Et sıkıntısı hayvancılık yatırımlarını yüzde 164 artırdı

İBRAHİM EKİNCİ

Hayvancılık yatırımları geçen yıl yüzde 164 arttı. Fiyatları aşağı çekmek amacıyla başlatılan ucuz et ithalatı caydırıcı olmaya devam etmekle birlikte girişimciler, kalıcı çözüm olarak hayvancılık yatırımlarını artırıyor. Tarım sektörüne yatırımlar geçen yıl yüzde 150.4 artış gösterdi. Toplamda 2 milyar lirayı aştı. Bu yatırımların 1.3 milyar lirası hayvancılık konusunda. Ekonomi Bakanlığı’nın teşvik verilerine göre 100 hayvancılık projesi belge aldı. Bunların ağırlığını büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yatırımları oluşturuyor. 2015 yılında bu alana yatırımlar 350 milyon lirada kalmıştı. 2016’da kıpırdadı ve 487 milyon liraya çıktı. Geçen yıl yüzde 164 artışla 1 milyar 300 milyon liraya ulaştı.

Sektöre en büyük yatırımlardan birini Şimşek Bisküvi yapıyor. Bu şirket 4 bin 500 adet / dönem kapasitede yatırım gerçekleştirecek. Bu yatırımın değeri 41 milyon lirayı geçiyor. Aytar Tarım 40 milyon liralık yatırımla 4 bin 200 adet/ dönem kapasitede yatırım yapacak. Yine Ekur Et Entegre 2 bin 978 adet/dönem kapasite yatırım yapacak. Yatırımların büyük çoğunluğu damızlık konusunda, ikinci büyük ağırlık et yönlü besicilikte. Süt yönlü yatırımlar daha az.

Hangi sektörde ne oldu?

■ ENERJİ YERİNDE SAYDI: Ana sektörler itibariyle enerji yatırımları yerinde saydı, denilebilir. Akkuyu Nükleer Santrali için alınan 76 milyar liralık belge hariç tutulduğunda sektördeki yatırımların sadece yüzde 0.1 arttığı görülüyor. Ancak sektör 25.5 milyar lira ile geçen yıl da yüksek miktarda yatırım çekmeye devam etti.

■ MADENCİLİK YATIRIMLARINDA BÜYÜK DÜŞÜŞ: Madencilikte 2015’te 3 milyar 175 milyon liralık yatırım için belge alınmıştı. 2016 yılında 3.8 milyara çıktı. Ancak geçen yıl büyük düşüş oldu ve madencilik yatırımları 2.2 milyara geriledi. 2017’de, 2016’ya göre düşüş yüzdesi 42.5 oldu.

■ İMALAT SEKTÖRÜ YATIRIMLARI HİZMETLER SEKTÖRÜNÜ GEÇTİ: Geçen yıl ekonomide büyümeyi destekleme amaçlı devreye alınan teşvikler etkisini göstermiş görünüyor. Özellikle imalat amaçlı yatırım projelerinde ciddi artış dikkat çekiyor. 2017’de hizmetler sektörü yatırımları yüzde 24.4 düşerken imalat ana sektörü yatırımlarında yüzde 60.6 artış oldu. Böylece 2015 ve 2016 yıllarında, imalat sektöründen daha çok yatırım çeken hizmetler, 2017’de gerisinde kaldı. Geçen yıl hizmetlere 33 milyar liralık, imalata 39.3 milyarlık yatırım projesi geldi. Hizmetler sektörü yatırımları 2015’te toplam tutarı 34.7, 2016 yılında da tutarı 43.6 milyar lira olan proje çekmişti.

■ EN BÜYÜK DÜŞÜŞ ÇİMENTO VE ULAŞTIRMADA: En büyük düşüş, ulaştırma yatırımlarında gerçekleşti. 2015’te 3.2 milyar liralık yatırım için belge alınmıştı. 2016’da bu rakam iki kattan fazla artarak 7.7 milyar liraya çıkmıştı. Geçen yıl 1.9 milyar lirada kaldı. Düşüş oranı yüzde 75.9. 

Çimento yatırımları 2015’te 1.1 milyar, 2016’da yüzde 100 artışla 2.2 milyar liraydı. Geçen yıl yüzde 72.9 düşüşle 607 milyon lirada kaldı. Sektörde yatırımlar, inşaat sektöründeki yavaşlamaya paralel olarak düşüş eğiliminde. 

■ DOKUMA GİYİM YATIRIMLARINDA PATLAMA ÖLÇÜSÜNDE ARTIŞ: Büyük yatırım çeken sektörlerden dokuma giyim yatırımları 2017’de patlama ölçüsünde arttı. Sektör 2015’te 2.3 milyar, 2016’ta 3.9 milyar liralık proje çekmişti. Geçen yıl bu rakam 8.5 milyar lirayı buldu. Sektörde yüzlerce proje başladı. Gıda içki yatırımları 2016’dan 2017’ye yüzde 63.6 artışla 2.3 milyar liradan 3.8 milyar liraya çıktı.

■ KİPTAŞ’IN YATIRIMI KAĞIT SEKTÖRÜNÜ YUKARI ÇEKTİ: Kahramanmaraş merkezli Kiptaş’ın yatırımı kağıt sektörü yatırımlarında yüzde 231’lik artış getirdi. Kimya yatırımları yüzde 183.8 artışla 1.4 milyar liradan 3.8 milyar liraya çıktı. Büyük yatırım çeken sektörlerden taşıt araçlarında, özellikle yan sanayi yatırım projelerindeki artış dikkat çekti ve sektör geçen yıl yüzde 36.9 artışla 5.2 milyar liralık yatırım aldı.

■ KİMYA VE TAŞIT ARAÇLARINDA ARTIŞ YÜKSEK: Kimya yatırımları 2017’de bir önceki yıla kıyasla yüzde 183 artış göstermiş. Bu sektörle ilgili projeler 4 milyar lira yatırım öngörüyor. Otomotiv yatırımlarının ağırlığı yan sanayide. 2016’daki projelerin yatırım değeri 3.8 milyardı. Geçen yıl yüzde 37 artışla 5.2 milyara çıktı.

Akkuyu teşviki 2017'yi kurtardı, yatırımcı küçük projelere yöneldi

Ekonomi Bakanlığı'nın yatırım teşvik verilerine göre, 2016'da 98 milyar 99 milyon lira olarak öngörülen sabit yatırım tutarı, geçen yıl yüzde 81 artarak 177 milyar 899 milyon lira oldu. Bu yüksek artış 76 milyarlık Akkuyu Nükleer Santrali yatırımı ile ilgili belgeden kaynaklandı. Bu rakam çıkarılınca 2017'de belge alan projelerin öngördüğü yatırım 102 milyar lira olarak gözüküyor. Bu da 2016'ya göre yüzde 3.9'luk artışı ifade ediyor. 2016'da 5 bin 115 adet olan yatırım teşvik belgesi sayısı yüzde 45 artışla geçen yıl 7 bin 478 adede yükseldi. Bu da 2017'de yatırımcının daha küçük bedelli projelere yöneldiğini gösteriyor. 2016'da belge tutarı ortalaması 19.2 milyon liraydı. Geçen yıl 13.6 milyon liraya geriledi. Düzenlenen teşvik belgeleriyle yapılacak yatırımlar sayesinde 226 bin 569 kişinin istihdam edileceği öngörüldü. İstihdam öngörüsü önceki yıl 139 bin kişi düzeyindeydi. 2017'de düzenlenen 7 bin 478 adet yatırım teşvik belgesinin 7 bin 140'ı yerli, 338'i yabancı sermayeli firmalar tarafından alındı.

Yatırım teşvik belgelerinin bölgelere göre dağılımında tutar bakımından ilk sırayı 87 milyar 968 milyon lirayla 3. bölge aldı. İkinci sıraya ise 39 milyar 823 milyon lirayla 1. bölge yerleşti. 2. bölgeye gelen yatırım talebi tutarı 19 milyar 98 milyon lira oldu. Bu tutar, 4. bölgede 14 milyar 439 milyon lira, 6. bölgede 8 milyar 415 milyon lira olarak öngörüldü. 5. bölge için 6 milyar 369 milyon liralık yatırım başvurusu yapıldı. 1 milyar 787 milyon liralık yatırım başvurusu ise birden fazla ili kapsadı. Teşvik belgesi sayılarında ise ilk sırayı 2 bin 417 adetle 1. bölge alırken, 2. bölge için bin 222 teşvik belgesi düzenlendi. 4. bölgede bin 126, 3. bölgede bin 42, 6. bölgede 847, 5. bölgede ise 800 adet teşvik belgesi alındı. 24 teşvik belgesi ise birden fazla ili kapsadı. Belge türlerine göre değerlendirildiğinde, en fazla başvuru 82 milyar 303 milyon lirayla stratejik mahiyetteki yatırımlar için yapıldı. Teşvik başvurularının 57 milyar 759 milyon lirası bölgesel, 35 milyar 48 milyon lirası genel, 2 milyar 789 milyon lirası büyük ölçekli yatırımlar için geldi.

Son yılların en gözde iki yatırım alanı: eğitim ve sağlık

Eğitim ve sağlık yatırımlarındaki artışa DÜNYA zaman zaman dikkat çekti. 2017’nin yıllık rakamları da bu iki sektörün son dönemin en ilgi çekici yatırım alanı olduğunu gösteriyor. 2017’de eğitim yatırımları bir önceki yıla göre yüzde 153.1, sağlık yatırımları da yüzde 263 artış göstermiş. Sağlık yatırımlarında kamu – özel ortaklığı yatırımlarının etkisi olmakla birlikte, özel sektörden yatırımların da arttığı gözleniyor. Geçen yıl eğitim yatırımları için alınan teşvik belgelerinde öngörülen yatırım tutarı 6.6 milyar lirayı buluyor. Sektörde sıkıntılar dile getirilmesine karşın turizm yatırımlarının devam ettiği görülüyor.

Yabancıların proje sayısı ve yatırım payı düştü

Yabancı sermayeli şirketlerin aldığı teşvik belgeli yatırımların tutarında son üç yıldır, yıldan yıla düşüş var. Ekonomi Bakanlığı’nın yatırım teşvik belgesi verilerine göre, 2015 yılında, ana sektörlerde, Türkiye’deki yabancı sermaye ortaklı şirketler ile yüzde 100 yabancı sermayeli şirketlerin yatırım projelerinin tutarı toplamın yüzde 35’i düzeyindeydi. 2016’da bu oran toplamın yüzde 31.8’ine geriledi. Geçen yıl ise daha yüksek bir gerileme ile yüzde 17.3’e düştü.