Ödüllendirilmek kolay mı?

AYŞE NAZMİYE UÇA

Bu yazıyı yazmamın sebebi arkadaşımın çalıştığı şirketteki şikayetlerinden biri idi. Başında olduğu satış ekibi en fazla satışı gerçekleştirerek birinci olmuştu. Ödül; şirket toplantısında verilen bir plaket, arkadaşımın hissettiği ise hayal kırıklığı idi. Tüm yıl boyunca çok sayıda seyahate, disiplinli çalışmalara ve ekibini yönlendirmek için yaşadığı gayretlere şahit biri olarak, beklentisinin maddi bir ödül olduğunu düşünüyorum.

Ödül konusuna başka bir uç nokta olarak, çok yükseklere tırmanmış ancak sonra hızlı bir düşüş yaşamış olan Alman yöneticinin anılarında karşılaştım.

Bertelsman grubunun cezaevine giren eski başkanı Thomas Middelhoff ’un anılarındaki ilginç bir anektod: 1995 yılında 50 milyon dolara aldıkları AOL’in yüzde 5 hissesini 2000 yılında 7 milyar euroya sattığında grubun sahibi kendisine “Müthiş bir iş yaptın” demiş ve ikramiyesini takdim etmiş.

Ama onu sarılarak tebrik etmemiş. Gerçekten de bilişim balonu patlamadan önce böyle bir satış, büyük bir başarıydı. Hem yüklü ikramiye hem de sıcak bir karşılama gerektirirdi.

İyi yapılan işlerin farkedilmesi, takdir edilmesi aslında kötü ve yanlış olanın eleştirilmesinden çok daha önemli. Bir alışkanlık olarak daha çok negatif olan konuların konuşulması ve toplantıları işgal etmesi birçok kez iyi olan, yerinde giden konuların zaten öyle olması gerektiğinin düşülmesine ve çoğunlukla ödüllendirmenin göz ardı edilmesine yol açar. Bu nedenle ödüllendirme konusundaki incelikler fazlasıyla önem arzediyor. Ödüllendirme bazen negatif etkiler yaratabiliyor.

Ödüllendirme konusuna bakış, insan karakterleri kadar çeşitli. Zaman zaman performansından memnun olmadığım bir çalışanla konuşma yaparken, “Ben işimi yaptığım için teşekkür beklerken siz beni eleştiriyorsunuz” gibi bir yaklaşımla karşılaşıyorum. Beklentiler her zaman yazıya dökülemediğinden, özellikle kapasitesi çok yüksek olmayan çalışan kendisi hakkında çok yüksek düşünceler içinde olabiliyor. Bu durumda ödüllendirilen performans diğer çalışanlar tarafından hak edilmemiş olarak düşünülebilir veya kendilerine haksızlık olarak nitelendirilebilir.

Ödüllendirilen kişi ise bu durumda arkadaşlarına karşı, kendisini bir çeşit baskı altında hissedebilir.

Bu anlamda yalnızca bir kişi takdir edildiğinde geri kalan çalışanların “Bizim yaptıklarımız görülmüyor” gibi düşüncelerle motivasyonları düşebilir.

Ödülün pozitif yanı

Performansı beklenenden ve ortalamalardan yüksek bir çalışanın ödüllendirilmemesi ise bir anlamda ortalama performansın desteklenmiş olması anlamına gelir. Ödüllendirme grubun diğer üyelerini çalışmaya teşvik eden bir konudur. Bu nedenle maddi ya da manevi organizasyon içinde iyi ve başarılı performansın takdir edilmesi gerekir. Cornell University ILR Schooll tarafından yapılan araştırma yüksek performanslı kişilerin yeni iş bir arama potansiyelinin, düşük perfomanslılara göre daha düşük olduğunu gösteriyor (*). Hem yüksek performanslı hem de şirkete daha bağlı kişilerin ödüllendirilmemesi uzun dönemli olarak oldukça kritik bir hata olacaktır.

Ödüllendirilmede parasal değerler ne kadar önemli? Para tabii ki her şey değil, ama sonunda para için çalıştığımıza göre; her yüksek performansın olmasa da, olağandışı bir performansın takdirin yanı sıra parasal olarak da ödüllendirilmesi iyi olacaktır.

Çok müthiş bir performans karşısında maddi ödülün yanı sıra gerçekten samimi olunmalıdır, yoksa yıllar sonra Bertelsmann’ın eski yöneticisi gibi “Patronum bana sarılmadı” olarak hatırlanır.

(*) https://digitalcommons.ilr.cornell. edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1025&context=student.

Ödül, organizasyonun kültürüne göre değişir...

Ödüllendirme organizasyonun kültürü, iklime göre değişen bir konudur. Maddi ya da manevi olabilir ancak aşağıdaki genel kurallar gözetilmelidir.

- Ödüllendirme hem maddi hem manevi olabilir ancak önceden belli bir ödül olması doğru değildir. Ödül beklenmedik bir performans karşılığında verilen bir şeydir o nedenle karşılığınında aynı şekilde farklı ve beklenmedik olması gerekir.

- Ödüllendirme kişisel değil, bir grup aktivitesidir. Bu nedenle şirketin tamamına duyurulmalı ve takdir herkesin katılım ortamında gerçekleşmelidir.

- Ödüllendirme belli bir grup için yapılıyorsa, sadece grubun yöneticisi değil, gruptaki tüm üyeler ödüllendirilmelidir.