İhracatta tutar düştü, kârlılık arttı

Mehmet FİLOĞLU

İSTANBUL - TİM, 2015 yılının ilk 1000 ihracatçı şirketini açıkladı. Son 4 yıl listenin başında yer alan Tüpraş, petrol fiyatındaki gerilemenin de etkisi ile ikinci sıraya gerilerken, Ford Otomotiv, 3.9 milyar dolar ihracatla 2015 yılının ihracat şampiyonu oldu. İlk 10 sıranın yarısı otomotiv şirketlerinden oluştu. 

Türkiye’nin ihracatı 2015 yılında yüzde 8.7 gerileyerek 143.9 milyar dolara geriledi. İlk 1000 firmanın ihracatında yaşanan düşüş ise yüzde 10.6’yı buldu. 1000 firmanın toplam ihracatı 82.7 milyar dolara geriledi. İlk 1000 firmanın toplamdan daha zayıf performans göstermesi son yıllarda gözlenen bir durum ve ihracatın tabana yayılması bağlamında olumlu karşılanıyor. 2011 yılında ilk 1000 firma Türkiye’nin toplam ihracatının yüzde 64.8’ini karşılarken 2015’te bu oran yüzde 57.5’e geriledi. 

Büyük ihracatçıların toplam ihracatında düşüş yaşanmasına karşın karlılık oranlarında kayda değer toparlanma görüldü. İlk 500 ihracatçı firmanın vergi öncesi karlılık oranı 2014’te yüzde 4.9 iken 2015’te 0.5 puanlık artışla yüzde 5.4’e yükseldi. Karlılık oranlarındaki asıl artış İkinci 500 firmada görüldü. Bu grupta yer alan firmaların karlılığı bir yıl içinde 1.7 puanlık artışla yüzde 9.7’ye yükseldi. TİM Başkanı Mehmet Büyükekşi, söz konusu artışta kur etkisinin görüldüğünü, ihracatçıların karının hala istenilen seviyede olmadığını belirtti. Büyükekşi ayrıca her iki dilimde 320 civarı şirketin karlılık bilgisini paylaştığını bildirdi. 

Büyük pazarlarda daralma da büyük oldu 

En çok ihracat yapılan ülke sıralamasında 2015’te önemli bir değişiklik olmadı. İlk 3 sırayı Almanya, İngiltere ve Irak aldı. En üç büyük pazardan ikisi aynı zamanda en fazla ihracat daralması yaşanan pazarlar oldu. Büyük firmaların Almanya’ya ihracatı yüzde 11.4, Irak’a ihracatı yüzde 21.5 geriledi. 2015’te hiçbir ülke grubunda ihracat artışı yakalanamadı. AB’ye ihracat yüzde 8.3, Ortadoğu’ya yüzde 10,4, Bağımsız Devletler Topluluğu’na ise yüzde 31 azaldı. Son dönemde büyük önem verilen Afrika’ya yapılan ihracat da yüzde 8.8 geriledi. 

Listeye İzmir’den 10 firma daha girdi 

En fazla ihracat yapan firmalar içinde İstanbul’un ezici bir üstünlüğü olsa da son yıllarda görülen Anadolu’ya kayma eğilimi 2015’te de sürdü. 2014’ye ilk 1000 içinde 445 İstanbullu firma yer alırken 2015’te bu sayı 439’a geriledi. Bu dönemde İzmir listeye 10 firma daha sokmayı başardı ve 77 büyük ihracatçı ile İstanbul’un ardından ikinci oldu. İhracat tutarında ise İstanbul’u Kocaeli ve Bursa izledi. 

Büyük firmaların istihdamında büyük artış 

Büyük firmaların istihdam verileri 2015’te genel performanstan ayrıştı. Geçen yıl en büyük 500 ihracatçı firmanın ortalama çalışan sayısı 790 iken bu yıl ise bu rakam 932’ye yükseldi. İstihdamda yaşanan bu yüzde 18’lik artışın kaynağı tam olarak bilinmiyor. Ancak bu firmalardaki istihdam artışına üretimin de eşlik etmemesi sektörlerde gelecekte ciddi bir verimlilik sorununun yaşanmasına yol açabilir. İkinci 500’de ise istihdam artışı sınırlı kaldı. Geçen yıl 410 olan ortalama çalışan sayısı bu yıl 417’ye yükseldi. 

Ar-Ge harcamalarında yüzde 45’lik büyük düşüş 

Türkiye’nin en büyük 500 ihracatçı firmasının 114’ünde Ar-Ge merkezi bulunuyor. Bu rakam ikinci 500’de 78’e iniyor. Ortalama Ar-Ge personeli sayısı da sırasıyla 89 ve 31 olarak belirlendi. Büyük şirketlerin Ar-Ge harcamalarında ise çarpıcı bir detay bulunuyor. 2015’te Ar-Ge’ye 3.7 milyar lira ayıran 500 büyük firma, 2016 bütçelerinde ciddi bir kısıntıya gidiyor. Bu yıl büyük firmaların Ar-Ge’ye ayırdıkları harcama tutarı geçen yıla göre yüzde 44 azalarak 2.1 milyar lira oldu. Ar-Ge harcamalarında görülen bu düşüş ihracatta katma değerin artırılması hedefiyle ciddi bir zıtlık oluşturuyor.