Fındıkta 'arz açmazı'

VEYSEL AĞDAR

İSTANBUL - Üç sezon önce düşük rekolte nedeniyle serbest piyasada 20 liraya kadar yükselen, son iki sezonda ise fiyatı artan rekolte ile 8 liraya kadar gerileyen fındığa Toprak Mahsülleri Ofisi (TMO) müdahale etmiş ve piyasadan arz fazlası ürünü toplamıştı. İki sezondur fiyatlar düşmesin diye arz fazlasını toplayan TMO’nun stoklarında 140 bin ton fındığın birikmesi ve bunun ‘nasıl değerlendirileceği’ sorusu üretici ve sanayicinin gözünün bu stoklara çevirmesine neden oldu.

TMO, 2017-2018 sezonunda 10-10.50 lira taban fiyat açıkladı. Ancak sezon başında pazara fazla fındık inince fiyatlar 8-9 lira bandına indi. Şimdi ürün bulmada sıkıntı yaşayan sanayici, TMO’dan piyasaya fındık sürmesini beklerken, üretici de fiyatların toparlanma aşamasında olduğunu belirterek, piyasaya fındık vermemesini istiyor. Sezon başında 7.50 liyara geriledikten sonra 8-9 lira bandına oturan Giresun fındığı şu an 9.50-10.79 bandında seyrediyor.

Piyasada arz fazlası fındığın TMO’ya maliyetinin 14 lira civarında olduğunu kaydeden sektör temsilcileri, TMO’nun piyasaya fındık sürmesi durumunda fiyatın kilogram başına 14 liranın altına düşmemesi gerektiğini ifade ediyor. “Bu fiyatın altında verilecek ürün gelecek sezonun fiyatında da belirleyici olacak” diyen üreticiler, “TMO eğer sanayiciden yana tavır alır ve piyasaya ürün verirse, 2018-2019 sezonunu kaybederiz. Üreticinin ve TMO’nun zararını kim telafi eder. TMO serbest piyasaya müdahale etmemeli. Edecekse de bu 12-14 liranın altında olmamalı” şeklinde konuştu.

Ufak çaplı tüccar açıkta yakalandı

Sezon başında faiz ve kur kaynaklı maliyet artışının küçük esnafa stok şansı vermediğini kaydeden fındık brokeri Osman Çakman, “Ufak çaplı tüccar ve üreticinin elinde 2017 sezonu ürününde yüzde 20-25 stok var. Büyük çoğunluğu sezon başında elinde ne varsa tutturabildiği fiyattan sattı. Yüzde 75’i de piyasada güçlü olan 20 civarında büyük sanayici ve TMO’nun elinde. Bunların dışında 150’ye yakın ufak çaplı zahireci (manav) var. Ufak tüccar yurtiçi ve yurtdışından ufak da olsa gelen talepler için piyasadan mal almak istiyor. Bu durum piyasada arz talep dengesini bozdu. Fiyatlar yukarı yönde hareket ederek 10-10.50 lira bandında seyrediyor” dedi.

Avrupalı alıcı mayıs ve hazirana kadar rahat

Avrupalı büyük alıcılar mayıs- hazirana kadar olan ihtiyacını tedarik etmiş durumda diyen Çakmak şöyle devam etti: “Şimdi fiyatı belirleyecek olan 2018-2019 rekoltesi. O da hava muhalefetine bağlı. Eğer hava şartları istenilen düzeyde ve rekolte de beklentileri karşılayacak düzeyde gerçekleşirse fiyat normal olur. Aksi durumda ise fiyat hareketi yukarı doğru seyrine devam eder.”

Bir kilo fındığın TMO’ya maliyetinin 14 lira civarında olduğunu vurgulayan Çakmak, “Fındık üreticisi ve sanayicinin beklentisini karşılamak için burada TMO’nun tutumu çok önemli” diye konuştu.

TMO maliyetinin üzerine kâr koymalı

Eski Giresun Ticaret Borsası Başkanı, Keşan Fındık Üreticileri Derneği Başkanı Özer Akbaşlı da, “TMO maliyetinin altında piyasaya ürün vermemeli. Bu depolama, finans ve lojistik maliyetleri hesaplandığı zaman 10 liralık fındığın maliyeti TMO’ya 13-14 lira. TMO bunun üzerine kâr koyarak piyasaya ürün verirse dengeleri korur. Bu 14-15 liralık TMO fiyatı gelecek sezon yeni ürünün fiyatını da en düşük bı sınırdan başlatır” ifadelerini kullandı.

Uluslararası piyasada en büyük tedarikçinin Türkiye olduğunun altını çizen Akbaşlı, “Eğer talep varsa ve ürünün gerçek değerini veriyorsa, Türkiye’nin pazar kaybetmemesi için bu talebi ülke olarak karşılamak zorundayız” değerlendirmesini yaptı.

TMO stokları tüccarın deposu olmamalı

TMO’nun tüccar gibi davranmaması gerektiğini vurgulayan Fiskobirlik Başkanı Lütfi Bayraktar, “Bu sezon sanayici nasıl olsa TMO arz fazlasını toplayacak. Bizde ihtiyacımız kadar alalım, sonra TMO’dan tedarik ederiz zihniyetiyle hareket etti. Bu sezon rekoltesinde 60 bin ton arz fazlası varken, TMO’ya 140 bin ton fındık gitti. Tüccar istediği fiyattan fındık aldı. TMO stokları tüccarın deposu olmamalı” diye konuştu. Bayraktar, TMO’nun istediği takdirde Fiskobirlik tesislerini kullanabileceğini belirterek, “TMO stoklarındaki ürünü tüccara sanayiciye vereceğine kendisi işlesin, satsın. Fiskobirlik olarak TMO’ya gereken desteği işçilik maliyeti karşılığında verebiliriz. Böylelikle Tüccarda nasıl olsa TMO’dan alırım fikrini edinmemiş olur. Gelecek sezonlarda ürünü alır ve stoklar” dedi.

“TMO’nun piyasaya girmesini istemek erken”

Yeni yılla birlikte piyasanın hareketlenmeye başladığını kaydeden Ulusal Fındık Konseyi (UFK) Başkanı Sabahattin Arslantürk, “TMO piyasaya ürün verecekse marttan önce vermemeli” dedi. Arslantürk şöyle devam etti: “Arzın talebi karşılama oranında ufakta olsa bir gerileme var. Bu da fiyatı biraz yukarı çekti. Fısıltı lobisi tekrar harekete geçti. Piyasada ihtiyacı karşılayacak ürün var. TMO piyasa dengelerini gözeterek hareket etmeli. Fındığın bir maliyeti var. İhtiyaç duyulduğunda o günkü piyasa koşullarında TMO’da maliyetinin üzerine kâr koyarak satmalı. Aksi takdirde hem üretici hem de sanayiciye zarar verir. Gelecek sezon ürünlerini de olumsuz etkiler.”