Sanayide kapasite artışına ‘nitelikli istihdam’ bariyeri

Nurdoğan ARSLAN ERGÜN

Kamu tarafında istihdama dönük sevindirici bir takım adımlar atılsa da sanayinin hemen her kolunda istihdam açığı çığ gibi büyümeye devam ediyor. Özellikle metal, döküm, çelik, bakır gibi ağır sanayide işçi bulamama sorunu kapasite artışlarının da önünde engel olarak gösteriliyor.

Başta imalat sektörleri olmak üzere hemen her alanda hem nitelikli hem de ara eleman açığı büyüyor. Yüzde 40’ları bulan nitelikli işgücü açığı, sanayide üretim kapasitelerini de vuruyor. Daralan ihracat pazarlarına bir de çalışan bulamama sorunu eklenince bazı işletmelerde vardiyalar ikiye inerken, kimilerinde de hedeflenen kapasite artışı askıya alınıyor.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) son verilerine göre istihdam edilenlerin sayısı 2023 Ekim ayı itibariyle istihdam edilen sayısı 32 milyon 71 bin kişiye ulaştı. Bu dönemde işsizlik oranı yüzde 9.2’ye gerilese de yaklaşık 3.5 milyon işsiz bulunuyor. İşverenin sadece ara eleman talebi ise 200 binleri geçmiş durumda.

"Çalışan açığı artacak"

Özellikle tekstil-konfeksiyon, makine, metal, alüminyum, döküm gibi emek yoğun sanayi kollarında kalifiye ve ara eleman açığı yüzde 30’ları aşmış durumda. Açıklamalara göre, firmaların birçoğu ilerleyen dönemdeki 6 ayda istihdamını arttırmayı planlıyor ancak aradığı nitelikte işgücünü bulmakta sıkıntı yaşıyor.

Tüm sektörlerde hemen her firma, aradığı vasıf ara sahip nitelikli işgücü bulmakta zorlanırken turizm, gıda, temizlik gibi sektörlerde eleman arayışı yüzde 28 ila 49 oranında değişiyor. Nitelikli işgücü ve işçi sıkıntısına dikkat çeken iş dünyası temsilcileri, sorunun devam etmesi halinde ilerleyen süreçte işçi açığının daha da artacağına dikkat çekiyor. Katma değerli üretim için nitelikli işgücü gerekliliğine işaret eden sanayici, gençlerin sanayiye kazandırılması için acil planlama talep ediyor.

Yabancı işçi çözüm olmuyor İşçilik yoğun çalışan bir sektör olarak ciddi eleman açığına dikkat çeken Hırdavat Sanayicileri ve İşadamları Derneği (HISİAD) Yönetim Kurulu Üyesi ve İDDMİB Hırdavat Sektörü Komite Başkanı Ferruh Özkan, “Açığı kapatmak için çalışıyoruz ama yetiştirdiğimiz 3 kişiden 2’si ya güvenlik görevlisi oluyor ya da AVM’de çalışmaya gidiyor.

Hiç kimse imalata girmek istemiyor” dedi. Sektör olarak meslek liselerinden faydalanamadıklarından yakınan Özkan, bu konuda daha büyük politika değişikliklerine ihtiyaç olduğunu belirtti.

Bugün sanayicinin en büyük problemini eleman bulamamak olarak nitelendiren Özkan, “Yabancı işçi çalıştırmak da çözüm değil, çünkü onlar da kendilerini geçici eleman olarak görüyor ve ilk fırsatta bırakıyor. Eleman problemini çözmezsek ihracatımızda büyük bir artış yakalayabilmemiz mümkün değil” diye konuştu.

"İşleri yetiştirememe sorunu yaşanıyor"

 Döküm sektörü olarak ihracatı artırmak için çeşitli çalışmalar yaptıklarını dile getiren Ayhan Metal Pres Döküm Sanayi Genel Müdürü ve İDDMİB Döküm Sektörü Komite Başkanı Aynur Ayhan, “İhracattan başka çıkar yolumuz yok. İş var ama cevap verme noktasında sektörümüzde sıkıntı yaşanıyor.

Çalışan barışının bozulması nedeniyle işleri yetiştirememe sorunu yaşıyoruz. Kısır döngü var. Çözüm arayışı için teknolojik yatırımlara gidelim dersek bu da bir maliyet. Bu bir süreç zaman gerektiriyor ve yatırım gerektiriyor. Finansman gerektiriyor” dedi. Ayhan, çalışacak eleman bulunamadığı için sektörün kapasite artışına gidemediğini söyledi.

"Tedarik güvenliği için çalışan barışı şart"

Metal sektörünün genelini ilgilendiren bir toplu iş sözleşmesi sürecinin başladığını hatırlatan İDDMİB Bakır Sektörü Meclis Başkanı Sevgür Arslanpay, “170-180 bin tane emekçi kardeşimizi ilgilendiren bir süreç var. Bu süreci karşılıklı anlayışla bir an önce neticelendirmemiz çok çok önemli.

Çünkü tedarik güvenliği için çalışan devamlılığı çok önemli. Hitap ettiğimiz pazarı dikkate alırsak Avrupa pazarları çok kıymetli. Bunun da bir an önce makul bir şekilde özellikle ihracatçının da rekabetini olumsuz etkilemeyecek şekilde neticelenmesi son derece önemli” dedi.

"İnsanlar çalışmak istemiyor"

Armatür Derneği Başkanı Gökhan Turhan, armatür sektörünün enerji, lojistik, doğal gaz gibi sorunları olduğunu ancak en büyük sıkıntının istihdamda yaşandığını söyledi. Turhan, “Çalışanlarla aramızdaki diyaloğu bozduk. Bizim kapasiteyi, üretimi, ihracatı arttırmaya ihtiyacımız var ama üretemiyoruz. Çünkü çalışan bulamıyoruz. Şu anda parayla alakası yok. İnsanlar çalışmak istemiyorlar” diye konuştu.

Turhan, dengeli bir ihracat için bu sorunun üzerinde çalışılması gerektiğini vurguladı. Alt sektörleri ile birlikte armatürün 100 bin kişinin üzerinde istihdam sağladığını açıklayan Turhan, “İhracat pazarlarında yaşanan daralmanın yanı sıra rakip ülkelere göre yüksek seyreden maliyetler nedeni ile sipariş kaçıran sektörlerden biri olarak yaşanan küçülmeye EYT düzenlemesi de eklenince istihdam kaybımız hızlandı” şeklinde konuştu.