Ek vergiler geliyor, ithalata karşı ‘savunma’ güçleniyor

İBRAHİM EKİNCİ 

Son dönemde birçok sektörde ithalata ek vergi getirildi. 30 Mayıs’ta tekstilde % 18–27 ek vergi uygulaması başladı. 7 Haziran’da avizeler, lambalar ve aydınlatıcılar için ek vergi geldi. 20 Haziran’da sandık, bavul, çanta, kese gibi ürünlerde %30 ilave vergi geldi. Yine çiviler, çelik teller, çubuklar, ızgara ve ağlar gibi bazı ürünlerde %25 ek vergi uygulaması başladı. Ev tekstilinde yatak örtüsü, yorgan ve yastık ithalatına %50 ek vergi getirildi. Şubat ayında inşaat malzemelerinden, hırdavata, manikür-pedikür malzemeleri ve törpülerden, küçük mutfak aletleri ve kırtasiyeye kadar 130 ürünün ithalatına %25 ek vergi getirildi. 25 Mayıs’ta mobilya ithalatında gümrük vergi oranı %13’ten %50’ye çıkarıldı. 7 Temmuz’da duvar kağıtı için ek vergi geldi. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci önümüzdeki bir ay içinde cep telefonu ve tablete ek vergi getirileceğini açıkladı. 

Türkiye ithalata karşı savunma önlemlerini aktif uygulayan ülkelerden biri. Ancak bu araçlara son dönemde daha fazla başvurduğu gözleniyor. 2014’te tüm yıl içinde 14, 2013 ve 2012’de de 11’er önlem gelmişti. Bakanlığın verilerine göre uygulamaların artışa geçtiği yıl 2009. Global krizden sonra, birçok ülkede korumacı eğilimlerin artacağına ilişkin analizler vardı. Türkiye uygulamaları da bunun gerçekleştiğini gösteriyor. Önceki yıllarda, yıl bazında 2–3 kesin önlem gelirken, 2009’da önlem sayısı 9’u, krizin etkilerinin iyice hissedildiği 2010’da da 16’yı bulmuştu. 

Halen 28 damping, 1 sübvansiyon soruşturması yürütülüyor. Bunların 13’ü de bu yıl başlatılan soruşturmalar. Bu ürünler arasında polistiren, BOPP filmler, demir ve çelikten dikişsiz çekme borular, emniyet camları, kondenserleri ısı değiştiricisi fonksiyonu gören kompresörlü üniteler, beyazlatılmamış kraftlayner kağıtlar, küçük kaynak makineleri, pamuk, poliester tekstüre iplik, sodyum formiat ve sıcak haddelenmiş yassı çelik de bulunuyor. Ayrıca bebek arabaları, klimalar, bisiklet iç-dış lastikleri, demir veya çelikten belirli boru bağlantı parçaları, kapı kilitleri, motosiklet iç-dış lastikleri, muhtelif mafsal halkalı zincirler ve aksamı, mutfak robotu bıçakları, PET filmler, suni veya sentetik liflerden belirli mensucat veya tekstil ürünleri, tükenmez kalemler, yalnızca camdan tencere, tava ve çaydanlık kapakları gibi birçok üründe de nihai gözden geçirme soruşturmaları devam ediyor. 

Temmuzda 2 yeni önlem geldi 

Haziran ayında, Almanya menşeli laminat parkeler için kesin önlem kararı geldi. Metrekare başına 0.30’la 1.05 dolar arasında değişen oranlarda vergi alma uygulaması başlatıldı. Yine geçtiğimiz haziran ayı içinde “vulkanize edilmiş kauçuktan iplik ve ipler” için uygulanmakta olan önlemlerin devamına karar verildi. 

20 Haziran’da “duvar kağıtları ve benzeri duvar kaplamaları” ithalatında 3 yıl süreyle kilo başına 4–5 dolar ek mali yükümlülük şeklinde korunma önlemi uygulanmasına karar verildi. 

27 Haziran’da İsrail menşeli “renksiz düzcam” için yürütülen damping soruşturması tamamlandı ve CİF bedelin yüzde 37.5’ine kadar dampinge karşı kesin önlem yürürlüğe konuldu. 2 Temmuz’da polimetilden eşya ithalatında ileriye yönelik olarak yürütülecek olan gözetim uygulaması kapsamında kiloda 6 dolar vergi öngörüldü. 

4 Temmuz’da Çin menşeli “menteşeler; sabit askılıklar; şapka askıları, dirsekler ve benzeri eşya; diğerler, mobilya için nihai gözden geçirme soruşturması açılmasına karar verildi. 

Ek vergi yağıyor 

Son dönemde ek vergi uygulamaları da artıyor. 30 Mayıs’ta tekstilde % 18–27 ek vergi başladı. 7 Haziran’da avizeler, lambalar ve aydınlatıcılar için ek vergi geldi. 20 Haziran’da sandık, bavul, çanta, kese gibi ürünlerde yüzde 30 ilave vergi geldi. Yine çiviler, çelik teller, çubuklar, ızgara ve ağlar gibi bazı ürünlerde yüzde 25 ek vergi uygulaması başladı. 

Ev tekstilinde yatak örtüsü, yorgan ve yastık ithalatına yüzde 50 ek vergi getirildi. Şubat ayında inşaat malzemelerinden, hırdavata, manikür- pedikür malzemeleri ve törpülerden, küçük mutfak aletleri ve kırtasiyeye kadar 130 ürünün ithalatına yüzde 25 ek vergi getirildi. 25 Mayıs’ta mobilya ithalatında gümrük vergi oranı yüzde 13’ten yüzde 50’ye çıkarıldı. Son olarak Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci geçen yılın sonunda yerli üreticilerin şikayeti üzerine başlatılan elektronik ürünlerinde damping soruşturması sonucunda önümüzdeki bir ay içinde cep telefonu ve bilgisayar dahil bazı elektronik ürünlere ek vergi getirileceğini açıkladı. 

Bu önlemler iç pazarı, üretimi destekliyor. İthalatçılar eleştiriyor, yerli üretici ise savunuyor. İthal ayakkabıya Ağustos 2014’te ek vergi getirilmişti. TASD Başkanı Hüseyin Çetin, “Geçen yıl 720.3 milyon dolarlık ihracata karşılık 953.9 milyon dolarlık ayakkabı ithalatı yapıldı. Ancak ek vergi sonrası çark tersine dönmeye başladı. Nisanda 78.8 milyon dolar olan ayakkabı ithalatının Mayıs’ta yüzde 52 gerileyerek 38.2 milyon dolara düştü” dedi.

Türkiye’nin gardı, Uzakdoğu’ya karşı

Türkiye’de, dış ticaret savunma araçlarının (anti damping, ek vergi vb.) en çok kullanıldığı ülke Çin. Toplam 136 uygulamanın 52’si bu ülke ürünlerine karşı. Asya grubu ülkeleri de (Tayvan, Endonezya, Hindistan, Malezya, Tayland, Vietnam, G. Kore, Hong Kong) dahil edildiğinde soruşturma sayısı 116’yı buluyor. Bu grup ülkeler toplamın yüzde 85’ini oluşturuyor. AB ülkelerinden sadece Almanya, İtalya ile ilgili 1’er önlem var. ABD menşeli ürünler için 2, Kanada menşeli ürünler için bir önlem var. Bu tablo Türkiye’nin dış ticaret politika araçlarıyla pazarını esasta Uzakdoğu’ya karşı korumakta olduğu görülüyor. Ürün bazında en fazla koruma önlemi uygulanan sektörler tekstil (45) maden metal (38), Kauçuk (23) ve makine (13) öne çıkıyor.