Marketler ‘künye’yi pek takmadı!

Merve YİĞİTCAN

İSTANBUL - Üretici ile tüketici arasındaki zincirde yüksek fiyat artışının önüne geçilmesi amacıyla yaş sebze ve meyveye künye zorunluluğu getirilmesinin üzerinden iki ay geçti. Ancak hâlâ binlerce market uygulamayı hayata geçirmedi. Şu anda çoğunluğu ulusal zincirler olmak üzere marketlerin en fazla yüzde 30’unun künye kullandığı belirtiliyor. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın henüz konuyla ilgili denetimlere başlamamasının marketlerin künyeye geçişte yavaş harekek etmesinde etkili olduğu düşünülüyor.

İstanbul Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Perakendecileri Derneği (PERDER) eski Başkanı ve Biçen Gıda Yönetim Kurulu Başkanı İhsan Biçen, künyeye adaptasyon konusunda marketlerin zorlandığını ancak yavaş yavaş uygulanmaya başlandığını söyledi. Buna rağmen hâlâ marketlerin büyük kısmının uygulamayı hayata geçirmediğini belirten Biçen, yaklaşık yüzde 30’unun künye kullandığını bunların da çoğunluğunun büyük zincirler olduğunu kaydetti. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın denetçi kadrosunun yeterli olmadığını dile getiren Biçen, henüz künye denetimlerinin yapılamadığına dikkat çekti. Alış ve satış fiyatlarının arasındaki farkın bilinmesi halinde tüketici nezdinde marketlere negatif bir algı oluşup oluşmayacağıyla ilgili olarak da Biçen, “Meyve ve sebzeden kimse para kazanmıyor. Fire oranı yüksek. Eğer müşteride negatif bir algı yaratılırsa bu haksızlık olur. Çünkü sektör zaten büyük sıkıntı yaşıyor” diye konuştu. Piyasadaki durgunluğun marketleri de etkilediğini belirten Biçen, “İndirim marketleri piyasayı ele geçirmiş durumda. Kapanan marketler var. Konsolidasyon sektörde bir değer yaratmıyor. Piyasada sadece bir iki alıcının olması üreticiyi de zor durumda bırakır” ifadelerini kullandı.

Türkiye Perakende Federasyonu (TPF) Başkanı Mustafa Altunbilek de firenin yüksekliğinin alış satış arasındaki makası açtığını, marketlerin de sebze meyveden büyük kârlar elde etmediğni savundu. Şu an bazı marketlerin künyeyi denediğini söyleyen Altunbilek, hem tüketicinin hem marketlerin buna zamanla alışacağını dile getirdi.

Marketler en başından tepkili

Gıda enflasyonunun son yıllardaki negatif seyri özellikle sebze meyvede tarla ve market fiyatları arasındaki farka gözlerin çevrilmesine neden olmuştu. Künye tartışmaları da bu dönemde öne çıkmıştı. Ancak marketler künye uygulamasına en başından bu yana tepkili. Sektör temsilcileri, meyve ve sebzeden kâr etmediklerini savunarak, çiftçiden 50 kuruşa alınan bir sebzenin tezgaha gelene kadar fiyatının 4 liraya çıkabildiğini, eğer alış fiyatı yazılırsa müşteri ile karşı karşıya kalma ihtimalinin olabileceğini belirtiyor. Tüm bu tartışmalara rağmen bakanlık geri adım atmadı ve 21 Eylül’de ‘Sebze ve Meyvelerin Toptan ve Perakende Ticaretinde Kullanılacak Künyelere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ’ ile künye zorunluluğunu yürürlüğe aldı. Buna göre, sistem üzerinden tekli, çoklu veya etiket formatında basılacak künyelerde, künye no, malın üretim/ithal tarihi, malın adı, cinsi ve türü, malın üretildiği/girdiği gümrük kapısının bulunduğu yer, malın gideceği/ tüketime sunulduğu yer, üreticinin adı soyadı/ticaret unvanı, malın sahibinin adı soyadı/ ticaret unvanı, bildirimcinin adı soyadı/ticaret unvanı, malın miktarı, araç plaka/belge no, sertifikasyon kuruluşunun adı ve kod numarası ve ürünün sertifika numarası yer alacak.

Migros hızlı uyum sağladı

Künye uygulamasına uyum için hızlı hareket eden markalardan biri de Migros. Sebze-meyve reyonlarında artık fiyat etiketleri künyede detaylı şekilde yer alıyor. Künyede, üretim yeri, vergiler, mağazacılık gideri, işletme ve sevk giderleri gibi ifadelere yer veriliyor. Örnekteki künyede marketin 1 kilo brokoliyi 2 TL’ye satın aldığı görünüyor. Bu fiyata 30 kuruş vergi, 66 kuruş işletme/sevk gideri ekleniyor. Mağazacılık giderleri ise 2.12 TL olarak dikkat çekiyor. Sektör temsilcileri bu kalemdeki yüksek gidere özellikle yüksek kiraların yol açtığına dikkat çekiyor. Toplam maliyet 5.08 TL olarak ortaya çıkarken, brokolinin 4.69 TL’den satıldığı görülüyor. Bu şekilde market tarafından tüketiciye, “Ben maliyetimin altında satış yapıyorum” mesajı veriliyor.