Patatesler depolarda kaldı, üretici umutsuz

Mahmut SABAH - Hilal SÖNMEZ

Türkiye’nin patates üretim merkezlerinden Niğde başta olmak üzere, Nevşehir ve Kayseri’yi de içine alan bölgede, pazar bulunamadığı için depolarda beklemeye alınan 600 bin ton patatese ihracat yolunun açılması ve ton başına verilen 50 liralık teşvik üreticiye rahat nefes aldırmıştı. Ancak 25 Şubat ile 5 Mart arasında ihracatta yaşanan hareketlilik, umulduğu gibi devam etmedi. Bölge genelinde yaklaşık 500 bin ton patates depolarda bekliyor. Hava sıcaklığının mevsim normallerinin üzerinde gitmesi ile ömrü daha da kısalan patates için üreticiler umutsuz.

Niğde Ziraat Odası Başkanı Veli Kenar ihracat atağının başladığı günlerde, “İlk dört gün içinde Suriye, Azerbaycan, Gürcistan ve Kuzey Irak’a yaklaşık 100 bin ton patates sevkedildi. Kalan patatesin mart sonuna kadar elden çıkmasını bekliyoruz” demişti. Ancak üç ili içine alan bölgede hala depoda bekleyen 500 bin tona yakın patates var. Kayseri’nin Bünyan İlçesi Ziraat Odası Yönetim Kurulu Üyesi ve aynı zamanda patates üreticisi olan Okan Marzıoğlu, “Depolarda 500 bin ton patates kaldı, sektör iflası yaşıyor. Gürcistan’a ihraç edilen patatesler kapıdan geri döndü, alım durduruldu. Küçük üretici mücadele edemeyecek duruma geldi. Üretici kazanamıyor ama şehirdeki tüketici de patatesi ucuza alamıyor. Şimdi bir de tarlasında kuyusu olan çiftçiye sayaç takılıyor ve sulama yaptığı sudan bile para alacaklar. Bu durumda çiftçinin ayakta kalması çok zor” dedi.

Nevşehir Ziraat Odası Başkanı Salih Çelikbaş ise, “Depolardaki ürünün mart sonuna kadar ihraç edilmesi lazım. Aksi halde çiftçinin umut bağladığı binlerce ton patatesi çürümeye terkeder, çöpe atmak zorunda kalırız” şeklinde konuştu.

Patateste gelecek yılda kayıp

Biyokampüs Adana Genel Müdürü Kamil Aşkın, “Bu hafta patates fiyatları depoda kamyon üstü 180 ila 200 TL/ton olarak işlem görüyor. Üretici panik içerisinde depolarını boşaltmaya çalışıyor. Adana’nın nisan başında yeni mahsul çıkarması ile mevcut bölgenin patatesi tamamen elde kalacak ya hayvan yemi olacak ya da toprağa dikilip gelecek sene arz fazlası olarak piyassayı olumsuz etkileyecek. Maalesef ihracatta yok denecek kadar az. Umarız ki hastalık söylentileri doğru değildir” ifadelerini kullandı.

Üretimde devlet kontrolü şart

Bölgede büyük ölçekli patates ekimi yapan ancak isim vermek istemeyen firma yetkilileri ise, “küçük ölçekli üreticiler bitiyor, büyük firmalar kazanıyor” yönünde gelen eleştirilere karşılık, küçük üretcilerin kaliteli tohum kullanmadıklarını ve tercih sebebi olmadıklarını söylüyorlar. Patates konusu kolay çözülecek bir mesele değil. Bu konuda ne gerçek veriler var, ne de ortada doğru düzgün bir çalışma var. Önce devlet çalışmalı ve bizlerin de fikrini alarak çözüm geliştirmeli” ifadelerinde bulundular.

"45 kuruşa mal edip, 35 kuruşa satıyoruz"

Niğde Ziraat Odası Başkanı Veli Kenar, geçmiş yıllarda girdi fiyatlarının sürekli artmasına karşın, üründeki fiyat artışlarının hep yerinde saydığını, bu durumun bugün için de geçerli olduğunu belirtti, “Kısaca belirtmek gerekirse, çiftçi 40 ile 45 kuruşa mal ettiği patatesi 25 ila 30 kuruşa satmak zorunda kalıyor. Üretim maliyetini bile karşılayamayan birim satış fiyatı, çiftçinin alım gücünü ve öz sermayesini zayıflatarak ekim yapamaz hale gelmesine neden oluyor. Bu görüntü zorunlu olarak bir sonraki üretim dönemine de yansıyor, dolayısıyla ekim alanlarında giderek daha da büyüyen daralma rekoltenin yarı yarıya azalmasına neden oluyor” diye konuştu. Üründeki düşüş Nevşehir için de geçerli. Çiftçi patatese bu yıl kilo başına 35- 40 kuruş harcadı. Bir önceki yıla göre, birim maliyetinin düşük olması çiftçinin sertifikalı tohum almayıp, elindeki tohumu ekmesi ve ekimin toplu arazilere yapılarak, sulamadaki enerji maliyetinin aşağı çekilmesine bağlanıyor.

İhracatçı da sıkıntıda

İhracat yapmak için patatesi üreticiden alan firmaların da çeşitli sıkıntıları var. Gürcistan’da alımlar durduruldu. Suriye ve Irak sınırında patatesler bekletiliyor. Ayrıca aynı bölgedeki risk faktörleri nedeniyle kamyon şoförleri de sınırı geçmek istemiyor. Suriye’nin kuzey bölgesinde de patates üretiminin olması, Türkiye’den alınacak miktarın azalmasına neden oluyor. Mevcut dönemi zararda kapatacak olan üreticilerin ve sektör temsilcilerinin ortak görüşü ise önümüzdeki süreçte patates üretiminin devlet kontrolü ile yapılmaya başlanması ve yerli tohum kullanılması yönünde şekilleniyor.