Devasa yatırımlar ve tartışmalarla FIFA Dünya Kupası başladı

Dün başlayan ve 18 Aralık tarihine kadar sürecek olan FIFA Dünya Kupası 2022’ye ev sahipliği yapan ilk Arap devleti Katar oldu.

3 milyondan az nüfusuyla etkinliği organize eden en küçük ülke olarak da tarihe geçen Katar, ev sahibi olarak seçilmesinden bu yana yaklaşık 220 milyar dolar harcadı. Bu rakam, Rusya'nın 2018 etkinliğinde harcadığı paranın 15 katından daha fazla.

Bu süreçte gerçekleştirilen altyapı yatırımları ve yapılan harcamalar kadar sürdürülebilirlik konuları ve insan hakları ihlalleri de sık sık gündeme geldi.  Uluslararası Af Örgütü, ilk olarak 2016 yılında insan hakları ihlalleri bildirdi. Ülke, çoğu göçmen 1.7 milyon işçiyi devasa projelerde uygun olmayan koşullarda çalıştırdığı ve hatta ölümlere neden olduğu için de incelemeye alındı.

Harcanan devasa paralar, sürdürülebilirlik tartışmaları, alkol yasakları derken Katar FIFA Dünya Kupası 2022 başladı.

 2030 ulusal vizyona katkı

Doha'da mega spor etkinlikleri için inşa edilen yeni altyapının yerel ekonomi üzerinde önemli bir etkisi olacağı düşünülüyor. 1 milyondan fazla ziyaretçinin beklendiği etkinlik için dünyaca ünlü mimarlar tarafından stadyumlar tasarlandı, taraftar bölgeleri, antrenman sahaları ve turistler için açık alanlar sıfırdan inşa edildi. Seyahat ve turizm, konaklama ve altyapı gibi çeşitli sektörlerde büyümeyi hızlandıran organizasyonun Katar'ın 2030 Ulusal Vizyonu’nu gerçekleştirmesine önemli bir katkı sağlayacağı düşünülüyor.

Komşu ülkeleri de canlandırdı

Çoğunluğu Avrupa ve Güney Amerika'dan olmak üzere on binlerce futbol taraftarının gelmesiyle komşu ülkeler de Katar Dünya Kupası için bir üs haline geliyor.

Doha'da faaliyet gösteren bağımsız bir araştırma ve danışma platformu olan InStrat'ın danışmanı Khristo Ayad, Al-Monitor'a verdiği demeçte şu ifadelerde bulundu: “Görünürlüğü yüksek turnuva, ülkenin modern, bilgiye dayalı ekonomiye doğru yolculuğunda kesinlikle önemli bir kilometre taşı olacak. Katar, Dünya Kupası'nı Arap ve Batı dünyaları arasında köprüler kurmak için bir fırsat olarak konumlandırdı."

Uzun vadeli etkileri ne olacak?

Büyük bir spor etkinliğine ev sahipliği yapmak, kısa vadede inşaat ve turizm sektörlerini canlandırsa da yabancı yatırım etkisi genellikle uzun vadede ortaya çıkıyor.

Moskova, 2018 Dünya Kupası’na ev sahipliği yaptıktan sonra 14 milyar dolar kazanmıştı. Ancak yapılan yatırımların uzun vadede gelirler üzerinde artırıcı bir etkisi olmadı.

Bir başka ev sahibi ülke olan Güney Afrika'nın deneyimi de farklı değildi.

Ev sahibi ülke için kısa vadeli avantajlar uzun vadede dezavantaja da dönüşebiliyor. Altyapı ve stadyumlara yapılan aşırı harcamalar, bazı ev sahiplerinin büyük bir borca ​​girmesine ve FIFA Dünya Kupası sona erdikten sonra çok az kullanılan yapılarla baş başa kalmasına yol açabiliyor.Brezilya 2014 Dünya Kupası için yaklaşık 11,6 milyar dolar harcamıştı. Ancak yapımı yaklaşık 1 milyar dolara mal olan Mane Garrincha Stadyumu bugün otobüs garajı olarak kullanılıyor. 

2022 FIFA Dünya Kupası'nın Katar'a 20 milyar dolar kazandırabileceği hesaplanıyordu ancak bu rakam ilerleyen zamanlarda 17 milyar dolar olarak revize edildi.

Ancak tüm avantaj ve dezavantajlarına rağmen 5 milyardan fazla taraftarıyla dünyanın en popüler sporu olduğu için FIFA Dünya Kupası’na ev sahipliği yapmak bir ülkeler arasında bir onur olarak görülüyor. 

2022 FIFA Dünya Kupası, Arap dünyasında düzenlenen bu ölçekteki ilk etkinlik olduğu için Katar’ın ilgili yatırımlarla önemli bir merkez olma konumunu daha da sağlamlaştırdığı da düşünülüyor.

Sürdürülebilirlik endişeleri

Katar'da gerçekleştirilen FIFA Dünya Kupası'nın en önemli endişe ve eleştiri konularından birisi sürdürülebilirlik alanında. Fosil yakıt zengini Katar'ın çevre sicili zayıf. Organizatörlerin iddiası organizasyonun tarihteki ilk karbon nötr FIFA Dünya Kupası olacağı yönünde. Etkinliğin sürdürülebilirlik bildirisinde, "Hedefimiz, Katar ve bölgede düşük karbonlu çözümleri geliştirirken tüm sera gazı emisyonlarını dengelemektir" ifadesine yer verilse de haziran ayında yayınlanan bir raporda, kar amacı gütmeyen platform Carbon Market Watch, karbon nötr iddiasının "tek kelimeyle inandırıcı olmadığını" söyledi. Carbon Market Watch, karbon emisyonlarının organizatörler tarafından tahmin edilen 3,6 milyon tondan çok daha yüksek olacağını ve dengeleme planlarının "düşük düzeyde çevresel bütünlüğe" sahip olduğunu savundu.  Carbon Market Watch uzmanı Khaled Diab, Dezeen'e yaptığı açıklamada "FIFA'nın bu cesur ama fantastik iddiayı ortaya atması, en azından birçok insan için bir farkındalık yarattı ve en sevdikleri sporların gezegen üzerindeki etkisini düşünmelerine yol açtı" dedi. Benzer bir tartışma, Tokyo 2020 Olimpiyatları öncesinde "yeşil aklama" tartışmaları ile gündeme gelmişti.

Bu tür etkinlikler, karbon nötr olarak pazarlanmamalı

Carbon Market Watch, bu tür etkinliklerin "asla karbon nötr olarak pazarlanmaması gerektiğine" inanıyor. Dünya Kupası ve Olimpiyatlar gibi büyük turnuvaların bu standarda ulaşabileceği konusuna şüphe ile yaklaşıyor.  Diab, "Karbon nötr olan ve kesinlikle büyük yeni altyapının inşasını içeren küresel bir spor etkinliğine sahip olmak mümkün değil. Spor etkinliklerinin amacı, iklim ve çevresel etkilerini en aza indirmek ve karbon nötr olduğunu iddia etmeden daha sürdürülebilir olmaktır" dedi.

FIFA Dünya Kupası 2022’ye dair

İlk kış organizasyonu

FIFA Dünya Kupası 2022, kuzey yarımkürede gerçekleşen ilk kış Dünya Kupası organizasyonu. Genellikle yıl ortasında gerçekleştirilen organizasyonda yüksek sıcaklıklar nedeni ile bu defa bir istisna yapıldı.

En pahalı ısı

Ev sahibi ülke, etkinliğe hazırlık için stadyum, otoyol, otel vb. inşaatları içeren altyapı projelerine yaklaşık 220 milyar dolar harcadı. Etkinlik, en pahalı Dünya Kupalarından birisi oldu.

En az stadyum

Son yıllarda Dünya Kupası’na en az stadyumla ev sahipliği yapan ülke, Katar oldu. Maçlar sadece 8 stadyumda oynanacak. Bunların 7’si yeni inşa edildi. 1978'de Arjantin, FIFA Dünya Kupası'na 6 stadyumla ev sahipliği yapmıştı.

En küçük ev sahibi ülke

11 bin 571 km²'lik yüzölçümü ve 2 milyon 881 bin nüfusu ile Katar, FIFA Dünya Kupası'na ev sahipliği yapan en küçük ülke. 

Rekor ziyaretçi sayısı

Tahminlere göre, Katar FIFA 2022 Dünya Kupası, turnuva sona erene kadar rekor sayıda ziyaretçi alabilir. Orta Doğu'nun en iyi ülkelerinden biri olan Katar'ın elverişli coğrafi konumu da ziyareti cazip kılıyor.

Klimalı stadyumlar

Tarihte ilk kez bir ülke, tamamen klimalı stadyumlarda FIFA Dünya Kupası'na ev sahipliği yapıyor. Katar'daki 8 saha tamamen klimalı. Her stadyum, soğutma için maç başına yaklaşık 115 MWh'ye ihtiyaç duyuyor. Bu rakam, stadyum başına yaklaşık 43 bin 560 ev tipi klima anlamına geliyor

En pahalı maç biletleri

2022 FIFA Dünya Kupası biletleri, bugüne kadarki en yüksek fiyatlardan satışa sunuldu. Final biletlerinin fiyatları 2018 Rusya final biletlerinin fiyatlarından yaklaşık yüzde 46 daha yüksek. Final maçı biletlerinin fiyatları, 1. Kategori için 5 bin 850 Katar Riyali, 4. Kategori için 750 Katar Riyali olarak açıklandı.

8 stadyumun en büyüğü, 80 bin kapasiteli

Lusail Stadyumu                     80.000

Al Bayt Stadyumu                   60.000

Ahmed Bin Ali Stadyumu        44.740

Khalifa International               40.000

Al Thumama Stadyumu           40.000

Stadyium 974                          40.000

Education City Stadyumu        45.350

Al Janoub Stadyumu                40.000

Orta Doğu ülkelerinde spor pazarı büyüyor

PwC tarafından gerçekleştirilen Middle East Sports (Orta Doğu Spor Araştırması) verilerine göre,küresel spor pazarındaki büyümenin önümüzdeki 3-5 yıl içinde yüzde 3 oranında yavaşlaması bekleniyor. Aynı dönemde Orta Doğu bölgesinde ise yüzde 8,7 oranında büyüme gerçekleşeceği tahmin ediliyor. Abu Dabi, Bahreyn ve Cidde'de düzenlenen Formula 1 Grands Prix'i, ağır siklet boks şampiyonu Anthony Joshua'nın Suudi Arabistan'daki maçı ve 2022 FIFA Dünya Kupası'na ev sahipliği yapan Katar bunun örnekleri olarak öne çıkıyor.

PwC araştırması, Suudi Arabistan ve BAE dahil olmak üzere Körfez İşbirliği Konseyi (GCC) üye devletlerinin spor gelişimine 65 milyar dolardan fazla para harcadığını ortaya koyuyor.