Hurda teşviki bir gemi bile yenileyemedi

Yaşlı Türk koster filosunun yenilenmesi için 1.5 yıl önce çıkarılan hurda teşviki hiçbir sonuç vermedi. Her yıl 20 gemiye kadar yenileme öngören ve toplamda en az 100 eski geminin yenilenmesini desteklemeyi amaçlayan kanundan, 1.5 yıl geçmesine rağmen yönetmeliği çıkarılmadığı, piyasa koşullarına göre de “teşvik edici” bulunmadığı için tek bir hurda gemi bile yararlanmadı. Kanun sektörde büyük heyecan yaratmış, armatörler kadar tersaneciler ve yan sanayicilere de büyük fırsatlar yaratması beklenen bu teşvikle filodaki yaşlı ve verimsiz 100 geminin yenilenmesi umudu doğmuştu. “Türk deniz ticaret filosu hurda desteği projesi” için çıkarılan mevzuat 15 Nisan 2015’te Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. Sektörün uzun zamandır beklediği bu teşvik; Türk ticaret filosunun yenilenmesini desteklemek amacıyla ekonomik ömrünü tamamlamış gemilere hurda destek bedeli ödenmesi ve yerlerine yeni gemi inşa edilmesini amaçlıyordu. 

Çakır: Çok umutlanmıştık 

Mevzuata göre, “Millî Gemi Sicili veya Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı ticari yük taşımalarında kullanılan gemilerden cins ve nitelikleri Bakanlıkça belirlenenler hurdaya ayrılacak, yerlerine (asgari %35 yerli katkıyla Türkiye’de inşa edilen, asgari 5 yıl Türk Bayraklı işletilecek, inşası 3 yıl içinde tamamlanacak veya inşasını müteakip 5 yıldan önce satılamayacak) yeni gemilerin finansmanında kullanılmak ve hurda bedelini aşmamak üzere nakdi olarak” desteklenmesi öngörüldü. Kanun gerekçesinde “Bu kanun ile her yıl en az 20 geminin faydalanması hedeflenmektedir” denildi. Ancak kanun sektöre göre “eksik” çıktığı, özellikle “finansman konusu ihmal edildiği” için 1.5 yıl önce çıkmasına rağmen tek bir geminin bile yenilenmesini sağlamadı. Koster Armatörleri ve İşletmecileri Derneği (KOSDER) Başkanı Salih Zeki Çakır, "Çok umutlanmıştık ancak yeni gemi yaptırmak için teşvik edici bir kanun çıkarılamadı. Kanun eksik çıktı. Kimse bu şartlarda gemi yenileyemez. Zaten emtia fiyatları ve buna bağlı hurda değeri düştü. Kanunun yenilenmesi şart. Teşvik miktarı artırılmalı, hurda değeri groston üzerinden hesaplanmalı. Finans sorunu çözülmeli" dedi. 

Görüşlerini Ulaştırma Bakanlığı’na ilettiklerini ve bunun üzerine uygulama tebliğinin beklemeye alındığını Belirten KOSDER Başkanı Salih Zeki Çakır, hiçbir armatörün bu koşullarda teşvikten yararlanmak istemediğini dile getirdi. Çakır, "Düşünüldüğü gibi olsaydı çok işe yarayacaktı. Fakat sektörün ihtiyacına cevap verebilecek bir düzenleme olmadığından şu anda işlevsel değil. Henüz bir işe yaramadı" dedi. 

İki konuda değişiklik talebi 

Çakır, kanunda yapılması gereken değişiklikler konusunda şunları söyledi: “İki önerimiz var mevcut kanunun yararlı hale getirilebilmesi için. Şu anda kimse gemisini bu şartlarda hurdaya verip de eline geçecek para ile Türkiye'de bu piyasa ve ekonomik koşullarda gemi yapma şansı yok. Emtia fiyatları düştüğü için geminin hurda değerleri düşük. Zaten bu geminin hurdaya gidebileceği tek yer Aliağa. Orada da fiyatlar çok düşük. Mesela 5 bin tonluk bir gemi bugünkü değeri ile hurdaya verilirse armatörün eline en iyi ihtimalle 250 bin TL para geçer. O da geminin hiç borcu yoksa. 250 bin de bakanlık buna katkı sağlayacak. 500 bin dolar bir öz kaynağa ulaşmış olacak. Oysa ki 500 bin dolarla 5 bin tonluk bir gemi yapılmaz. 6-7 milyon dolarlık bir finansmana ihtiyaç var o finansmanın nasıl karşılanacağı ile ilgili bir düzenleme yok. Ayrıca sektör olarak teşvikin yeni gemi yaptırma şartına bağlı olmasına da karşıyız. Otomobilde olduğu gibi bu şarta bağlı olmasın.Kanun teşviki yeni gemi yaptırana veriyor. Bu kalkarsa yatırımcı eski geminin tamir bakımı ile uğraşmaz. Gemiden kurtulsun, nakit alsın ve o parayı başka yerde değerlendirsin. Bu sayede belli sayıda gemi piyasadan çekilir. Çünkü yaşlı filo çevreye de zarar veriyor. Can ve mal kaybı riski büyük" 

Denizcilik sektörünün öneminde de vurgu yapan Çakır, “Ekonomiye ve istihdama katkısını da değerlendirdiğinizde denizcilik bir koyup üç aldığınız bir sektör uzun vadede. Hükümetin bu sektöre yaptığı her bir katma değer üç kat olarak geri dönecektir” dedi.

Filoda 30 yaşını geçen 200 gemi var

Koster filosu Akdeniz ve Karadeniz çanağındaki gemileri kapsıyor. Türk Armatörler, Akdeniz ve Karadeniz’de yüzde 21 pazar payı ile yıllık yaklaşık 1.6 milyar dolarlık navlun geliri sağlıyor. 12 bin DWT’nin altındaki gemileri kapsayan Türk koster filosunun toplam tonajı 2 milyon DWT. Filoda yaklaşık 700 gemi bulunuyor. Bu gemilerden 200'ünün 30 yaşının üzerinde olduğu belirtiliyor. En az 100 geminin hurda teşviki kapsamında yenilenmesi planlanıyordu.

Bakanlık yeni süreç başlattı

Bakanlığın sektörün talepleri doğrultusunda teşvik kanununu yeniden gündeme aldığını belirten Çakır, "Bunu birkaç kez kamu ile bir araya geldiğimiz toplantılarda gündeme getirdik. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sayın Suat Hayri Aka, konuyu biliyor. Bu şekilde bir düzenleme yapılması için çalışma başlattılar. Ayrıca yeni Ulaştırma Bakanımıza da konuyu bu şekilde aktardık. Bunlar üzerinde süreç başlatıldı. Somut bir şey yok henüz. Herkes bir şey yapılsın istiyor" dedi.