Kapadokya’da üzüm rekoltesi yarı yarıya azaldı

Mahmut SABAH

Turizm ve tarımıyla öne çıkan Nevşehir’de, üzüm üretimi bu yıl don nedeniyle yarı yarıya azalarak 40 binli tonlara geriledi. Kayıp nedeniyle hayal kırıklığına uğrayan üretici, ardından ‘düşük fiyat’ şokuyla sarsıldı. Üzüm üreticilerinin sıkıntılı günler yaşadığını söyleyen Ürgüp Üzüm Üreticileri Birliği Başkanı Mehmet Atasever, “Bir önceki yıla göre geçen yıl üretimde artış vardı. İl genelinde 80 bin ton dolayında üzüm üretildi. Bu yıl ise bağları yer yer don ve soğuk vurdu. Üretim yüzde 50’ye düştü. Bu yetmiyormuş gibi çiftçi bir de düşük fiyat sorunuyla boğuşmak zorunda kaldı. Anlayacağınız üzüm para etmiyor. Çiftçi, üzüme düşük değer biçilmesinden, yani emeğinin karşılığını alamamaktan şikayetçi” dedi .

Ürünü bazen don bazen kuraklık vuruyor

Ürgüp’ün il genelindeki üretimde yüzde 30 payı olduğunu söyleyen Atasever, bağcılık tarımının masrafl ı ve sürekli uğraş isteyen bir iş olduğunu belirterek “Ürünü bazen don bazen kuraklık vuruyor. Ürgüp’te parmak üzümü bu yıl 7 bin tondan 3 bin 500 tona, emir üzümü 4 bin tondan bin 700 tona düştü. Çiftçi çoğu zaman emek ve alın terinin karşılığını alamıyor.

Bu nedenle de, üretim alanları genişlemek yerine giderek daralıyor. Çiftçi çubuğunu söküp atıyor. Bölgede bazı şarap ve meyve suyu fabrikaları ile bir rakı fabrikasının olması, çiftçi için avantaj. Ne var ki bu fabrikalardan yeterince yararlanılamıyor. Üretici geçmiş yıllarda desteğini TASKOBİRLİK’ten alırdı. Birlik birkaç yıl önce kapandı. Söylendiğine göre şarap üreten bir İngiliz firması almış.TASKOBİRLİK genelde üzümü birlik üyesi çiftçilerden alırdı. Ne var ki bu avantaj bağlık alanların genişlemesinde, üretimin artmasında pek etkili olamadı.

Niğde de meyve suyu, keza Kayseri’de meyve suyu, pekmez, sirke üreten firmalar var. Nevşehir’de rakı fabrikası, bölgenin değişik kesimlerinde şarap fabrikaları var. Ancak üzümün yaşına da, kurusuna da hep düşük değer biçiliyor. Oysa bağcının sorunlarına el atılarak, hem kaliteyi artırmak hem de üretimi iki katına çıkarmak hiç de zor olmasa gerek” diye konuştu.

Soğuk hava deposu olsa çiftçi daha çok kazanır

Atasever, kuraklık ve don yüzünden üretimin zaman zaman kayba uğradığını, fırsatçılarla, aracıların patateste olduğu gibi üzümde de çiftçinin emeğine göz koyduğunu öne sürdü, şunları söyledi:

“Gaziantep, Maraş, Manisa ve Nevşehir önde gelen üzümcülük bölgeleri. Buralardaki üreticiler rakı fabrikaları özelleşene kadar emeklerinin karşılığını alabiliyordu. Tekel varken üründe sorun yoktu. Şimdi ise sadece yaş üzümde değil, kuru üzümde de fiyatlar düşük. Üretici, ürünü kuru mu satayım, yaş mı satayım kaygısına düşüyor. 1 kilo üzüm yerine göre bir bardak çaydan bile ucuz.

Sofralık dirmit’in (siyah) bağ fiyatı kalitesine göre 50 -70, parmak üzümü ise 100 -150 kuruş. Dirmit manav ve marketlerde 250 - 300 kuruştan, parmak üzümü 300 -350 kuruştan satılıyor. Sofralık dışı yaş üzüm 50 kuruştan işlem görüyor. Emir üzümün tonu geçen yıl bin 300 lira idi, bu yıl bin ila bin 100 lira arasında değişiyor. Bize ambalaj, paketleme tesisi, özellikle de soğuk hava deposu kurmamızda yardımcı olunsa, hem kalite yükselir, hem üretim artar. Üzümü dışarıya ihraç eder daha çok kazanırız. Çiftçi kredi burcunu ödeyemez durumda. Malı yok pahasına elinden alınıyor, iki üç katına satılarak tüketici de sömürülüyor. Artık üzüme de taban fiyat verilmeli. Fiyatlar hasattan önce açıklanmalı. Çiftçinin önünü görebilmesi sağlanmalı.”

Tekel olmayınca rekabet de olmuyor

Nevşehir’deki 23 bin 600 hektarlık bağlık alanın yaklaşık 70 bin dekarı, ‘parmak’ ve ‘emir’ üzümleriyle ünlü Ürgüp ilçesinde bulunuyor. Ürgüp Üzüm Üreticileri Birliği, ürün fiyatları üzerinde belirleyici olmak, şarap ve pekmez üretimine yönelerek bağcılığın gelişmesine katkıda bulunmak amacıyla kurulmuş. Birliğin 300 üyesi var. Ürgüp’te yıllık üzüm üretimi ortalama 28 bin ton. Bunun 7 ila 8 bin tonu, birlik üyelerine ait 10 bin dekarlık alanda üretiliyor.

Mehmet Atasever, “ Nevşehir’deki rakı fabrikasının özelleşmesi, Tekel Şarap Fabrikası’nda üretimin durması çiftçiyi olumsuz etkiledi. İlçede ürünü özel sektöre ait 3 - 4 şarap fabrikası alıyor. Tekel olmadığı için rekabet de olmuyor, bu da aracıların işine yarıyor. Kısacası, üzüm yok pahasına satılıyor. Çiftçinin eline geçen para, nakliye ve işçiliğe bile yetmiyor” diyor.

Verimli türler yöre toprağına uyum sağladı

Doğa harikası peribacalarının yanı sıra siyah dirmit, ince kabuklu bol sulu parmak, karaburcu, haseldaşı, buludu ve siyah heveng türü üzümleriyle de ünlü Kapadokya’da üretilen üzüm genelde sofralık meyve olarak pazarlanıyor, bir bölümü ise Nevşehir’deki rakı fabrikası ile bölgedeki özel sektöre ait öteki şarap fabrikalarına veriliyor.

Ürgüp, Avanos, Gülşehir,, Özkonak, Aksalur, Uçhisar ve Narlı bölgenin belli başlı üzüm üretim alanları. İlde son yıllarda üzüm üretiminde yaşanan duraksama bazı kuruluşları harekete geçirdi. Nevşehir Bahçe Kültürleri Üretme İstasyonu’na 120 dolayında üzüm türü ekilerek deneme üretimi yapıldı.

On yılı aşkın zamandır süren bu çalışmalar sonunda, aralarında İtalya, İngiltere ve Almanya’dan getirilmiş asma fidanlarının da bulunduğu verimli 80’e yakın ürünün, Nevşehir’in gerek toprak yapısı, gerekse iklimine uyum sağladığı ortaya çıktı. Uzmanlar en ince ayrıntılarına kadar incelenen bu türlerin, üzüm üreticilerine her fırsatta çoğaltılmasını öneriyor.