Fırtınaların ortasında liderlik

AYŞE NAZMİYE UÇA

1900’lü yılların ortalarında, Antartika’da, gemisi buzullar tarafından parçalanmış bir kaptan, 27 kişiyi sağ olarak evine nasıl döndürebilir? 1862’de Abraham Lincoln ülkesini iç savaştan nasıl çıkarabilir? 4 milyon siyah Amerikalıyı esaretten nasıl kurtarabilir? Üstelik dört ay önce oğlu Willie’yi kaybetmişken… Harvard Business School tarih profesörü Nancy Koehn tarafından kaleme alınıp geçtiğimiz yıl yayınlanan “Forged in Crisis” (*) kitabı, yukarıda sadece iki örneğini verdiğim zor durum tablosu çizen ve oldukça ilham verici beş gerçek hikâyeden oluşuyor. Kitap içinden çıkılması mümkün olmayan fırıtınalı durumlarda, zorluklara göğüs germiş beş kişinin, bunları nasıl başardığına farklı yönleriyle bakan bir inceleme.

"Yenilmez" olmak...

Tarihçi Nancy Koehn, sözkonusu beş kişiyi şu yönlerden inceliyor:

- Zor durumda hayatta kalış nedenleri neler?
- Yaşadıkları bu duruma karşın hedefl erine nasıl ulaştılar?
- Hangi kritik becerileri bunu sağladı?
- Bu güçlü insanlar nasıl bir çocukluk geçirdiler?
- Hangi ortamda nasıl bir ailede yetiştiler?
- Hangi liderlik özellikleri ağır bastı?

Kısacası onları güçlü ve yenilmez yapan sırlarının ne olduğunu; daha da önemlisi demir gibi ateşte dövülüp acı çekerek yepyeni bir form kazandıklarını anlatıyor. Üstelik bunu bir tarihçinin objektif bakış açısı ve yalın anlatımıyla değil, hem insani hem de yönetici gözüyle inceliyor.
Kitabın ilk kahramanı Ernest Shackleton, o yıllarda görülmemiş bir biçimde zorlu bir kampanya ile bir keşif projesi için -bugünün parasıyla- 4 milyon dolar toplamayı başardı. Hedefi ise Antartika’yı baştan başa geçmekti. İronik bir biçimde Endurance (dayanıklılık) isimli gemisi parçalandığında ise Antartika’yı keşfetme olan hedefini, ekibini ölümden kurtarmak olarak değiştirdi. Dahiyane bir plan ile o güne kadar kimsenin geçmediği rotalar kullandı. İyi bir strateji ve dayanıklılık örneği göstererek, ekibinin hiç kayıp yaşamadan sağsalim evlerine dönmesini sağladı. Bu durum büyük bir ün kazanmasına sebep oldu. Üstelik; daha önce Güney Kutbu’na bayrak dikmeyi hedefl eyen bazı ekiplerin tamamının donarak hayatını kaybettiği ve o dönemin şartlarında aylar sonra bedenlerinin bulunduğu bir coğrafyada…

Dünyanın en zor rotasını hedef belirleyip hedefini tamamlaması ekstrem şartlardaki liderliğinden kaynaklanmaktaydı. Peki bu üst düzey liderlik vasfı bizlere n asıl bir ilham verebilir?

Yaşanmışlıktan ders çıkarmak...

Belirsizlik ve hızlı değişen piyasalarda liderlik yapan bugünün yöneticileri, yaşanmış bu hikâyelerden nasıl ders çıkarabilir? Bu tür durumlarda nasıl çok hızlı ve doğru kararlar verebilecek kadar dengede kalınabilir?

Kitaptan gelen derslerden ikisi şöyle:

- Çok iyi liderler bile büyük yanılgılara düşebilir, hata yapabilir. Cesur bir lider hata yaptığını kabul ederek bu konuda sorumluluk almasını bilebilen ve bu durumdan ders çıkarandır.

- Tansiyonun çok yükseldiği, krizin tepe noktasında olduğu anlarda liderin vücut dili, konuşma sonrasında kelimeleri seçmeye çalışması, hatta dalgın bir şekilde bir yöne bakması bile çok önemlidir. Ekip her bir hareketten bir anlam çıkarmaya çalışacaktır. İyi bir lider bu durumlarda görevinin çok sağlam durarak, ekibine güven vermeye devam etmek zorundadır.
Ernest, bu maceralı yolculuk sırasında günlük tutuyor. Böyle bir alışkanlığı olmasaydı günbegün bir lider olarak kendisinin hangi zorlukların üstesinden geldiğini ve bunları nasıl aştığını öğrenemeyecektik. Aşamaları irdelemek ve objektif bir bakış açısı için yaşananları kayda almak, ispatlanabilir ya da ölçülebilir tutmak da bir başka ders olabilir. (*) Forged in Crisis: The Power of Courageous Leadership in Turbulent Times, Nancy Koehn, 2017

Lider kargaşaya izin vermemeli...

Kendi deneyimlerim ve gözlemlerimden süzülmüş tavsiyeleri ise şöyle sıralayabilirim:

- Boşluk bırakmamak

Krizler ve fırtınalar sırasında ortada çok fazla asparagas haber dolaşır. Bu haberler bazen boşboğazlıktan, bazen kötülükten beslenme adına çıkarılabilir. Ne yazık ki ekip bu haberlere çoğunlukla inanır ve moraller düşebilir. Endişe insanları hükmü altına alabilir. Bu durumda liderin kargaşa yaratacak boşluklara izin vermemesi, doğru ya da inanılması gereken bir veri ile boşluğu doldurması gerekir. Çünkü doğa boşluk kabul etmez.

- Açık iletişim kurmak

Krizlerde doğru iletişim anahtar konudur. Durum ne tam olarak ne oldu? Bilinmeyen, sadece tahmin edilen konular ekipte olduğundan büyük korku yaratacaktır. Durum ne kadar zor olursa olsun gerçeğin bilinmesi ve liderin bu konuda açık olması önemlidir.

- Gelecekteki resmi oluşturmak

Liderler geleceği oluşturan vizyonlar yaratabildikleri, başkaları tarafından görülmeyen imkânları görebildikleri ve bu konuda güçlü bağlılık oluşturabildikleri için liderlerdir. Ekip ise bu konuda sisli tablolara ve endişe bulutlarına sarılı olabilir. Hedefe ilişkin vizyonu doğru anlatmak, aynı vizyonu onların da hayal edebilmesini sağlamak ve bunun için kararlı olduğunu göstermek, doğru sinerji ile fırtınayı aşmayı sağlayabilir. Birlikte aşılmış bir fırtına çok dönüştürücü olabilir ve bambaşka formlar yaratabilir.