“İddiaların aksine özelleştirme sonrası şeker fiyatı yükselecek”

HÜSEYİN GÖKÇE

ANKARA - Şeker İş Sendikası Başkanı İsa Gök, şeker fabrikalarının özelleştirilme sürecinde iddia edildiğinin aksine, şeker fiyatlarının önümüzdeki dönemde yükseleceğini öne sürdü. Gök, Türkiye’de pancarın bitmesi halinde bölge ülkeler dahil Ortadoğu’ya kadar şeker pazarının AB’nin eline geçeceği öngörüsünde bulundu. Ankara Sohbetleri'ne konuk olan Gök, Ankara Temsilcimiz Ferit B. Parlak’ın sorularını yanıtladı.

▶ Şeker fabrikalarını özelleştirme süreci büyük ölçüde tamamlandı. Bundan sonraki süreci nasıl öngörüyorsunuz?

Bu yıl için bir problem olmayacak, çünkü fabrikaların bulunduğu bölgede Türkşeker pancar ekimini sağladı. Ancak daha sonra bu fabrikaların bazılarının kapanacağına eminim. Bir örnek vereyim. Önümüzdeki sene kimse pancar ekmez, fabrika sahibi de “kimse ekmedi” deyip fabrikayı işletmezse bu adama ne yapacaksın? Veya fabrika sahibi gidip, başka bir şehirde pancar ektirip oradaki fabrika ile anlaşırsa, bu adama ceza verilebilecek mi? Ülkenin şeker açığı ortaya çıkarsa ne olacak? Böyle bir özelleştirme hiçbir yerde görülmemiştir. Ben Türkiye’de şeker sektörünün geleceği bakımından ışık görmüyorum. Sürekli, sosyal ve üretim amaçlı fabrikalar ve teknolojik ömrünü bitirmiş fabrikalarla ilgili devletin karar vermesi gerektiğini söyledim. Bu konuyu bazı bakanlarımıza da anlattım.

▶ Şeker fiyatları söylendiği gibi ucuzlayacak mı?

Bundan sonraki gelişme önemli. İhale öncesi, Türkiye’de şekerin pahalı üretildiği ve halkın da pahalı tükettiği söylemi vardı. Aslında tam tersi, bırakın şekerin ucuzlaması, Türkşeker’in maliyeti artacağı için şeker fiyatları yükselecek.

▶ Maliyeti hangi unsurlar yükseltecek?

Türkşeker’in elinde 25 fabrika varken, maliyet 2.93 lira civarındaydı. Şimdi üretim maliyetini düşüren fabrikaların bir kısmı satıldığı için kalan fabrikaların maliyeti otomatikman yükselecek. Diğer fabrikalar da şeker fiyatını Türkşeker’e göre ayarladığı için halk daha yüksek fiyattan tüketmek zorunda kalacak.

▶ Yatırım konusunda da çok fazla bir şey beklemiyorsunuz?

Hatırlayın, daha fazla yatırım ve istihdam sağlanacağı söylenmişti. Oysa bu fabrikalar özelleştirildi diye kotaları artırılmayacak. Yani bunların da maliyeti yüksek olacak. Yapılan hesaplamalara göre, iyi fabrikaların elden çıkmasıyla birlikte Türkşeker’in ortalama şeker maliyeti 40 kuruşa yakın artacak. Üstelik bunların ambarlarında bulunan şekerlerin yeni yerlere taşınması ve yeni depoların kiralanacak olması da stok maliyetlerini yükseltecek. Yani Türkşeker’in maliyeti önümüzdeki yıl 4.5 liradan aşağı olmaz.

Henüz devreye girmese de Türkiye’nin uluslararası anlaşmalardan doğan yükümlülükleri var şekerle ilgili. Örneğin AB’ye her yıl 80 bin ton şeker ithalatı taahhüdümüz var. Dünya Ticaret Örgütü ise şekerde korumacılık oranı üst sınırı yüzde 35 belirlemiş. Oysa biz halen şekeri yüzde 125 gümrük vergisi ile koruyoruz. Koruma duvarı yüzde 35’e düşerse bu fabrikalar nasıl ayakta kalacak?

Ben özelleştirmeye işçi yönüyle değil, sektör açısından baktım. Avrupa şeker rejimini 9 yıllık geçiş döneminin ardından değiştirdi. Bu süreçte şeker fiyatı da 650 eurodan, 400-420 euro bandına geriledi. Bizde ise geçiş dönemi öngörmeden ‘sat-kurtul’ rejimi uygulanıyor.

▶ AB şeker rejiminin değişmesi Türkiye’yi nasıl etkileyecek?

Türkiye’de ne özel sektörün, ne de kamunun şekerde AB ile yarışma şansı yok. Bir sanayi tesisinin yaşaması için hammaddenin garanti altında olması gerekiyor. Pancar münavebeli bir ürün, yani bu sene mısıra fazla fiyat verirsen, çiftçi pancar ekmez. Hammadde garantisi olmayan bir işletmenin de sürekliliğinden bahsedemeyiz. Burada devletin elini çekmesi mümkün değil.

Türkiye’de pancar yıllardır Tarım Bakanlığı’na bağlı değil. Yani, buğday, arpa, çavdar konusuna çok hakim olan bakanlığın, pancara yönelik bir kültürü yok ama Türkşeker’in var. Şu anda elinde sadece 13 fabrikası kalan Türkşeker’i yok ederseniz, pancarı da yok edersiniz.

Doğu’da kalan fabrikaların diğer bölgelerle yarışması mümkün değil. Devletin rasyonel karar vermesi lazım. Fabrikaları kimin aldığı önemli değil ama önünde sonunda kapanacak. Bunu görmek için dahi olmak gerekmiyor. Avrupa’da günlük 15 tona kadar çıkan fabrikalar varken, 1.5 ton kapasiteyle nasıl ayakta kalırız?

▶ Şeker dış ticareti sizce nasıl şekillenecek?

Şimdi bölgemize baktığımızda navlun açısından en şanslı ülkenin Türkiye olduğunu söyleyebiliriz. Arazi, toprak özellikleri bakamından pancar üretiminin en uygun olduğu ülke de Türkiye. Buradaki şeker, İran, Irak, Suriye, Yunanistan, Ermenistan, Rusya ve Ortadoğu ülkelerine kolaylıkla satılabilir. Eğer Türkiye, şekerde doğru analiz yapabilseydi, etrafındaki pazar koşulları da dikkate alınarak rahatlıkla ihracatçı bir ülke haline gelebilirdi. Ancak bunun yerine pancar sektörünün yok edilmesi için her türlü şey yapıldı. Üretimini artıran AB, buralara satış yapacak.

▶ Şeker Kurumu’nun kapatılmasının ardından, sektörün regülasyonu nasıl işleyecek?

Ben Şeker Kurumu’na kota ile ilgili 13 tane dava açtım. Bunların büyük çoğunluğunu kazanmamıza rağmen, bir tanesi bile uygulanmadı. Ancak Cargill’in açtığı davaya ilişkin karar hemen uygulandı. Bana göre sektör sahipsiz.