Enflasyonla mücadeleye kamu katkısı artacak

Mehmet KAYA

Enflasyonla mücadelede önemli unsurlardan olan ve Merkez Bankası’nın da sıklıkla gündeme getirdiği yönetilen ve yönlendirilen fiyatların enflasyona etkisi yönünde adımlar atılmaya devam ediyor.

DÜNYA’ya bilgi veren kaynaklar, Yeni Ekonomi Programı’nda da sözü edilen kamu fiyat ayarlamalarının enflasyonla mücadele için hedef enflasyon oranlarında belirlenmesine 2018’in kalanında ve 2019’da etkin olarak devam edileceği kaydedildi. Buna karşılık, yerel yönetim ve merkezi yönetim kamu gelirlerinde, oluşacak olası azalma ya da düşük artışa karşı tasarruf yönlü önlemler alınması sözkonusu. Türkiye’de, özellikle ÖTV araç olarak kullanılarak çeşitli mal ve hizmetlerin fiyatlarında kamu gelirlerini koruyucu etki yapılıyor. Ayrıca yerel yönetimlerin belirlediği toplu taşıma araçlarından doğrudan müdahale edilen enerji fiyatlarına kadar geniş bir yelpazede fiyatlar ayarlanıyor. Kamu gelirlerini artırmaya ihtiyaç duyulduğunda ya da uluslararası fiyatlardaki değişimlerden kaynaklı olarak kamu yükümlülükleri arttığında ayarlama yapılarak devletin gelir dengesi sağlanıyor, kamu gelirleri de artırılıyor.

Merkez Bankası hesaplamalarına göre vergi ve yönetilen/yönlendirilen fiyatların toplam enflasyon değişimi içindeki ağırlığı yüzde 30.3’e kadar ulaşıyor. Bunun anlamı da örneğin 2007-2017 arasında ortalama yüzde 8.4 olan enflasyonun 1.9 puanı kamunun bu fiyat politikasından kaynaklanıyor. Bir başka deyişle, toplam enflasyonu düşürücü etkisi göz ardı edilerek sadece artırıcı etki etmediği varsayılsa fiyatlarının etkisi olmasa 2007- 2017 arasında enflasyon yüzde 8.4 değil yüzde 6,5 düzeyinde oluşacaktı.

YEP'te yer alan maddeye göre personel dışında yönetilen ve yönlendirilen fiyatlar hedef enflasyona göre ayarlanacak. Bunun ilk adımlarından biri seçim öncesinde atılmış ve akaryakıt fiyatlarının artması halinde ÖTV indirimi yapılması yönünde bir karar uygulamaya başlamıştı.

Gelirler üzerindeki etkisi büyük

Yönetilen ve yönlendirilen fiyatlar ile vergi konusu kamu fiyat ayarlamalarının gelir boyutları da oldukça yüksek. Örneğin, 2018 bütçesinde akaryakıt ÖTV gelir hedefi 67.7 milyar TL, motorlu taşıtlar 23.3 milyar TL, alkollü içkiler 10.5 milyar TL ve tütün ürünlerinden 37.8 milyar TL gelir hedefi konulmuştu. Bunun dışında toplu taşıma, ekmek, su gibi yerel yönetimlerin de etki ettiği kalemler bulunuyor.

Merkez Bankası çalışmasına göre, yönetilen ve yönlendirilen fiyatlar yoluyla enflasyona etki eden fiyat ayarlamalarına konu ürün ve hizmetler şöyle: Vergi yoluyla etki edenler, alkollü içkiler, tütün ürünleri, otomobil, akaryakıt. Fiyatı belirlenenler, elektrik, su, toplu taşıma, şehir gazı, özel okul ücretleri, açık öğretim, üniversite harç bedelleri, ilaç, ehliyet- pasaport gibi belge ve kağıt ücretleri, şeker, hac bedeli, sağlık hizmet katkı bedelleri, şans oyunları, tren ücretleri, otoyol-köprü geçiş ücretleri, ptt fiyatları, tiyatro bedelleri.