Hane tüketiminde dikkat çeken daralma!

İSTANBUL - Araştırma şirketi Ipsos’un DÜNYA Gazetesi işbirliğiyle yaptığı Hane Tüketim Endeksi’ne göre, aralık ayında hane tüketiminde yüzde 3 daralma gerçekleşti. Ipsos CEO’su Vural Çakır, “Aralık ayındaki yüzde 3 küçülme dikkat çekici. Henüz uzun vadeli bir yorum için erken olmakla birlikte tüketim açısından ihtiyatlı bir döneme girildiğinin habercisi olabilir” dedi.

17 yıldır, binlerce haneden (halen 13 bin haneden) toplanan verilerle perakendenin ve tüketici eğilimlerinin nabzını tutan HTE’nin sonuçları, Fed’in parasal genişlemeden çıkış planı, kur artışı, içeride siyasi gelişmelerle ilgili gündemlerin etkisini yansıtıyor. Aralık 2013 araştırmasının; özellikle küresel ekonomi ile ilgili gelişmelerden kaynaklanan kur yükselişinin tüketici eğilimlerini nasıl etkilediğine ilişkin dikkat çekici sonuçları var.
Araştırma sonuçlarına göre hane tüketim endeksi 2013 yılını cari fiyatlarla yüzde 9, sabit fiyatlarla yüzde 2 büyüme ile kapattı. Eğer genel ekonomik büyüme beklendiği gibi yüzde 4 civarında gerçekleşirse, özel tüketim bunun altında kalmış olacak. Daha önemlisi, yılın son ayında yüzde 3 daralma gerçekleşti. Bu da tüketimde beklenen düşüşün habercisi olarak değerlendiriliyor. Bilindiği gibi ekonomi yönetimi, kredi kartında taksit sınırlaması, bazı ürünlerde taksitin tamamen kaldırılması, taşıt kredilerinde hem taksit sınırlaması hem de peşinat zorunluluğu gibi önlemleri şubat ayında yürürlüğe koyacak. Ayrıca iç politik gerginliklerin etkisi de ocak ve izleyen ayların tüketimlerine yansıyacak. Aralık 2013’teki yüzde 3’lük daralma bu nedenle izleyen aylardaki muhtemel daralmanın “habercisi” olarak değerlendiriliyor.

Mahalle marketçiliği yükseliyor

Ipsos araştırmasına göre hane tüketimindeki yıl bazındaki yüzde 2lik artış, üst ve üst-orta gelir gruplarından kaynaklandı. Bir başka deyişle, tüketim açısından daha talepkar ve talebi daha fazla canlandırabilecek olan alt sınıfların tüketime katılımı görece düşük kaldı. 

HTE perakendeci performansını da izliyor. Son yıllarda izlediğimiz ana trend devam etti. İndirim zincirlerinin perakendedeki payı artmaya devam ederek yüzde 14’e ulaştı. Buna mahalle marketçiliğinin yükselişi diye genel bir isim koymak da doğru olur. Ulusal zincirlerin 2013 yılında pazar payı yüzde 13, yerel zincirlerin ise yüzde 11 olarak gerçekleşti. Her ikisi de kısmi pay kaybettiler.

‘Dalgalanma tam yansımış değil’

Aralık 2013 rakamlarını değerlendiren Ipsos uzmanları “Aralık ayı merakla bekleniyordu. Taksitlere yönelik sınırlamaların hane tüketimini etkilemeye başlayıp başlamadığını görmek açısından. Yine 17 Aralık’ltaki operasyon süreci ile birlikte başlayana ekonomik dalgalanma ve devalüasyonun hane tüketimi üzerindeki etkisi için ilk ipuçları da anlaşılabilecekti. HTE aralık ayında sabit fiyatlarla yüzde 3 daralma gösterdi. Daralma, muhtemelen önceki ay hane stoklarındaki artışın önemli etkisi ile en çok temizlik ürünlerinde, yüzde 5’le gözüktü. Genel gıda ürünleri yüzde 3 daralırken kişisel bakım kategorileri sabit kaldı. Aralık ayı genelde de hane tüketim harcamalarının düşüş gösterme eğiliminde olduğu bir ay. Yaz dönüşü ve okulların açılması ile birlikte eylül ve ekim ayları genellikle tüketimin arttığı aylar olur. Bunun ardından, eğer bayram gibi özel bir döneme denk gelmiyorsa tüketimde bir ‘dinginlik’ dönemi geçer. Bu nedenle aralık ayında gördüğümüz daralma, genellikle bu ayda karşılaşılan bir durum. Henüz taksitler ve telefonlarda yapılan düzenlemenin, en azından psikolojik etkinin yansımasını tam olarak gösterdiğini söyleyemeyiz. Yine, ekonomik dalgalanmaların etkisi de tam yansımış değil. Ancak , her ikisi için de bir ilk haberci olduğunu söylemek mümkün. Bir anlamda, ekonomi yönetiminin de istediği ‘dikkatli’ tüketimin habercisi sayılabilir. Ne ölçüde kalıcı olduğunu ise Şubat 15’de ocak ayı verileri açıklandığı zaman göreceğiz” dedi.

HTE, 13 bin haneden toplanan bilgileri içeriyor

1997 yılından bu yana sürdürülen Hane Tüketim Endeksi (HTE) halen 13 bin haneden haftalık olarak toplanan  satın alım bilgilerine dayanıyor. Hanelerin bir bölümünden dijital yöntemle, çoğundan ise ürün barkodlarına bağlı olarak doldurdukları günlük yolu ile toplanıyor. Bütün hızlı tüketim ürünleri kapsanıyor. Hem kapsamı ve hem de oluşturduğu trend açısından tüketim davranışlarının gelişimini aylık olarak ölçen en önemli veri niteliğinde. Türkiye’deki hemen bütün üreticiler bu endeksi kendi pazar stratejilerini oluşturmakta kullanıyorlar.

Ipsos CEO’su Vural Çakır: Tüketim açısından ihtiyatlı bir döneme giriliyor olabilir

Aralık 2013 HTE sonuçlarını değerlendiren Ipsos CEO’su Vural Çakır şöyle dedi:
“Ipsos Hane Tüketim Endeksi sonuçlarına göre hane tüketimi aralık ayında bir önceki aya göre sabit fiyatlarla yüzde 3 daraldı. 13 bin haneden haftalık olarak toplanan verilerden oluşan endeks 1997 yılından beri sürüyor. Endekse göre 2013 yılında hane tüketimi cari 
fiyatlar yüzde 9, sabit fiyatlarla ise yüzde 2 büyüdü. Tüketim özellikle üst ve üst orta gelir gruplarında arttı. Perakende satışlar bakımından ise indirim mağazalarının payı 2013 yılında da artmaya devam etti. Aralık ayındaki yüzde 3 küçülme dikkat çekici. Bu rakam tüketim açısından ihtiyatlı bir döneme girildiğinin habercisi olabilir. Özellikle kredi kartları ve taksit sınırlamaları ile ilgili oluşan hava bu ihtiyata yol açma potansiyeli taşıyor.”