İşte gıdada küresel menşe haritası

KEZBAN KARABOĞA

Dikkat ettiniz mi, bilmiyorum. Dr. Yavuz Dizdar'ın bu sayfadaki köşesinin adı "Ne yersek oyuz." Bu cümle benim daha önce yazdığım bir yazının da başlığıydı. O yazıda özetle; insanları anlamanın yolunun 'ne' yediklerine bakmaktan geçtiğini söylüyordum. Bugün meselemiz bu değil. Bugün meselemiz yediğimiz gıdanın nereden geldiği yani, menşei. Genellikle işin bu kısmıyla pek ilgilenilmez, fakat bu konuda müthiş bir kaynak henüz elime geçti. The Royal Society’nin yayınladığı 'Biological Sciences' dergisinde "Gıdaların Kökeni Ülkeleri Küresel Çapta Birbirine Bağlar" başlıklı bir araştırma yer aldı. Doğrusunu söylemek gerekirse, heyecan verici bir iş. Neden mi? Şöyle anlatayım: Bu araştırmada Amerika, Yeni Zelanda, İngiltere, Kolombiya, Almanya, İtalya ve Hollanda'dan tam 16 bilim insanı birlikte çalıştı. Sadece bu rakamdan da anlaşıldığı üzere karşımızda epey kapsamı bir çalışma duruyor. İşte, bu 16 araştırmacı, 8 Haziran 2016'da yayınladıkları kapsamlı çalışmada tam 81 temel tarımsal ürünün hangi bölge menşeli olduğunu interaktif bir harita aracılığıyla ortaya koydu. Yani temel tarımsal gıdaların hangi ülkede doğduğunu, çeşitlilik gösterdikleri bölgeleri, bu ürünlerin hangi ülkelerde yoğun olarak tüketildiklerini, menşe ülkesi farklı olmasına karşın şu anda hangi ülkelerde daha fazla üretildiğini gösterdiler.

Bu 81 ürün arasında kahveden tutun bademe; fındığa; kavuna, maruldan kabağa; çaya; kavuna; karpuza; patates- soğana kadar pek çok farklı ürün var. Tüm bu ürünler için bölgesel olarak analiz yapabiliyorsunuz, haritanın interaktif olması da bu anlama geliyor.

Elmalı turta Amerikalı mı?

Örneğin, hiçbir şey elmalı turta kadar Amerikalı değildir, öyle değil mi? Oysa bir saniye, belki de sandığımız kadar değildir. Çünkü bu haritaya göre elmanın kökeni Asya ve Avrupa'ya kadar gidiyor. Bir başka bir örnek, çilek ve kremayı ele alalım. Bu meyvelerin İngiltere'de yoğun tüketildiğini biliyoruz, fakat bu harita bu meyvelerin kökenlerinin Kuzey ve Güney Amerika'da olduğuna işaret ediyor. Tabii, insanlık tarımsal ürünlerin değişimini uzun zamandır yapıyor, bugün beslenmede kullanılan temel tarımsal ürünlerin önemli bölümünün bir başka ülke menşeli olduğu ifade ediliyor. Bu harita küresel gıda üretim zincirinin bugünkü karmaşık yapısını gösteriyor, bu nedenle daha bir önem kazanıyor. Tabii, tüm bunların sağlıkla ne ilgisi var? Şöyle: Vücudumuza giren gıdanın, tarımsal ürünün nereden geldiğini bilmekten daha ‘sağlıklı’ ne olabilir… Ne diyelim herkese huzurlu, sakin bir hafta sonu dileyelim…

NOT: Tabii, sayfada haritanın interaktif olması mümkün değil, bunun için http://blog.ciat.cgiar.org/origin-of-crops/ adresini ziyaret etmelisiniz… Bunu, mutlaka yapmanızı tavsiye ederim.

BÜYÜK EMEK VAR

İlgilisi için çalışmanın yazarları:

Colin K. Khoury, Harold A. Achicanoy, Anne D. Bjorkman, Carlos Navarro-Racines, Luigi Guarino, Ximena Flores-Palacios, Johannes M. M. Engels, John H. Wiersema, Hannes Dempewolf, Steven Sotelo, Julian Ramírez-Villegas, Nora P. Castañeda-Álvarez, Cary Fowler, Andy Jarvis, Loren H. Rieseberg, Paul C. Struik.