Irak'ta iç savaş riski moralleri bozdu

MAHİR SOLMAZ
DERYA EĞRİCAN
TEKİN ÇİÇEK 

YURT HABERLERİ (DÜNYA) - Musul’un radikal İslamcı terör örgütü IŞİD’in eline geçmesi ve kentteki diplomatik misyon ile Türk nakliyecilerin rehin alınmasıyla gelişen olaylar ekonomik ilişkileri de tehdit ediyor. Türkiye’nin 12 milyar doları aşan ihracatının ağırlıklı kısmının Kuzey Irak’a yapılması, ihracatçıları ve bölgeye taşıma yapan nakliyecileri endişelendiriyor. Musul ve Kerkük’e yönelik taşımalar durdurulurken, bu bölgelerdeki Türklerin de güvenli bölge olarak gördükleri Erbil’e sığındıkları haberleri geliyor. Yaşanan kaos ve belirsizliğin, ilerleyen dönemde bölgenin tamamına yönelik ekonomik ilişkileri etkileyebileceği de belirtiliyor. Olaylar üzerine önceki gün sert tepki veren piyasalar ise, dün toparlanma eğilimi gösterdi.

Türkiye‘nin ikinci büyük pazarı Kuzey Irak, Musul’un işgalinden sonra tedirgin. Türkiye Irak’a geçen yıl 12 milyar dolar ihracat gerçekleştirmişti. Bu yıl ise ilk 4 ayda 4 milyar dolar ihracata ulaşıldı. IŞİD tarafından işgal edilen Musul’un bu ticaret içindeki payının yüzde 10’u bile bulmadığı belirtiliyor. Daha güvenli olan ve Kürt yönetimindeki bölgelerde ise ticaret devam ediyor. Erbil’de iş dünyası ticari anlaşmalar yapıyor. Henüz bölge için ticari tahminler yapmanın erken olduğu belirtiliyor. Türkiye’nin bölgede lider olduğu sektörler süt ürünleri, bitkisel yağ, et ürünleri, buğday ve hububat olarak sıralanıyor. 

Bu arada Arap bölgelerindeki Türk müteahhitlerin inşaatlarındaki işçiler de Erbil’e sığınmış durumda. Erbil’de sığınmacılar için çadır kentler kuruluyor. DÜNYA’nın sorularını Erbil’den yanıtlayan Ortadoğu Sanayici ve Genç İşadamları Derneği Erbil Şube Temsilcisi Mehmet Akyıl, “Halk burada peşmergenin IŞİD’den daha güçlü olduğunu düşünüyor ve güveniyor. Dolayısıyla ticaret devam ediyor. Huzursuzluk yok diyemeyiz. Arap bölgelerindeki Türk işçiler ve işadamları da buraya geldiler. Musul ve Kerkük’te iş yapan Türkler Erbil’e taşındı” diye konuştu. 

TURİYAD Başkanı Gündüz’den sağduyu çağrısı 

Türk Irak Uluslararası Yatırımcılar Derneği (TURİYAD) Başkanı Ferudun Gündüz, Irak’ın tamamında 1550 civarında Türk şirketi bulunduğunu söyledi. Bu şirketlerin Musul’daki yatırımının yüzde 10’u geçmeyeceğini kaydeden Gündüz, asıl yatırım bölgesinin Erbil olduğunu anlattı. Arap dünyası ile ticaret yapan Türk girişimcilerin o bölgenin sorunlarını bilerek gittiğine dikkat çeken Gündüz, “Bu nedenle şu anda herkes beklemede. Kimse geri adım atmadı. Ticaret belki bir süre askıya alınır ancak durdurulmaz. Bu dönemde siyasilere büyük görev düşüyor. Herkesin sağduyulu açıklamalar yapmasını bekliyoruz. Huzur ve istikrarın, barışın olmadığı yerde ticaret de olmaz” değerlendirmesini yaptı. 

Musul’un petrol kaynaklarının da bulunduğu önemli bir kent olduğunu anlatan Ferudun Gündüz, ancak güvenli olmaması nedeniyle yatırımların yoğunlaşamadığı bir bölge olduğunu söyledi. Bu bölgede Türk girişimcisinin sanayi yatırımına çok rastlanmadığını, ağırlıklı olarak inşaat yatırımları bulunduğunu, altyapı çalışmalarının Türkler tarafından gerçekleştirildiğini kaydeden Gündüz, Türk yatırımcılar ve girişimciler olarak huzurun yeniden sağlanmasını beklediklerini anlattı. 

‘1 milyar dolarlık un ihracatının yarısı Irak’a yapılıyor’ 

Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu (TUSAF) Başkanı Erhan Özmen de DÜNYA’ya yaptığı açıklamada Türkiye’nin yaptığı 1 milyar dolarlık un ihracatının 500 milyon dolarını Irak’a gerçekleştirdiklerini ve bunun da önemli bölümünün Bağdat-Basra bölgesine olduğunu belirtti. Erhan Özmen konuyla ilgili şunları söyledi: 
“Türkiye’nin gerek un, gerekse diğer ürünler ihracatında en önemli komşu ülkesi Irak. Bu anlamda bu gelişmeleri olağanüstü vahim olarak görüyorum. Bence burada bir senaryo ortaya konuyor. Bu senaryo Türkiye’nin büyümesine mi yönelik, ticaretini engellemeye mi yönelik? Bu bir an önce açıklığa kavuşturulmalıdır. Orta ve uzun vadeli projeksiyonlar belirleyen iş dünyası bu durumdan oldukça tedirgin. İsteğimiz ve beklentimiz hükümetimizin Irak’a ihracat yapan sektör temsilcilerini ve sivil toplum kuruluşlarını acilen istişareye davet etmesi...”

• Güneydoğu SİAD Başkanı Mahmut Odabaşı: Musul‘da yaşananların Erbil ile olan ticaretimizi etkilememesi düşünülemez. Bunun nasıl bir tahribat yaratacağı ile ilgili konuşmak için çok erken. Ancak şu anda bile insanların psikolojisi çok bozuldu. Çok büyük sıkıntılar olacağına inanıyorum. Umarım Ankara çok hızlı hareket eder. 
• Diyarbakır SİAD Başkanı Burç Baysal: Şu anda Erbil‘de büyük bir huzursuzluk var. Musul’da sular hemen durulmaz. Bölgemizden oraya giden, müteahhitlik yapan ve hizmet sektöründe faaliyet gösterenler var. Yaptığımız görüşmelerde müthiş derecede sıkıntıda olduklarını belirtiyorlar. 
• Gaziantep Ticaret Odası Başkanı Eyüp Bartık: Irak, Türkiye için de Gaziantep için de önemli. Ancak Irak’a yaptığımız ihracatın yüzde 60’ından fazlasını Kuzey Irak’a yani güvenli bölgeye gerçekleştiriyoruz. Zaho, Dohuk, Süleymaniye gibi güvenli Kürt bölgeleri de var. Dolayısıyla ihracatın herhangi bir tehlikeyle karşı karşıya olduğunu düşünmüyorum. İvmede küçük bir azalma olabilir. 
• Gaziantep OSB Başkanı Cahit Nakıboğlu: Irak en çok ihracat yaptığımız ülkelerin başında geliyor. IŞİD’in 3 milyon nüfuslu Musul’u ele geçirmesi ve Kerkük’ün bazı bölgelerinde etkinlik kurması ülke ve memleketimizi mutlaka olumsuz etkileyecektir. 
• GAİB Başkanı Abdulkadir Çıkmaz: Musul ve Kerkük’e giden yüklemeler durdu. Musul’a ağırlıklı olarak gıda, maddesi, yağ, şeker, halı gönderiyoruz. Bölgeden yapılan ihracatın yüzde 50’si Irak’a gidiyor. Tedirgin şekilde bekliyoruz. Musul’dan arayıp, yüklemeyi durdurun, buraya mal göndermeyin diyorlar. 
• TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu: Huzurun olmadığı yerde ne ticaret ne de zenginlik olabilir. Kısa zamanda oraya huzurun gelmesini diliyorum. Bir an önce oradaki kardeşlerimizin evlerine, yurtlarına dönmelerini istiyorum. 
• İTO Başkanı İbrahim Çağlar: Yakın çevremizdeki kaosun, karmaşanın ve düzensizliğin ülkemize yansıması konusunda, ülkemizi bölgedeki çatışmaların ve bölgedeki krizin içine çekme çabalarına karşı dikkatli ve temkinli olmak gerek. 
• MÜSİAD Başkanı Nail Olpak: Şiddetin yeniden başladığı bir dönemde, İran Cumhurbaşkanı’nın ülkemizi ziyaretiyle manidar bir şekilde çakışan, Türk bayrağımızın bir askeri birliğimiz içinden indirilmesi tahrikini de hiçbir şekilde kabullenmemiz mümkün değil. 
• Sakarya Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mahmut Bilen: Musul’daki çatışmalar, enerji fiyatlarını artırabilir. IŞİD’in buradan çıkarılırken ele geçirdiği petrol kuyularını ateşe verme endişesi bile dünyada enerji fiyatlarının yukarı çekebilir. Bu da Türkiye’nin büyümesine ve dünyayı olumsuz etkileyecek gelişmelere yol açabilir.