Ezber bozan iş modelleri geliyor

Hilal SARI BAŞARAN 

Düşünce kuruluşu GelecekHane'nin düzenlediği Ekonomi 2.0 Konferansı'nda farklı prensiplerden birçok uzman sürdürülebilir ve kapsayıcı bir kalkınma için ezber bozan iş modellerini tartıştı. "Her şeyin tersi" sloganıyla yola çıkan konferansta uzman konuşmacılar, başlayan ve gelişme potansiyeli gösteren yeni iş modellerine dikkat çekti. GelecekHane'nin kurucusu Halil Aksu, "Günah çıkarır gibi sosyal sorumluluk projesi yapmakla duyarlı bir şirket olunmuyor. Gerçekten sürdürülebilir bir geleceğe kafa yormak gerekiyor" diye konuştu. Düşünce kuruluşu ve gelecek danışmanlığı yapan GelecekHane'nin düzenlemiş olduğu Ekonomi 2.0 konferansında ekonomideki küresel trendler, değişen ekonomik düzen, tüketime dayalı ekonominin geldiği son nokta ve yeni ekonomi modelleri tartışıldı. "Her şeyin tersi" sloganıyla çıktıkları yolda önceki gün Borsa İstanbul'da paylaşım ekonomisi, sosyal girişimcilik, adil gelir paylaşımı ve şeffaflaşma gibi konular üzerinde farklı prensiplerden uzmanlar deneyimlerini paylaştı. Konferansta FonGoGo kurucusu Louise Westerlind, Ashoka Vakfı Avrupa-Türkiye Direktörü Matthias Scheffelmeier, Vatan Gazetesi Ekonomi Yazarı Ali Ağaoğlu, Borsa İstanbul Kurumsal Gelişim ve Bilgi Teknolojilerinden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı ve CIO'su Adnan Metin, YeşilİST Kurucusu Ergem Şenyuva, Uluslararası Şeffaflık Derneği Başkanı Oya Özarslan, Zumbara Kurucusu Ayşegül Güzel, Atölye İstanbul Kurucusu Kerem Alper ve İskele 47 Kurucusu Bager Akbay söz aldı. GelecekHane'nin kurucusu ve organizasyon şemasında genel müdür yerine 'baş döndüren' tabirini kullanan Halil Aksu, etkinlikte yaptığı açılış konuşmasında dünyanın bugün 21. yüzyıla uygun olmayan görüntülere sahne olduğuna dikkat çekerek "Bu sebeple ekonomik modeller de değişiyor. Açlıktan ölenlerin olduğu bir dünyada obezitenin de ciddi bir sorun olması anlaşılır değil. Dünyada sadece 62 kişinin 3.7 milyar kişinin servetine sahip olması ve gelirin en üst seviyede yoğunlaşması, yeni modellerle durdurulabilir. Ekonominin bunun aksi yönde gelişme göstermesi için neler yapabileceğimizi konuşmak için biraraya geldik" diye konuştu. Joseph Stiglitz, Thomas Piketty, Jeffrey Sachs gibi uzman ve nobel ödüllü ekonomistlerin de bu alanda kafa yorduğuna dikkat çekilen konferansta insan odağından uzaklaşan ve sadece kar düşünen şirketlerin hayatta kalmayacağına dikkat çeken Halil Aksu"Günah çıkarır gibi sosyal sorumluluk projesi yapmakla duyarlı bir şirket olunmuyor. Gerçekten sürdürülebilir bir geleceğe kafa yormak gerekiyor." diye konuştu.

Paylaşım ekonomisi verimi yükseltecek

Paylaşım ekonomisinin önemine sıklıkla değinilen etkinlikte sürdürülebilir kalkınma adına birçok yeni fikrin başarılı örnekleri gösterildi. İnsanın gelişiminin sadece GSYH ile ölçülemediğini vurgulayan Aksu, "Araçlarımız zamanın yüzde 95'inde atıl bir şekilde otoparklarda bekliyor. Sadece yüzde 5'lik bir zaman diliminde kullanıyoruz. Evde her zaman bir matkap boşta duruyor. Ve bunu başka hiçbir işletmede yapmıyoruz, şirketimizin yüzde 5 kapasiteyle çalışmasını asla kabul etmiyoruz. Paylaşım ekonomisi de buradan çıkıyor. Boş duran matkabın başkası tarafından kullanılması, araç paylaşım uygulamaları, Eşya Kütüphanesi gibi projeler ihtiyaçtan doğan uygulamalar ve dünyanın kaynaklarını tüketmeden yeni bir ekonomi yaratılmış oluyor" diye konuştu.

Serbest çalışan meslekler artacak

İngiltere'de bugün doktor, yazılımcı, çocuk bakıcısı, dişçi, çevirmen, danışman gibi mesleklerde 5 milyon bireysel serbest çalışan olduğunu belirten Halil Aksu, giderek bu sayının arttığına dikkat çekerek, gelecekte bu serbest çalışanların kendi sigortalarını ve vergilerini ödeyecekleri bir sistem görebileceğimizi belirtti. Yenilikçi trendlerden birinin de Fiverr adlı örnekte olduğu gibi "5 dolara ne yapabilirsin" konseptli web sitesi olduğunu belirten Aksu "Bu oluşumda 5 dolara makale okuyabilir, kitap kapağı tasarımı yapabilir, sunum hazırlayabilir, kartvizit tasarlayabiliyor ve tüm bu işleri yaptırabiliyorsunuz" ifadeleriyle bu yenilikçi trendi açıkladı. Crowdcompanies.com adlı bir şirket de bu mottoyla kurulmuş. Şirketin ana sayfasındaki cümle bu değişimin özünü çok net açıklıyor: Müşteriler ihtiyaç duydukları ürün veya hizmeti birbirlerinden sağlayabildiklerinde, herşey değişiyor. Amazon'un da bu trendi yakalayan devlerden. AmazonFLEX adlı sistemde isteyen kişiler Amazon için bağımsız bir sevkiyat görevlisi olarak ekstra gelir kazanabiliyor.

Ekonomi 2.0 konferansındaki konuşmasında Türkiye'de ve dünyada finans piyasalarının da ciddi bir dijital dönüşüm içinde olduğunu belirten Borsa İstanbul Kurumsal Gelişim ve Bilgi Teknolojilerinden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı ve CIO'su Adnan Metin "Tüm dünyada borsalar bu dijitalleşme sonucu konsolide oluyor. Sadece borsa işlemleriyle değil borsa faliyetleri ve sağladıkları dijital hizmetlerle de gelir sağlıyor." diye konuştu. Bitcoin için tasarlanmış olan Blockchain teknolojisinin yaygın bir şekilde kullanılmaya başlamasıyla Takasbank ve Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) gibi kurumların ortadan kalkma riski olduğunu belirten Metin, "Bugün yaklaşık 1 milyar dolarlık blockchain yatırımı yapılmış durumda. Büyük borsalar bu riski fırsata dönüştürmek için yatırımlar yapıyor. Nasdaq piyasa işlemlerinin dışında blockchain'le güvenli işlemler yaptırmaya başladı" diye aktardı.

Borsa İstanbul: Takasbank ve MKK ortadan kalkabilir

Ekonomi 2.0 konferansındaki konuşmasında Türkiye'de ve dünyada finans piyasalarının da ciddi bir dijital
dönüşüm içinde olduğunu belirten Borsa İstanbul Kurumsal Gelişim ve Bilgi Teknolojilerinden Sorumlu
Genel Müdür Yardımcısı ve CIO'su Adnan Metin "Tüm dünyada borsalar bu dijitalleşme sonucu konsolide oluyor. Sadece borsa işlemleriyle değil borsa faliyetleri ve sağladıkları dijital hizmetlerle de gelir sağlıyor." diye konuştu. Bitcoin için tasarlanmış olan Blockchain teknolojisinin yaygın bir şekilde kullanılmaya başlamasıyla Takasbank ve Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) gibi kurumların ortadan kalkma riski olduğunu belirten Metin, "Bugün yaklaşık 1 milyar dolarlık blockchain yatırımı yapılmış durumda. Büyük borsalar bu riski fırsata dönüştürmek için yatırımlar yapıyor. Nasdaq piyasa işlemlerinin dışında blockchain'le güvenli işlemler yaptırmaya başladı" diye aktardı.

Ekonominin geleceğine start-uplar ve sosyal girişimler yön verecek

Körler kanseri buluyor kahraman fareler mayınları!

Ashoka International Avrupa-Türkiye Direktörü Matthias Scheffelmeier ise sosyal girişimlerin ekonominin çehresini değiştireceğini belirterek, en yaratıcı fikirlerin bir ihtiyaçtan doğduğuna dikkat çekerek dünya genelinden başarılı sosyal girişim örnekleri sundu. Dünya genelinde her 20 dakikada bir mayın patladığını belirten Scheffelmeier "Afrika'da mayınlar 'Kahraman Sıçanlar' tarafından bulunuyor. Fare mayını patlatmayacak kadar hafif ve burnu mayını bulacak kadar hassas. Finansman ise bağışçılar tarafından sağlanıyor" diye konuştu. Scheffelmeier kör insanların göğüs kanserini çok daha erken teşhis edebilmesinin 'Discoveringhands' girişimini doğurduğunu, Pedigree.org uygulamasıyla sahte ilaçların engellendiğini aktardı.

AB 'sıfır atık'la her yıl 380 milyar dolar kazanacak

2050 yılında üç dünyanın bile toplam tüketime yetmeyeceğini vurgulayan YeşilİST Kurucusu Ergem Şenyuva 'sıfır atık'ı benimseyen ekonomi modelleri sayesinde Avrupa Birliği'nin ekonomisine her yıl 340 ila 380 milyar dolar kazandırmayı hedeflediğini söyledi. Interface adlı şirketin bu yöntemle su tüketimini %80, fosil yakıt tüketimini %60 azalttığını ve karlılığını ikiye katladığını belirten Şenyuva, Renault, New Life Paints, Google gibi büyük sanayi şirketlerinin de karbon salımını azaltarak şirketlerindeki verimi de artırdıklarını vurguladı.

'Açık veri' dünyaya 1.1 trilyon dolar ekleyecek

Şeffaflık Derneği Başkanı Özarslan Omidyar Network'un yaptığı bir araştırmaya göre 'açık veri'nin dünya ekonomisine 1.1 trilyon dolar getireceğini belirtirken, Türkiye'nin 2011 yılında Açık Hükümet Ortaklığı adlı uluslararası bir işbirliği için strateji belgesini yayınladığını, vesonrasında bu konuda hiçbirşey yapılma madığını belirtti. "Türkiye'nin şeffaflık stratejisisi tam bir gizlilik içinde yürütülüyor" diye ekonomiye 2 trily yen Özarslan G20'nin küresel yon ekleme hedefi için açık verinin bir zorunlnluluk olduğunu belirtti.

Türkiye'deki paylaşım ekonomisi örnekleri

Türkiye'de de Airbnb ve Uber gibi ismi oldukça tanınmış paylaşım uygulamalarının dışında çok başarılı oluşumlar mevcut. Konferanstaki konuşmacıların birçoğu da bu oluşumların kurucularıydı. Birey, şirket ve sivil toplum kuruluşlarının proje, fikir ve ürünleri için farkındalık, tanıtım ve fon sağlayan pazaryeri Fongogo ise yine ezber bozan kitlesel fonlama girişimlerinden biri. Fongogo kurucu ortağı Louise Westerlind Ekonomi 2.0'da gerçekleştirdiği konuşmada Türkiye'de en son yapılan yeni düzenlemelerin heyecan verici olduğuna vurgu yaparak, henüz Türkiye'de hisse bazlı start-up yatırımı yapılamadığını, Fongogo'da henüz fikirlerin karşılığının para değil ürün ve hizmet olarak verildiğini belirtti. Yani Fongogo'da bir kısa film projesini destekliyorsunuz, karşılığında örneğin iki kişilik sinema bileti alıyorsunuz. Böylece yeni ve yaratıcı fikirler finansman desteği bulmuş oluyor. Atölye İstanbul ve İskele 47 gibi oluşumlar farklı disiplinlerden kişileri bir araya getirerek kreatif bir ortam için sinerji yaratıyorken, Zumbara gibi oluşumlar insanların deneyimlerini paylaşaraköğrenmesine, gelişimin kapsayıcı olmasına önem veriyor.