Pegasus'un rekabet isyanı
İbrahim EKİNCİ
İki ay kadar önce Pegasus, Batum'a hat açmıştı. Şirketin patronu Ali Sabancı, CEO'su Sertaç Haybat; gerek sunumlarında, gerekse basın toplantısında Atatürk Havalimanı'nda (AHL) slot haklarının dağıtımı ile dış hatlarda yeni uçuş izinleri konusunda ciddi haksızlıklara uğradıklarını savunmuşlardı. Çok dikkat çekici rakamlar vermişlerdi. Buna göre rekabete açık hatlarda bilet fiyatları daha uygundu. Açık olmayan hatlarda neredeyse iki katına çıkıyordu!.. Pegasus yönetiminin teşhisi: Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM), THY'yi kayırıyordu. THY durumdan memnundu, çünkü nemalanıyordu!..
Pegasus'un Batum hattı açılışından sonra. THY'nin Mısır - Hurgada hattının açılışı oldu. THY, Yönetim Kurulu Başkanı Hamdi Topçu'ya, bu açılışın basın toplantısında Pegasus'un, "THY kayrılıyor, haksız rekabet oluyor" eleştirilerini hatırlatarak değerlendirmesini istemiştik. Topçu, özetle şöyle demişti:
"Biz THY olarak çalışıyor, bir hattı açıyor, yatırım yapıyor, zarar ediyoruz gerekirse... Ama sonunda oturtuyoruz o hattı. Kârlı hale getirdiğimizde diğer şirketler ortaya çıkıyor, biz de buradan uçuş hakkı isteriz, diyorlar. Bu haklı bir istek midir? AHL'den slot haklarının daha çok THY'ye verilmesi kayırma değil, zorunluluk. Biz AHL'de operasyon yapıyoruz. Almanya'dan gelen yolcuyu Mısır'a, Dubai'den geleni Londra'ya uçuruyoruz. Burası bir network. Bu işlemi aynı havaalanında gerçekleştirmek durumundasınız."
Pegasus yönetimi ne diyor?
Pegasus yönetimi Hamdi Topçu'nun bu değerlendirmesini kabul etmiyor tabi. Pazarlama Müdürü Güliz Öztürk, "Bu yaklaşım doğru değil. İlk cep telefonu lisansı alan ve Türkiye'ye baz istasyonları kuran Turkcell, 'Olmaz, buralara başka GSM şirketi giremez, ben yatırım yaptım' şeklinde bir savunma yapabilir mi, yaparsa haklı olur mu" diyor. Sertaç Haybat, "THY yönetimi, 'Onlar bu pazarlara girmesin, Avrupa'ya uçsunlar' diyor. 'Biz operasyon yapıyoruz, transferimiz fazla bu havaalanında slotlar bizim olmalı' diyen bir havacılık yetkilisi düşünemiyorum. AHL'de slotlar yastıkaltından THY'ye veriliyor. AHL'de rekabet yok, Sabiha Gökçen'de var" şeklinde konuşuyor. Ali Sabancı, "Bugün önümüze çıkarılan engellemeler ABD'de 41 yıl önce yaşanmış" diyerek, 1970'li yıllarda ABD'de yaşanmış olayları anlattı. Sertaç Haybat, "Hangi havayolunun nereye ne kadar uçacağına hükümetlerin karar vermesi çok gerilerde kalmış bir durum. Direnç THY'den geliyor çünkü nemalanıyor" dedi.
Sunumun başlığı 'Ticarette Adalet' Fakat asıl verdikleri rakamlar çarpıcı. Aktaracağız ancak önce bir noktaya dikkat çekelim. Sunumlarının başlığı "Ticarette Adalet"ti. Vermek istedikleri mesaj, "Biz de THY de diğer havayolu şirketleri de ticaret yapıyoruz. Ancak adalet yok"tu.
Söyledikleri özetle şuydu: Dışarıda bazı hatlar için uçuş hakkı alamıyoruz. Çünkü daha önce yapılmış havacılık anlaşmaları THY'ye tanımış bu hakkı. Anlaşmalar yenilenirken de THY kollanıyor. İçeride de Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM), slot dağıtırken THY'yi kolluyor. Yastıkaltı slot uygulaması var. SHGM ikili anlaşmaları bizimle paylaşmıyor, şeffaflık yok. Hangi anlaşmanın neyi öngördüğünü, bizim için hangi hatlarda olanak bulunduğunu bilmiyoruz, başvuramıyoruz.
Rekabet Kurulu THY kamu kuruluşu diye tasarruflarına müdahale etmiyor, uyarıyor sadece. Bu durum dış hatların rekabete açılmasını engelliyor. Rusya, Türk cumhuriyetleri, Ortadoğu ülkeleri, Kuzey Afrika gibi liberal olmayan, rekabete açılmamış pazarlarda taşıyıcı şirketler iki katı fiyata bilet satıyorlar. İç hatlar 2003'te rekabete açıldı. 9 milyon yolcu taşınıyordu, şimdi 58 milyon taşınıyor. Bu yolcuların yüzde 78'i 100 liranın altında fiyatla uçtu, yüzde 29'u 50 liranın altında fiyatlarla uçtu. Tüketici kazandı. Rekabet öncesi 130 - 140 liraya uçulan hatlarda şimdi 50 liraya uçuluyor. Hatta enflasyon filan göz önüne alınırsa, 2002 TL'sine göre 19 TL'ye uçuluyor. THY'nin pazar payı düşmüş olabilir ama taşıdığı yolcu sayısı 10 milyondan 30 milyona çıktı. Dış hatlarda da rekabete açılan hatlarda 400 liraya uçulan yere şimdi 150 liraya uçuluyor. Bilet fiyatları incelendiğinde rekabet olmayan hatlarda yolcuların yüzde 35'e kadar pahalı uçtuğu görülüyor. Bazı dış hatlarda adalet yok çünkü rekabet yok. Azerbaycan uçuşları rekabete açık değil. 2 saat 45 dakikalık uçuşun ortalama bilet fiyatı 400 euro. Aynı mesafedeki rekabete açık Milano, Zürih uçuş fiyatı 250 - 300 euro. Kazakistan'a ilave uçuş hakkı alamıyoruz. Ortalama bilet fiyatı gidiş dönüş 600 euro. 5 saat 20 dakikalık bu uçuş için alınan bilet ücreti 11 saatlik New York uçuşuyla aynı. Çünkü birinde rekabet var, diğerinde yok! Rekabet olmayan Kırgızistan'a da 600 euro bilet fiyatı ödeniyor. ABD uçuşlarıyla aynı. Biri 5 saatlik, diğeri 11 saatlik uçuşlar! Özbekistan aynı. Türkmenistan, Tacikistan 4.5 saatlik yol, 800 euro! Aynı uzunluktaki rekabete açık Londra hattında bilet fiyatı 265 euro. Bunun sonucu nedir? Türk cumhuriyetleri ve Türkiye nüfusu 138 milyondur. Toplam hava trafiği 1.5 milyon! Daha fazlası olamıyor çünkü bu hatlarda uçuş pahalı!..
Pegasus çok hızlı büyüyen bir şirket. Ali Sabancı basın toplantısında, "Uçuşlara başladığımızda 5 yılda Türkiye'nin en büyük sivil havacılık şirketi olacağız diye hedef koymuştuk. İki yılda öyle olduk" dedi. Bundan sonra da aynı hızda büyümeyi hedefledikleri anlaşılıyor. Yeni hat planları, uçak yatırımları...
Ancak bu yeni hat açılışlarındaki sorunların şirketi sınırladığını düşünüyor ve isyan ediyorlar. Bu konu epey bir zamandır da gündemde. Yolcuya yansıyan tarafı, Ali Sabancı'nın anlattığı tabloyu baz alırsak önemli; Yüzde 30 - 35 daha pahalıya uçmak!.. Otoritenin tüketiciyi de bakış açısının içine alan bir çözüm için bu konuya el atması gerekiyor. Şirketler arası polemik sürüyor ama sorunu çözmüyor.
Bu arada, Dubai özellikli bir yer. Türk işadamlarıyla, elçilik yetkilileriyle ticari ataşeyle konuşma imkanımız oldu. Çok ilginç şeyler öğrendik. Bunları paylaşacağız.
Dubai hattını açtı
-Pegasus 5 Aralık itibariyle Dubai hattını açtı. Böylece 2012'de 7 dış, 5 iç olmak üzere 12 yeni hat açmış, 26 ülkede 62 noktaya uçar hale gelmiş oldu.
-Pegasus'un 2011 iç hat pazar payı yüzde 23 düzeyinde. 13.2 milyon yolcu taşımış. THY'nin yüzde 50 payı var.
-Pegasus, Dubai'ye haftada 4 kez karşılıklı uçacak. Türkiye'den uçuşlarda bilet ücreti 79.99 euro, Dubai'den uçuşlarda 99.99 euro. Dubai yolcusunu iç ve dış 35 ayrı noktaya bağlantılı uçuruyor. 2013'te bu hatta 62 bin yolcu taşımayı planlıyor.
-2013'te Doha, Bahreyn, Kuveyt, Barselona ve izleyen yıl da Abu Dabi'ye uçmayı planlıyor.
-Filosunda halen 45 uçak var, 2013'te 50 olacak. 737 - 800 filosunun yaş ortalaması 3.12. Büyük bir yatırım planı açıklayacak yakında. Edinilen bilgilere göre bu yatırımla 100 uçağı geçecek.
-Yılın ilk 11 ayında 'zamanında kalkış' oranı yüzde 92.42 düzeyinde.
-Bu yılın ilk 9 ayında 74 milyon euroluk ek hizmet geliri sağladı. Bunun ağırlığı uçak içi satışlardan geldi.
- 2013 gündeminde halka açılma da var ama kesinleşmiş bir karar da henüz yok.
