Panik satışlarının vurduğu Çin borsaları dondu!

EVRİM KÜÇÜK - DIŞ HABERLER

Dünyanın ikinci büyük ekonomisi Çin’de geçtiğimiz aya kadar borsalarda yaşanan baş döndüren yükseliş yerini serbest düşüşe bıraktı. Son üç haftada yüzde 30’dan fazla değer kaybeden Çin borsalarında esen panik havası nedeniyle 2007 yılından bu yana en sert gerileme yaşanıyor. Uzmanlar, düşüşün hızlanması halinde hem Çin ekonomisinin zarar göreceği hem de düşüşün domino etkisiyle diğer piyasalara yayılacağı uyarısı yapıyor. 

Çin hisse senedi piyasaları kısa bir süre öncesine kadar güçlü bir ralli ile yükseliyordu. Kasım 2014’te 2.400 puan seviyesinde olan Şanghay Kompozit Endeksi haziran ayında 5.200 puana çıktı. Endeks son bir yılda yüzde 150 yükseldi. Bu süre içinde Çin’de faizler dört kez indirilirken, zorunlu karşılıklar üç kez düşürüldü. Gevşek para politikasının ve ucun kredinin desteğiyle baş döndüren bir hızlı yükselen Çin borsasında son üç haftadır ise panik satışları yaşanıyor. Hükümetin istikrara yönelik aldığı tüm tedbirlere rağmen yatırımcı borsadan kaçıyor. 

Çin´de sert satışlar sürüyor. Şanghay Kompozit Endeksi dün açılışta yüzde 8´in üzerinde düştükten sonra yüzde 5.9 ekside kapandı. Şanghay ve Şenzen borsalarındaki en büyük şirketlerin işlem gördüğü CSI300 Endeksi de yüzde 6.8 düştü. Hisselerinin daha fazla değer kaybetmesini engellemek için işlemlerini durduran şirketlere dün 500 tanesi daha eklendi. Toplam 2 bin 800 şirketin işlem gördüğü Çin’de böylelikle işlemlere kapanan şirket sayısı 1.500’e yaklaştı. Yani işlemleri duran şirketlerin oranı yüzde 54’ü buldu. Bu da borsanın piyasa değerinin yüzde 40’ı demek olan 2.4 trilyon dolarlık şirket hissesinin işlemlerin dışında kaldığı anlamına geliyor. 12’nci gün artarda Çin borsasında ‘margin debt’ denilen borçlanma oranı gündü yüzde 8.5 ile bugüne kadarki en büyük düşüşünü gösterdi. Analistler, borsada ciddi bir likidite krizi yaşandığını söylüyor. 

Haftalar hatta 1 ay kapalı kalabilirler 
Çin’deki yasal düzenlemeler şirketlerin işlemlerini durdurmalarına olanak tanıyor. İşlemlerin ne zaman yeniden başlayacağı tam olarak bilinmiyor. Şirketler haftalar hatta bir ay boyunca hisselerini kapalı tutabiliyor. Ancak bu süreç ne kadar uzun olursa, Çin borsalarının görünümü o kadar kötüleşiyor. Şimdilik piyasa değeri küçük şirketler bu yönteme başvururken, dev şirketlerde de işlemlerin durmaya başlaması halinde hükümetin borsayı tatil edebileceği belirtiliyor. 

Borsanın yüzde 85’i bireysel yatırımcı 
Portföy yöneten profesyonel oyuncuların ağırlıklı olduğu Avrupa ve ABD piyasalarından farklı olarak Çin borsalarında yatırımlarının neredeyse yüzde 85’ini bireysel yatırımcı oluşturuyor. Yani yaklaşık 90 milyon bireysel yatırımcı bulunuyor. Bu da piyasalardaki oynaklığı daha da artırıyor. Çin’de gevşeme politikalarının hız kazanmasıyla birlikte birçok kişi mevduatlarını bozup ya da düşük faizli kredi avantajını kullanıp borçlanarak borsaya girdi. Ancak şimdi paniğe kapılan bu yatırımcılar zarar etmemek için hızla borsadan çıkıyor. Hükümet, aracı kurumlara borsaya yatırım yapmaları için finansal kaynak yarattı ancak işlem sırası kapanan şirketlerin büyük bir kısmı orta ölçekli şirketler olduğundan, piyasalara giren milyarlarca dolarlık ek kaynak ‘blue chip’ olarak adlandırılan büyük şirketlere ve özellikle de ülkenin en büyük bankalarının hisselerine yöneliyor. Daha çok orta ya da küçük çaplı şirketlerin hisselerini elinde tutan bireysel yatırımcı ise çok zor durumda kalıyor.

Acil tedbirler alınıyor, şirketlere hisse satış yasağı geldi

● Çin borsaları, yetkililerin hafta sonu daha önce benzeri görülmemiş ölçekte önlemler alarak ekonomiyi etkisi altına alabilecek bir borsa çöküşünü engellemeye yönelik çabalarının ardından kritik bir haftaya başlamıştı. Hükümet dün piyasayı sakinleştirmek için yeni önlemler açıkladı. Borsalarda birkaç hafta içinde 3.5 trilyon doların buharlaşmasının ardından menkul kıymet piyasaları regülatörleri büyük hissedarlara, kurumsal yetkililere ve şirket yöneticilerine borsaya kote şirketlerin hisselerini altı ay boyunca satma yasağı getirdi. 

● Hükümetin son açıkladığı önlemler arasında küçük ve orta ölçekli şirket hisselerinin piyasadan satın alınması ve aracı kurumlara likidite desteği verilmesi yer alıyor. 

● Çin Merkez Bankası da bir açıklama yaparak borsadaki gelişmeleri yakından izlediğini, sistemik risklere karşı gerekli önlemleri alacağını duyurdu. 

● Önlemler kapsamında aracı firmalar ve fon yöneticileri devasa oranlarda hisse alacaklarını açıklarken, merkez bankası tarafından sağlanacak direkt likiditeyle desteklenen devlet finans kurumundan da yardım görecekler. 

● Çin’de ayrıca yeni hisse ihraçları durdurulurken, birçok firma da halka arz planlarını şimdilik askıya aldı. 

● Çin devleti, ilk defa yerel yönetimlerin sahip olduğu emeklilik fonlarının hisse senedi piyasasında yatırım yapmalarına izin verecek bir düzenleme hazırlayarak, yüz milyarlarca yuan kaynağın ülke borsalarına yönelmesinin önünü açtı. 

● Çin’in önde gelen sigorta şirketleri de büyük piyasa değerine sahip şirketlerin hisselerine dayalı fonlarda milyarlarca yuanlık alım yaptı.