Ebola tehdidi hedef pazarda endişeyi artırdı

GAMZE ŞENER

İSTANBUL - Dünyada şimdiye kadar 5 bine yakın insanın ölmesine yol açan Ebola salgını Türk işadamlarını etkilemeye başladı. Ağustos ayı ihracat rakamları Batı Afrika ülkelerine ihracatın düşmeye başladığını gösteriyor. Ekonomi Bakanlığı, eylül ve ekim aylarında Nijerya’da düzenlenecek iki fuarı iptal etti. Fuarların iptaline gerekçe olarak, “Türk katılımcıların ebola nedeniyle fuara katılmak istememesi” gösterildi. Şirketlerin gündeminde şimdilerde ebola nedeniyle Afrika’ya gitmekten çekinen çalışanların yerine Afrikalı çalışan istihdam etme fikri var. Bazı Türk firmalarının, Batı Afrika’da yapacakları yatırımı geçici olarak askıya aldıkları bildiriliyor. Bu arada dünyanın farklı ülkelerinden çeşitli havayolu şirketleri ebola salgının görüldüğü ülkelere uçuşlarını durdurur ya da ertelerken THY'nin tarifeli seferlerinde herhangi bir değişiklik bulunmuyor.

Batı Afrika’da ortaya çıkan ebola virüsü, Afrika’yı hedef pazar olarak belirleyip kıtaya ‘sefere’ çıkan Türk şirketlerini etkilemeye başladı. Ebola salgınının ortaya çıktığı temmuz ayının ardından, ağustos ayı verilerine bakıldığında Batı Afrika’ya yapılan ihracatın düştüğünü görmek mümkün. Bölgedeki fuarlar iptal ediliyor, şirketler Afrika açılımında gazı kesiyor. Bundan önce satış temsilcilerini bölgeye sık sık gönderen, yönetici ekipleri ile kıtada pazar tanıma gezileri ve ürün tanıtımı yapan firmalar, şimdilerde Afrika’da şirket kültürlerine uyumlu elemanlar istihdam etme yarışında. Bunun en önemli nedeni Türk çalışanların ebola korkusu ile Afrika kıtasına gitmek istememeleri. Hastalık Batı Afrika’da ancak Türk çalışanlar bölgenin tamamına gitmekten imtina ediyor. Şirket yöneticileri ise kendilerinin gitmek istemedikleri bölgeye çalışanlarını gönderme konusunda çok ısrarcı olamıyor. Bu noktada çözüm, geleceğin pazarı olarak görülen Afrika bölgesinde hızlı başlayan faaliyetleri askıya almak değil, faaliyetlere bölgeden elemanlar istihdam ederek devam etme yönünde oluyor. 

DEİK Türk-Afrika İş Konseyleri Koordinatör Başkanı Tamer Taşkın, Türk çalışanların korkmakta haklı olduklarını belirterek, “Türkiye’deki üniversitelerde okumuş onbinlerce Afrikalı öğrenci var. Sizin gitmeye çekindiğiniz yerlere onlar zevkle gidiyor. Çünkü kendi memleketlerine gidiyorlar ve gerçeği biliyorlar. Bu olaydan sonra Afrikalı istihdam eden şirketler artıyor” diye konuştu. 

Türkler fuara katılmak istemedi 

Ebola, şirketlerin sadece iş yapış şekillerini değil, takvimlerini de değiştirdi. Eylül ve ekim ayında Nijerya’da gerçekleştirilmesi planlanan ve Ekonomi Bakanlığı tarafından da desteklenen iki fuar iptal edildi. Her ikisi de yapı fuarı olan etkinliklerin gerçekleşmemesinin nedenini, “Türk katılımcıların ebola nedeniyle fuara katılmak istememesi” olarak açıklayan Türk-Nijerya İş Konseyi Başkanı Hakan Özel, “Ben iki ay önce Nijerya’daydım. Kasım ayında yine orada olacağım. Nijerya genelinde bir sıkıntı yok. Sanırım ebolayı bitiren tek ülke de Nijerya” dedi. 

Eylül ayında Nijerya’da ertelenen ve Senexpo tarafından düzenlenen yapı fuarı Nikoneks’sin yanı sıra, kasım ayında bir yapı fuarı daha ertelendi. Meridyen Fuarcılık tarafından organize edilen Build Macex, Türk katılımcıların talebi nedeniyle 2015 yılına ertelendi. 
Bazıları korkmuyor, yine gidiyor 

Doğu Afrika’da yer alan Etiyopya’da yaklaşık 200 Türk firması faaliyet gösteriyor. Ülke ile 2000 yılında yaklaşık 27 milyon dolar olan ticaret hacminin 2005 yılında 140 milyon dolar, 2013 yılında ise 550 milyon dolara ulaşması, ilişkilerin nasıl bir hızda arttığını da gösteriyor. 

Afrika’daki Ebola krizinin, kıtanın batısında küçük bir bölgeyi kapsadığını söyleyen de durumun daha da kötüleşeceğini düşünen de var. Ebola’nın kıtada yıllardır var olduğunu söyleyen Taşkın’a göre, son yaşananlar ‘beyaz adam’ın bir oyunu. “Ebola, yine beyaz adamın bizler oraya gitmeyelim diye çıkardığı bir senaryo. Türkiye’den hiçbir şirketi etkilemedi” diyen Taşkın’ın aksine Ayka Tekstil’in sahibi Yusuf Aydeniz aynı fikirde değil. Etiyopya’da 8 yıldır iş yapan Aydeniz, “Etiyopya’ya her geçen gün daha çok işadamı geliyor. Hiç kimse korkmuyor. Ancak Afrika genelinde durumun böyle olduğunu söyleyemem” açıklamasını yaptı.

Aydeniz’in bu açıklamasını TÜİK rakamları da destekliyor. Ebola salgının ortaya çıktığı temmuz ayının ardından, ağustos ayı verilerine bakıldığında Batı Afrika’ya yapılan ihracatın düştüğünü görmek mümkün. Doğuda ise ihracatta artış yaşanıyor. En çok ihracat yapılan ülkelerden biri olan Nijerya’da temmuz ayında 37 milyon dolar olan ihracat, ağustos ayına gelindiğinde 28 milyon dolara geriledi. Gine, Liberya ve Sierra Leone, ihracatın aynı dönemde düştüğü ve batıda yer alan diğer ülkeler... Doğudaki Etiyopya’da ise ihracat 15 milyon dolardan 23 milyon dolara çıkarken; Kenya ve Uganda’da da aynı artış gözleniyor. 

DEİK Doğu Afrika Koordinatörü Ersin Eren ise Ebola krizinin yaşandığı ülkelerin ekonomisinin ciddi oranda bozulduğunu ifade etti. “Türk işadamlarının yatırımlarından vazgeçme gibi bir kararı yok” diyen Eren, “Türkler’de biraz daha cahil cesareti var. Dünyanın gündeminde var ama bizim gündemimizde ebola yok” yorumunuda bulundu. 

Salgın artarsa ticaret de etkilenir 

Afrika’ya en fazla taşıma yapan Türk şirketlerinden biri SDV Horoz... Şirketin Yönetim Kurulu Üyesi Hakan Yaman, şimdilik iş hacminde bir azalma görmediklerini söylese de salgının devam etmesi halinde olumusuz etkilerin kaçınılmaz olduğunu belirtti. Yaman, “Bu tür salgın hastalıklarda ticaret daha çok ithalat yönünde etkilenir. Afrika ülkelerinden ithalatımız oldukça az. Yaklaşık 14 milyar dolar ihracata karşılık, sadece 6 milyar dolarlık ithalat yapıyoruz. Bunun da büyük kısmı, henüz ebolanın görülmediği Kuzey Afrika ülkelerinden geliyor” bilgisini verdi. 

Son yıllarda Afrika ile ticareti hızlandıran İstanbul’daki tekstil bölgeleri de ebola krizinden şimdilik etkilenmemiş görünüyor. Osmanbey Tekstilci İşadamları Derneği Genel Sekreteri Sami Kurt, “Afrika’dan bölgemize yoğun bir şekilde geliyorlar. Üyelerimize ebola hastalığıyla ilgili gerekli bilgilendirmeyi yaptık, onun dışına yapacağımız bir şey yok. Kapımız açık, ticari ilişkilerimizde bir değişiklik yok” bilgisini verdi.