Dış ticaret açığı yeni rekora gidiyor

Naki BAKIR

İhracat ve ithalat için yılın başında konulan hedeflerde ilk on bir ay itibariyle belirgin bir sapma yaşanırken, Aralık ayı ile birlikte dış ticaret açığının ülke tarihindeki rekor olan 2011 düzeyini aşma olasılığı belirdi. Küresel kriz yılı 2011’de Türkiye 105,9 milyar dolarla milli gelirinin yüzde 14’ü dolayında dış ticaret açığı vermişti.

2022-2024 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program’da 2022 yılı ihracat hacmi 230,9 milyar, ithalat 282,7 milyar dolar, dış ticaret açığı da 51,8 milyar dolar olarak hedeflenmişti. Ancak dış ticarette yıl içinde yaşanan seyir bunu desteklemedi ve hedeflerde belirgin bir sapma yaşandı. Ocak-Kasım dönemi itibariyle toplam ihracat 231,2 milyar dolar olurken, ithalat 331,1 milyar dolara, dış ticaret açığı da 99,9 milyar dolara ulaştı.

İhracat Ağustos’a kadar olan dönemde geçen yılın aynı aylarına göre çift haneli artışlarını sürdürürken, tüm aylarda ithalat çok daha hızlı artış seyirleri gösterdi ve aradaki makas büyüdü. İhracatta çift haneli artışlar Eylül’den itibaren yerini tek haneli artışlara bıraktı, önceki yılın aynı ayına göre artış Ekim’de yüzde 3’e, Kasım’da da yüzde 1,9’a kadar düştü.

İthalat ise yüksek oranlı artışlarını sürdürdü. Buna bağlı olarak aylık seyirde dış ticaret açığı sürekli büyüdü. Geçen yılın aynı aylarına göre üç haneli artışlar kaydeden açık, özellikle Ekim ayında yüzde 421,8’le artış rekoru kırdı. Dış ticaret açığı en düşük büyümesini ise yüzde 61,6 ile Kasım ayında kaydetti.

Hedef, ilk yarıda aşıldı

Bu seyirde; 51,8 milyar dolarlık 2022 yılı dış ticaret açığı hedefi, daha yılın ilk yarısında aşıldı. İhracat için başlangıçta öngörülen yıllık hedef kümülatif bazda Kasım sonu itibariyle yakalanırken, ithalatın Ekim sonu itibariyle kümülatif tutarı, yıllık hedefi fazlasıyla aştı, Kasım sonunda ulaştığı düzeyle de yıllık hedefin çok üzerine çıktı. Yıllık gerçekleşme ne olur?

Son çeyrekte hem ihracat hem de ithalatta geçen yılın aylarına göre artış ivmesinin yavaşladığı, ancak ihracat-ithalat makasının devam ettiği dikkati çekiyor. Kasım’da ihracattaki yüzde 1,9 ve ithalattaki yüzde 14’lük artışlar bu yıl aylara göre en düşük artış oranları.

Aralık ayında ihracat ve ithalat Kasım’daki eğilimini korursa, örneğin geçen yılın aynı ayına göre ihracatta yüzde 2, ithalatta da yine yüzde 14 dolayında bir artış olursa, yıllık dış ticaret açığının 110 milyar doları aşma olasılığı bulunuyor, bu da tüm yılların rekoru anlamına geliyor.

Hedefler revize edildi

Bu arada Eylül ayında yayımlanan 2023-2025 Orta Vadeli Program’da, dış ticaretin o güne kadarki seyri dikkate alınarak 2022’nin yıllık ihracat hedefi, gerçekleşme tahmini olarak 255 milyar dolara, ithalat hedefi 360 milyar dolara, açık hedefi de 105 milyar dolara revize edildi.

Aralık dış ticaret performansı Kasım’ı yinelerse, yıllık ihracat revize hedefin biraz altında, yıllık ithalat ve dış ticaret açığı ise üzerinde gerçekleşecek.

2023 hedefi

2023-2025 Orta Vadeli Program’da 2023 yılı için 265 milyar dolar ihracat, 345 milyar dolar ithalat ve 80 milyar dolar dış ticaret açığı hedefleniyor. Bu hedeflere, bu yılın ortalamasında 102 dolar olacağı tahmin edilen ham petrol (Brent) varil fiyatının 2023’te 88 dolara; Türkiye’nin bu yılın tümünde 103,5 milyar dolara ulaşması beklenen enerji ithalatının gelecek yıl 85 milyar dolara düşeceği öngörüleri baz oluşturuyor