İthalatçı, gümrükçü, 'CE denetimi' sıkıntısı yaşıyor

İbrahim EKİNCİ

CE belgesinde uygulama değişti, denetime sevk oranı %80–90'lara çıktı. A.TR belgeli ürünlerin AB ülkeleri menşeli de olsa CE denetimi için TSE'ye sevk edildiğini belirten gümrük şirketleri, "Büyük sıkıntı var. TSE en erken 3-4 gün sonraya randevu veriyor. 500 dolarlık ithal parça için daha yüksek ücret gerekebiliyor" dedi. Gümrükçüler, uygulamanın trafik sapmalarını engelleme amaçlı olabileceğini ancak AB ülkeleri menşeli ürünlere de yayılmasının sıkıntı yarattığını söyledi. CE belgesi ile ilgili gümrük denetiminde uygulama değişti, denetime sevk oranı yüzde 80–90'lara çıktı. Gümrük müşavirliği şirketlerinin yöneticileri ve dernek başkanları "işlemlerde ciddi tıkanma yaşandığını" söyledi. Bursa Gümrük Müşavirleri Derneği Başkanı Orhan Kattaş, "Eskiden denetim oranı yüzde 5–10'du. Şimdi denetime gönderilmeyen oranı bu kadar. Denetime karşı değiliz ama TSE'nin eleman eksikliği var. En erken 3–4 gün sonraya randevu veriliyor. Bir de evrak eksikliği gibi hatalar olursa, işlem çok daha fazla uzayabiliyor" dedi.

CE belgesi, ürünün çevre, insan sağlığı gibi kriterler açısından sakınca içermediğini gösteriyor. Bu belgeyi AB'nin akredite kurumları verebiliyor. TSE hem belge verebiliyor hem de denetimini yapabiliyor. Ürün üzerindeki CE belgesinin geçerli olup olmadığı, akredite bir kurumdan alınıp alınmadığını denetleyebiliyor. Eski uygulamada AB'den ithalatta A.TR belgesinin beyanı yeterli oluyor, CE işareti taşıyan ürünlerde denetim yılın bazı aylarında, riske göre zaman zaman yapılıyordu. Trafik sapması olaylarını (Çin, Japonya veya gümrük birliği dışındaki başka bir ülke malının AB üzerinden Türkiye'ye gümrüksüz girişini) önlemek için A.TR belgesinin yanı sıra menşe belgesi de isteniyordu. Daha sonra menşe sorgulaması kalktı. A.TR belgesi yeterli oldu. Fakat son bir aydır, A.TR belgesi yeterli görülmüyor. Ürün eğer CE işaretliyse, sistem ithalatçıyı doğrudan TSE kontrolüne yönlendiriyor.

Bursa Gümrük Müşavirleri Derneği Başkanı Orhan Kattaş, "Sadece üçüncü ülke menşeli ürünler olsa anlarız ama örneğin Alman malını da yönlendiriyor. Müşavirler beyan ederken menşeini beyan ediyordu. A.TR belgesi varsa, Almanya menşeli bir ürün veya Almanya pazarına girdiği için serbest dolaşıma girmiş üçüncü ülke menşeli ürünler Türkiye'ye geldiğinde de A.TR ile geliyordu. Diyelim eşya Almanya'ya Çin'den giriyor. Türkiye ile Çin arasında gümrük indirim veya muafiyet anlaşmaları yok. Gümrük vergisini Almanya alıyor, Almanya üzerinden Türkiye'ye gümrüksüz girdiği için Türkiye'nin vergi kaybı var. Türkiye'ye doğrudan girse vergiyi Türkiye alacaktı. Buna yönelik denetimi anlayabiliyoruz ama burada olan bu değil. Eşyanın menşei Almanya bile olsa yine CE denetimine sevk ediliyor. CE işaretini direk TSE'ye gönderiyor. Gerekli gördüğünde ilgili kurum denetime alabilir. Ama denetimde personel yok. TSE yetersiz. TSE, CE kontrolü yapabilir ama birden bire uygulama değişiyor. Bir aydır böyle. Büyük yığılma oldu" diye konuştu.

A.TR'li olması yetmiyor

Gümrük müşavirliği şirketi Bulut Group Yönetim Kurulu Başkanı İlhan Bulut da sıkıntıyı şöyle anlattı: "CE işareti taşıması gereken ürünlerin ithalatı, 2015/9 sayılı tebliğ gereğince dış ticarette risk esaslı kontrol sistemi yani TAREKS üzerinden yapılıyor. Risk-kontrol esasına göre yönlendirme yapılarak işlemler devam ediyor. Şimdi AB ülkelerinden A.TR belgesiyle getirilen ve CE mevzuatına tabi ürünlerin ithalatında son günlerde sıkıntı yaşanıyor. Tebliğin muafiyetler ve istisnalar bölümünün 6/1. maddesi son fıkra; ‘Risk analizine göre yapılacak değerlendirmede gerektiğinde A.TR muafiyetine giren ürünler fiili denetime yönlendirilebilir' diyor. Gerektiğinde derken bu esnek bir tabir. Yıl boyunca 50 bin dosyadan 100'ü denetime gidiyordu.

Risk kriterini yükseltince 100 dosyadan 10'u değil 80'ine bakacaksın denilince denetim sıkılaşıyor. Uygulamada A.TR belgeli ürünlerin ithalatları için gerekli olan TAREKS referans numarası doğrudan oluşturuluyordu. İthalatçı sanayici de bunu bildiği için ona göre üretim planlaması yapıyordu. Şimdi bu sistem aksıyor. A.TR belgeli ürünlerin CE denetimleri belgeler üzerinden doğrudan değil TSE'ye yönlendirilerek yapılıyor. Bu da sanayiciyi zorluyor. İthalat süreleri çok uzuyor. Ek masraf getiriyor. 500 dolarlık bir ithal parçaya 1.500 lira denetim parası ödüyorsunuz. TSE'nin denetim süreci personel eksikliği gibi nedenlerle zaman alıyor. Beklenti tebliğin A.TR'li ürünlerde muafiyet yönündeki ana maddesi üzerinden devam edilmesi yönünde. Ocak 15'te kalkacak diyorlar ama bilen yok."

Özel Gümrük Müşavirliği firma sahibi Rıza Yıldırım da son haftalarda uygulamada değişiklik olduğunu söyledi. Yıldırım, "Avrupa üzerinden Çin gibi ülke mallarının girişini engellemek istiyorlar. Çin malı A.TR'li geliyor. Bu farkedildi, başa dönüldü. Ama şimdi hepsini gönderiyorlar, sıkıntı oluyor" dedi. Yıldırım, sanayicinin satmayıp üretimde kullanacağını belgelemesi halinde, sicil belgesi ile muafiyet alabildiğini de belirtti.

A.TR Dolaşım Belgesi nedir?

Gümrük Birliği anlaşması gereği Türkiye-AB arasında sanayi ürünleri ticareti gümrüksüz yapılıyor. Bu ürünler serbest dolaşımda kabul ediliyor. Bu gösteren belgeye A.TR belgesi deniliyor. Türkiye'de TOBB veriyor.

Bu belge, o ürünün gümrük birliği anlaşmasına taraf ülkelerde üretildiğini, ayrıca, anlaşma kapsamına giren ürünlerden olduğunu gösteriyor. Belgeli ürün taraf ülkelerin tamamına gümrük muafiyeti ile giriyor. Gümrük birliği kapsamındaki bir ülkeden gelen ancak A.TR Dolaşım Belgesi bulunmayan bir eşya, bu muafiyetlerden yararlanamıyor.

Sistem nasıl işliyor?

İthal ürün gümrüğe geldiğinde, CE belgeli olanlar için Ekonomi Bakanlığı'nın TAREKS sistemine girilerek referans numarası alınıyor. Veriler girildiğinde sistem numara veriyor. Bu ithalatına izin verildiği, CE belgesinin kabul edildiği anlamına geliyor. O numara ile gümrükten mal çekilebiliyordu. Denetim istediğinde TAREKS numarası vermeyip, TSE'ye yönlendiriyordu. Eskiden A.TR belgeli üründe sistem genellikle numara veriyordu. Şimdi ise gümrük müşavirlerinin verdiği bilgiye göre %80–90 oranında TSE'ye yönlendiriyor. TSE'ye yönlendirme halinde yine sistem üzerinden başvuru yapılıyor. TSE muayene günü veriyor. Belgenin gerçekliğini, veren kurumun akredite olup olmadığını denetliyor. En iyimser tahminle 3–4 gün sonraya gün verip fiili denetim yapıyor. Belgede eksiklik varsa, tamamlama gerektiği için süreç daha da uzuyor.