Fikri mülkiyette iyileşme yabancı yatırımı artırır

MEHMET KAYA

ANKARA - ABD Ticaret Odası tarafından hazırlanan uluslararası fikri mülkiyet haklarına yönelik raporda ilk kez değerlendirilen Türkiye’nin 14. sırada yer aldığı kaydedildi. Ankara’da bahar aylarında bir panel düzenleyen Amerikan Şirketler Derneği (AmCham Türkiye/ ABFT) Türkiye’de fikri mülkiyet haklarına yönelik çalışmalarını yoğunlaştırdı. Türkiye’de yabancı doğrudan yatırımların artırılmasında fikri mülkiyet haklarının geliştirilmesinde doğrudan rol oynadığı vurgulandı. 

Dernek tarafından, hazırlanan bilgi notunda, ABD Ticaret Odası’nın 25 ülkedeki fikri mülkiyet haklarını incelediği yıllık raporlarına 2013 yılı itibariyle Türkiye’nin de dahil edildiğini ve hakların korunması seviyesi bakımından 14. sırada yer aldığı belirtildi. Raporda, Türkiye’nin zayıf yönlerinin veri koruma, internet üzerinde çevrimiçi telif hakları ortamı ve tek tip paketleme öne çıktı. 

Ülkeye katkı sağlar 
Dernek tarafından fikri mülkiyetin ülkeye sağladığı olası faydalara ilişkin yapılan çalışmalarla ilgili bir bilgi notu da hazırlandı. Bilgi notunda, Uluslararası Yatırımcılar Derneği (YASED) in yayınladığı raporlarda, Patent Hakları Endeksi’nde yüzde 10’luk bir artışın, bir ülkeye doğrudan yabancı sermaye girişinde girişinde yüzde 16’lık bir artış sağlayacağı tespitinin yer aldığı belirtildi. Buna göre, Türkiye’nin fikri mülkiyet haklarını korumaya yönelik iyileşmelere bağlı olarak uluslar arası doğrudan yatırımlarının yıllık 1,9 milyar dolar daha artabileceği belirtildi. Bunun dolaylı etkilerinin 15 bin kişilik ek istihdam, 1 milyar dolar ihracat artışı ve milli gelire 440 milyon dolarlık ek katkı anlamına geleceği vurgulandı. 

Bilgi notunda, fikri mülkiyet haklarının korunuyor olmasının o ülkeye yönelik Ar-Ge yatırımlarında pozitif motivasyon sağladığı, fikri mülkiyet hakları endeksindeki 1 puanlık bir iyileşmenin, yatırım kararı alması olasılığını yüzde 57 artırdığı vurgulandı. 

Türkiye’nin seviyesi ortalarda 
Bilgi notunda, Türkiye’nin çeşitli araştırmalarda fikri mülkiyet haklarına yönelik koruma seviyesine ilişkin veriler de yer aldı. Buna göre, Property Rights Alliance’ın (Mülkiyet Hakları İttifakı - PRA) 2013 yılı Fikri Mülkiyet Hakları Koruma Endeksi’ne göre Türkiye 130 ülke arasında 58. sırada yer aldı. Dünya Ekonomik Forumu tarafından yayımlanan 2013-2014 “Küresel Rekabet Endeksi” Fikri ve Sınai Hakların korunması bölümünde 144 ülke arasında 74. sırada yer bulabildi. ABD Ticaret Temsilciliği’nin her yıl yayımlanan, ülkelerin fikri ve sınai mülkiyet ortamlarının değerlendirildiği “Special 301” raporunun 2013 yılı sonuçlarında Türkiye’nin izlenen ülkeler arasında yer aldığı bilgisine de yer verildi. 

Öte yandan, bilgi notunda uluslararası sigara şirketlerinin “aşırı düzenleme” olarak tanımladığı sigara karşıtı sıkılaştırıcı uygulamalara karşı geliştirdikleri argümanlara da yer verildi. Bu uygulamalar arasında yer alan “tek tip paket” uygulamasının da fikri mülkiyet haklarıyla ilişkilendirilebildiği belirtildi. Tek tip paket zorunluluğunu ilk uygulayan ülke olan Avustralya’nın DTÖ tarafından eleştirildiği belirtildi. Avustralya’da kaçak sigara pazarının toplam pazar büyüklüğüne oranının yüzde 13’e çıktığı markalı kaçak sigaraların yüzde 154 arttığı ve 1 milyar Avustralya doları ekonomik kayıp oluştuğu bilgisine yer verildi.

Dünya taklit ekonomisi 1.7 trilyon dolara çıkabilir
Bilgi notunda, 2015 yılında dünya taklit ve korsan ürün ekonomisinin 2015 yılında 1,7 trilyon dolar olduğu belirtildi. Bu gerçekleşirse, kayıtlı istihdama olumsuz etkisinin 2,5 milyon kişiye ulaşabileceği vurgulandı. Business Action to Stop Counterfeiting and Piracy’nin (BASCAP) yaptığı bir çalışmaya göre; Türkiye’deki taklit ve korsanın yıllık ekonomik değeri 10,8 milyar dolar düzeyine ulaşıyor. BASCAP raporunun bulguları, taklit ve korsanın Türkiye’de 135 bin iş kaybına neden olduğu belirtildi.