İl ekonomilerinde yükselme şampiyonu belli oldu

İbrahim EKİNCİ

TÜİK, 2016 yılı 3. çeyrek milli hasıla rakamını açıkladığında iller bazında milli hasıla rakamlarını da açıkladı.

Türkiye rakamı güncel olmakla birlikte illerin rakamları iki yıl gecikmeli açıklandığından 2004 – 2014 yılı arasını kapsıyor. 2015 ve 2016’da durumun değişip değişmediğini bilmiyoruz. Açıklanan 10 yıla bakıldığında illerin milli hasıla büyüklüğünde sıra değişmeleri dikkat çekiyor. Büyük çoğunlukla iller yerlerini korumuş. 81 ilin sıralamasında ilk dördün sırası (İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa) değişmemiş. Ancak çok büyük gelişme gösteren veya tersine sıra kaybı yaşayan iller de var. Osmaniye 12 sıra, Yalova 11 sıra, Van ve Mardin 8’er sıra tırmanmış. Osmaniye 2004’te 81 il içinde 57’nci büyük ekonomiyken, 2014’te 45’inci sıraya çıkmış. Osmaniye’de bu çıkışı sağlayan yıllık yüzde 10’un üzerindeki büyümeler. 2009 kriz yılında bile yüzde 1.9 büyüme olmuş. Aynı şekilde Yalova 2004’te Türkiye’nin illeri içinde 63’üncü büyük ekonomiyken, 2014’te 54’üncü büyük ekonomi olmuş. Mardin ve Van’da da büyük gelişme var. Bu illerin ekonomileri 2004 – 2014 arasındaki 10 yıl içinde hızlı büyümüş. Her iki il de 8 basamak tırmanmış. Van ili, Türkiye’de 81 il içinde 33’üncü büyük ekonomi, Mardin ise 35’inci sıraya yükselmiş. Aksaray 7 basamak tırmanmış. Ekonomik olarak Türkiye’nin 49’uncu büyük ili olmuş. Bu ilde son yıllarda büyük otomotiv yatırımları olmuştu. Düzce ve Elazığ 3 basamak tırmanmış.

Güneydoğu illerinde dikkat çeken gelişme

2004 – 2014 arasında Güneydoğu illerinde dikkat çekici bir tırmanma olmuş. Sadece 8’er basamak tırmanan Van ve Mardin’de değil, diğer illerde de önemli ilerleme sağlanmış. 81 il sıralamasında Bitlis, Siirt 6’şar basamak atlamışlar. Şırnak 4 sıra, Batman 3 sıra, Bingöl 2 basamak tırmanmış. Diyarbakır ilinin ekonomik büyüklük sırasında bir değişme olmamış. Güneydoğu illerinde, o dönem yakalanan yatırım ortamı bölge illerinde hızlı büyüme sağlamış görünüyor. Bölge illerinden sadece Ağrı’da 5 sıra, Hakkari’de 2 sıra gerileme olmuş. Yozgat ve Burdur’da ekonomi hız kaybetmiş Büyük kayıp yaşayan iller içinde Yozgat dikkat çekiyor. 2004’te Türkiye illeri içinde 42’nci büyük ekonomi olan Yozgat, izleyen 10’uncu yılda 50’nci sıraya gerilemiş. Nevşehir ve Burdur ekonomileri 7 sıra geri düşmüşler. Çorum, Isparta, Tokat 5’er sıra kaybetmişler. Kastamonu ve Sinop ekonomisi de diğer illere göre hız kaybı yaşamış ve bu iller 4’er sıra gerilemişler. Aydın, Kars ve Bartın 3’er basamak gerilemiş.

10 il 10 yılda yüzde 300’ün üstünde artış yakalamış

TÜİK rakamlarında illerin 2004’ten 2014’e yıl yıl ürettikleri milli hasıla ve 10 yılda nereden nereye geldikleri de görülüyor. 2004’e oransal olarak en fazla büyüme sağlayan illerin başında Siirt var. Bu ilin 2004 milli hasılası 841.3 milyon lirayken, 2014’te 3.9 milyara çıkmış. Artış oranı yüzde 360. Yalova, Osmaniye, Kocaeli, Mardin, Bingöl, Bitlis, Şırnak, Gaziantep, Van ekonomilerini 10 yılda yüzde 300’ün üzerinde büyüten iller olarak öne çıkıyor. Kocaeli 2004’te 16.5 milyarlık milli hasıla üretirken, 2014 milli hasılası 74 milyara çıkmış. Hem hızlı büyüyen hem de ekonomisi büyük olan illerden Gaziantep, aynı dönemde milli hasılasını 8.5 milyardan 35 milyara çıkarmış.

Türkiye’nin 81 ilinden 76’sı 10 yıl gibi uzun bir sürede ekonomilerini en az iki katına çıkarırken, sadece 5 il bu hızı yakalayamamış. Yozgat yüzde 175 artışla sonuncu sırada. Diğer 4 il ise sırasıyla şunlar: Isparta, Çorum, Ardahan ve Tokat.

Osmaniye vakası demir - çelikle geldi

Osmaniye Ticaret Odası Başkanı Murat Teke, ildeki bu büyük çıkışın nedeni şöyle anlattı: “Bu çıkıştaki en önemli etken demir-çelik yatırımları. 2004’te bizim OSB’miz faaliyete geçti. Şimdi bu OSB’de en büyük iş kolu demir çelik oldu. 10’dan fazla büyük demir-çelik yatırımı var. Limana 11, demiryolu istasyonlarına 5 km. mesafede. İskenderun ve Payas bölgesi durumunu korurken burada gelişme oldu. Osmaniye, Türkiye’nin demirçelik merkezlerinden biri haline geldi. Tosyalı, Baştuğ, Koç Haddecilik gibi birçok yatırım yapıldı. Bunun yan sanayisi, lojistiği oluştu. Tekstilde de önemli yatırımlar oldu ama asıl büyüme katkısı demir çelikten geldi. Son dönemde bir de zeytincilik büyük gelişme gösteriyor. 4 milyon adet ağaç oldu. Bu sektör de katkı yapıyor.”