Madende belirsizlik yabancıları kaçırıyor

Gamze ŞENER

İSTANBUL - Madencilik sektörü, Başbakanlığın bir yıl önce çıkardığı genelge nedeniyle çıkmaz sokakta. 16 Haziran 2012/15 sayılı genelgeye göre, madencilik sektöründe arama izinleri, son bir yıldır sadece Başbakanlığın onayı ile veriliyor. Arama izni alamadıkları için analiz yapamayan çok sayıda şirket, arama projelerini sonlandırdı. Yan sektörü oluşturan analiz ve sondaj firmaları ise hızla küçüldü. Sektör temsilcileri DÜNYA’ya yaptığı açıklamada gelecekten umutsuz olduklarını ve yabancı şirketlerin de dönüş yolunda olduğunu belirtiyor.

Son bir yıldır Başbakanlığın inisiyatifine geçen arama izinleri daha önceden Maden İşleri Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü gibi kurumlar tarafından veriliyordu. Genelgeyle birlikte sektörün de çıkmaza girdiğini söyleyen TOBB Türkiye Madencilik Meclisi Başkanı İsmet Kasapoğlu, sonuçların birkaç ayda görülemeyeceğini, gelecek yılların ise bir ‘fecaat’ olacağını ifade etti. "Genelge ile ileriye yönelik rezerv geliştirme aramalarına tamamen set çekildi" diyen Kasapoğlu, "Genelge anayasaya aykırı, kanunlara aykırı, akla aykırı, her şeye aykırı" yorumunu yaptı.

Genelgeye ilişkin değerlendirmeler yapan Kasapoğlu, "Orada maden lafı var mı, maden taşınmaz mı? Bin tane yasal düzenleme var hiçbirinde ‘maden taşınmazdır’ diye bir ibare yok. Nasıl oldu bilemiyorum ama birileri bu genelgenin içine madeni de koydu" dedi.

Genelge "dokunulmaz" oldu

Konuyla ilgili bugüne kadar Enerji Bakanı’ndan başbakanlık müsteşarlarına kadar herkesle görüştüğünü; aldığı cevabın ise "Bu bizi aşar, aman buna dokunma" olduğunu kaydeden Kasapoğlu, sözlerini şöyle sürdürdü: "O zaman akla, ‘Türkiye’deki madenciliğin gelişmesini engelleyen bir misyon mu var?’ sorusu geliyor. Bir madenin satışını reklamla çoğaltamazsınız, fiyatını artıramazsınız. Türkiye’de yeni bir rezerv çıkarsa dünyada fiyat düşecek. O yüzden ‘esir madenler’ kavramı ortaya çıkmıştır. Uluslararası şirketler de ya bunların sahibi olmak ya da bloke etmek isterler."

Sondaj ve analiz firmaları küçülüyor

Maden Yüksek Mühendisi Dr. Muhterem Köse de genelgenin kimseye faydası olmayacağını söyledi. Türkiye’de uluslararası akredite özelliği taşıyan çok ciddi üç yatırım yapıldığını, özellikle yabancı yatırımcının ise belirsizliği sevmediğini belirten Köse, arama projelerinin şimdiden kesildiğini ifade etti. Köse, "Sahaya gidemiyoruz, analiz bütçelerimizi realize edemiyoruz. Böyle olunca Türkiye’deki arama projeleri de kesildi. Bu durum Türkiye’nin maden açısından dışa bağımlılığını artırıyor. Bize bağlı olarak sondaj firmaları, analiz firmaları, tüm yan sektör çalışamıyor. Patır patır dökülmeye başladı. Halbuki büyümeye başlamışlardı tekrar küçülüyorlar" açıklamasını yaptı.

Yabancılar da gitmeye başladı

Köse, Türkiye’deki yabancı yatırımcıların da gitmeye başladığını söyleyerek, "Kanun ve yönetmelik devre dışı tek karar mercii komisyon. Komisyonun vereceği karar haksız rekabete de sebep oluyor. Genelge çıkmadan önce herkes iznini alabiliyordu. Şimdi o süreç bozuldu. Madencilikte potansiyelimizi değerlendiremiyoruz. Şu an eski aldığımız izinlerde aramalarımızı sürdürüyoruz ama bizim sürekli yeni izinler almamız lazım" diye konuştu.

Maden arama ruhsatı: 13 bin
Maden işletme ruhsatı: 8 bin 500
2012 maden ithalatı: 100 milyar dolar
2012 maden ihracatı: 4.2 milyar dolar
2012 uluslararası doğrudan yatırım: 210 milyon dolar