Sanayici tüketmediği elektrikten para kazanacak

Hamide HANGÜL

Yönetmelik kapsamında ilk ihalenin 2024’ün ilk çeyreğinde yapılması bekleniyor. Bu verimlilikle 5-6 bin megavatlık kapasite oluşarak, hem elektrik kesintileri hem pahalı ithal kaynakların kullanılması önlenecek. EPİAŞ Yönetim Kurulu Üyesi Mustafa Karahan, “Bu kapasite bir Akkuyu daha demek” dedi.

Elektrik enerjisinde piyasa ‘Talep Tarafı Katılımı’ kanunuyla yeniden şekilleniyor. Yıl sonuna kadar çıkması beklenen yönetmelikle, Türkiye Elektrik İletim A.Ş (TEİAŞ), elektrik enerjisini yoğun kullanan sanayicilere, elektrik tüketiminde gösterebilecekleri esneklik karşılığında ödeme yapacak.

Sistem şöyle işleyecek: Yönetmeliğin çıkmasından sonra düzenlenecek ihale sonrası belirlenen sektörlerde faaliyet gösteren sanayici, örneğin gündüz 1-2 saat daha az elektrik kullanıp o üretimini gece mesaisine kaydırabilecek.

Bunun karşılığında kamu, sanayicinin esneklik uygulayabileceği elektrik için para ödeyecek. Veya sanayici stoklu çalışıyorsa, stoku azaltıp, oradaki tüketim hakkını esnek kapasite olarak verebilecek. Gönüllülük esasıyla hayata geçecek uygulama ilk olarak elektrik enerjisini yoğun kullanan demir çelik, çimento, cam sektörlerinde başlayacak. Şirketlerin vazgeçebilecekleri elektrik enerjisi, lisans toplayıcı şirketlerce tespit edecek.

TEİAŞ, bedelini ödeyerek sanayicinin gönüllülükle vazgeçebileceği elektriği ihaleyle satın alacak. Bu sayede elektrik tüketiminin kapasitenin üzerine çıktığı gün ve saatlerde, buradaki kapasite kullanılarak, elektrik kesintisine gidilmeyecek. Elektrik yükü rahatlatılacak. Türkiye’nin bu yolla elektrik potansiyelinin 5-6 bin megavat olduğunu söyleyen Türkiye Enerji Zirvesi Başkanı ve EPİAŞ Yönetim Kurulu Üyesi Mustafa Karahan, “Bu bir Akkuyu santralinin verimlilikle kazanılması demek” dedi.

En ucuz kaynak verimlilik

 Türkiye Enerji Zirvesi Başkanı Mustafa Karahan, enerji piyasalarının hazırlandığı esnek dönemin detaylarını anlattı. Tüketicinin bugüne kadar enerji piyasalarının içinde hiç olmadığına işaret eden Karahan, enerjinin temel denkleminde en ucuz ve en hızlı enerji kaynağının aslında verimlilik olduğunun altını çizerek, “O nedenle tüketicinin piyasaya girmesi, hatta oyuncusu olması, elektriğini yönetebilmesinin para eder hale gelmesi, çok önemli” dedi.

Emtia oldu, sanayici para kazanacak

Bu konuda elektrikte ‘Talep Tarafı Katılımı’ yasasının çıktığını açıklayan Karahan, söz konusu yasanın, tüketici noktasında sanayiciler için oldukça önemli olduğunun altını çizerek, şu açıklamalarda bulundu: “Şöyle düşünün, bir yazı yazmanız gerekiyor.

Gece yazmak için ışık yakıyorsunuz. Ben de diyorum ki size ‘O yazı için büyük bir kaybınız yoksa gündüz yazın, ben de bunun karşılığında siz ekstra bir ödeme yapıyorum. Elektrik tüketmediğiniz için. Çünkü o saatte belki elektrik az ve bir hastane kullanmak zorunda. O nedenle, o elektriği hastane kullansın, siz de işinizi sabaha kaydırın’ diyorum. Ya da diyelim ki çimento üretiyorsunuz. İsterseniz üretimin belli bir kısmını geciktirebiliyorsunuz.

Mesela stoka çalışıyorsunuzdur, stoka çalışmayabilir ya da azaltabilirsiniz. Ya da 10 güne yetiştirmeniz gereken siparişinizi var, gündüz 2 saat elektrik kullanmak yerine, gece mesaisine dönebilirsiniz. Bu da bir esneklik. Veya müşteriniz, siparişinizde iki gün gecikmeye imkân tanıyor. Bu da bir esneklik. Her sanayinin ufak tefek de olsa esneklikleri var. Sizin esnekliğiniz varsa, bu esneklik artık bir emtia haline geldi. Ondan para kazanır hale gelecek sanayici. Bunun yasası çıktı. Şimdi yönetmelikleri hazırlanıyor.”

Lisanslı toplayıcılar tespit edecek

Sanayicinin elektriği ne zaman çalıştırıp, ne zaman çalıştırmayabileceği konusunda sanayici esnekliğinin ölçüleceğini açıklayan Karahan, şöyle devam etti: “Şöyle, sanayicinin esnekliğini ölçen şirketler var. Bunlara talep toplayıcı deniyor. Bu şirketleri lisanslayacaklar. Lisanslı şirketler gidip, sanayinin esnekliğini ölçecekler. Yani ‘sen şu prosesini 3 saat kapatabilirsin. Kapatırsan üretimin etkilenmiyor veya birazcık gecikiyor. Sanayici de şayet, üretimi ertelemesi büyük bir cezaya giriyorsa, ‘benim esnekliğim yok’ diyecek o zaman.

Ancak bu esneklik varsa, senede belli saatler. TEİAŞ’ın hiç ihtiyacı olmayabilir. Opsiyon primi gibi düşünün. Ancak kapasite sıkıştığı durumda da onu kullanabilme opsiyonu istiyor. Bu sistemin olmadığı neredeyse hiçbir ülke yok şu anda. Avrupa’da senede maksimum yılda 72 saat gibi. Böyle bir tüketimi düşürme hakkını alıyor sistem işletmecisi. Onun karşılığında da sanayiciyi para ödüyor. Sistem rahatlıyor.”

İhale 2024'ün ilk çeyreğinde bekleniyor

İlk ihalenin gelecek yılın ilk çeyreğinde olmasını beklediklerini söyleyen Karahan, “Esneklik kapasitesini ihaleyle alacak TEİAŞ. Yani siz, tükettiğiniz elektriği azaltma hakkını TEİAŞ’a veriyorsunuz. Sözleşme yapılıyor. Yani sıkışık durumda, kesintisi yerine, önce düşebileceği tüketimi düşüyor. Bu da başlangıçta sanıyorum 2 – 3 bin megavatlık bir kapasite alabilir.

Ancak Türkiye’nin potansiyeli 5-6 bin megavata kadar gidiyor. O talep tarafındaki esnekliği vererek yeni bir Akkuyu nükleer santrali daha demek oluyor.” diye konuştu. Parasal karşılığa yönelik soru üzerine Karahan, söz konusu durumun ihaleyle belirleneceğini ifade etti. Pilot denemeler yapıldığına işaret eden Karahan, bu tecrübelerin yönetmeliğe yansıyacağını söyledi.

Teksas’ta hane başı 100 dolar ödendi

Konuyla ilgili benzer bir örneği Teksas’ta hayata geçirildiğini söyleyen Mustafa Karahan, elektrik kesintisine gitmemek için ülkede ilgili kamu otoritesinin, “Gönüllü kesinti yaparsanız, ev başı 100 dolar fatura iadesi yapacağız” denildiğini aktardı.

AB 15 milyar metreküp gaz tasarrufu yaptı

Avrupa’da geçen yıl oteller dâhil kaloriferlerin çoğu yerde çalıştırılmadığını anımsatan Enerji Fuarcılık Genel Müdürü Selman Gezer, farklı tasarruf yöntemleriyle Avrupa Birliği’nin geçen yıl 15 milyar metreküp doğalgaz tasarrufu yaptığını söyledi. Gezer, Türkiye’de söz konusu yönetmeliğin de çıkması halinde 180 bin megavat saat ek kapasiteden söz edilebileceğini söyledi.

Pilot uygulama bir fabrikada başladı

Yeni uygulama kapsamında sanayicinin az kullandığı elektriği ispat etmesi gerektiğini belirten Mustafa Karahan, söz konusu uygulamanın bir fabrikada pilot denemesinin yapıldığını söyledi. Karahan, elektrik yükünün düştüğünü ve ispatının yapıldığını ifade etti.

İthal kaynaklar pahalı, sanayici gönüllü olacak

İthal kaynakların çok pahalı olduğunu söyleyen Karahan, uygulamanın sanayiciye sıkıntı yaratmayacağını dile getirdi. Mustafa Karahan, “Bu esnek modeli Fransa, Japonya, ABD gibi ülkelerde uygulanıyor. Bu sistemle ülkemizde de ithal kaynaklardan elektrik tüketimi azaltılmış olacak” dedi.

Avrupa’da megavat başına 60 bin euro

Sistemin dünyada yaygın uygulandığını açıklayan Energy Pool Genel Müdür Yardımcısı Doğan Sönmez, “Avrupa’da 2009'dan beri talep tarafı katılım hizmeti var. Avrupa’da da demir çelik, çimentoyla başladı ve sonra diğer sektörlere yayıldı. Avrupa’da firma başına, yıllık megavat başına ortalama 60 bin euroluk ödeme söz konusu. Yani, 10 megavat düşerse, 10 katı kadar kazanabiliyor. 1 megavat düşen 60 bin, 2 megavat düşen 120 bin euro kazanmış oldu” diye konuştu.