Dev sektörler büyüme hedefini aşağı çekiyor

İbrahim EKİNCİ

Hükümet bir dizi önlemle üretimi, ihracatı canlandırmaya çalışıyor. Küresel koşullar destekleyici değil. Büyüme tahminleri aşağı yönlü revize ediliyor. Türkiye’nin en önemli pazarı Avrupa’da düşük büyüme bekleniyor. Ortadoğu’daki derin kargaşa bu bölgede işleri zorlaştırıyor. “İç talebi artırarak büyüme” stratejisi nasıl bir sonuç verecek? Hükümet 2016 büyüme beklentisini revize ederek 3.2’ye çekti. Bu rakamı da iyimser bulanlar, son çeyrekte sıkıntı öngören analizler var. Böyle bir konjonktürde önemli sektörlerde durum tespiti yapmaya çalıştık. TÜİK’in açıkladığı sanayi üretim endeksi önemli bir gösterge. 27’sektörden 20’sinde düşüş dikkati çekiyor. Sektörlerdeki beklentiler, daha çok “2015 düzeyini korumak” şeklinde ortaya çıkıyor. Ayrışan sektörler var. Üretimi de ihracatı da görece iyi giden sektörler var. Otomotiv böyle. Ancak yıl bazında bakıldığında birçok yetkili 2016 yılının “2015 düzeyinde” kapanacağını öngörüyor. ODD’nin beklentisi 2015’in %5 altında kapanacağı yönünde. Bu sektörde dikkat çekici olan; kamyon, minibüs gibi bazı ticari araç türlerinde üretimin yüzde 30 – 40 gibi yüksek oranlarda düşmesi… Bu da ekonomik beklentiler açısından olumsuz bir sinyal olarak değerlendirilebilir.

Turizm ve dış müteahhitlikte kayıp büyük. Bu iki sektörün 2015 rakamlarını yakalaması imkansız. En iyimser tahminlerde 20 milyar dolar civarında kayıp yaşanacak. Giyim eşyaları imalatı endeksinde yüzde 10 düşüş var. Ancak hazır giyim ihracatında ilk 9 ay itibariyle %2.6 ile ılımlı bir artış olmuş. Tekstilde hem üretim hem ihracatta kan kaybı dikkat çekiyor. Yetkililerinin açıklamaları son çeyrekte parlak bir tablo beklemeyi zorlaştırıyor.

Çimento son yıllarda büyük yatırım alan bir sektör. Ocak – haziran dönemi üretimde %12.7, iç satışlarda %11.7 artış var. İnşaat sektöründeki görece canlılık sektörü destekliyor. Sadece Güneydoğu’da üretimde iç satışlarda düşüş dikkati çekiyor. Ocak-ağustos döneminde toplam ham çelik üretimi %4.7 arttı. Sektörün yılı %4.5 büyüme ile kapatacağı değerlendiriliyor.

Mobilyada beklentiler 2015 düzeyinin korunacağı yönünde. MOBSAD Başkanı Adnan Bostan, “2015 düzeyinde, belki bir tık yukarda kapatırız” dedi. Gayrimenkulde kampanyalar etkili oluyor ancak artış yüzde 2’ler gibi düşük düzeyde. Faiz indirimlerinin etkisinin daha çok hissedileceği son çeyrekte satışların artması bekleniyor. Asıl sorun yabancıya satışlardaki %17.3'lük düşüş. Beyaz eşyada göstergeler iyi. Üretim ocak-ağustosta %4, ihracat %9 artmış. Kart taksit kolaylıklarıyla sektördeki olumlu tablonun devam edeceği düşünülüyor.

Hazır giyim ve tekstilde göstergeler son çeyrekte kötüleşebilir

Tekstil ve hazır giyimde üretimin seyri açısından bakıldığında temmuz verisi açıklandı. Tekstil ürünlerinde üretim endeksinde yüzde 3.2, giyim eşyaları imalatı endeksinde yüzde 10 düşüş var. Hazır giyim ihracatında ise artış var. İlk 9 ay itibariyle yüzde 2.6 ile ılımlı bir artış olmuş. Tekstilde hem üretim düşüşü gözüküyor hem de bu sektörün ihracatında kan kaybı dikkat çekiyor. İlk 9 ay itibariyle ihracatta yüzde 1.1’lik düşüş yaşanmış. Deri ve deri mamullerindeki düşüş yüzde 5.6 düzeyinde. Geçtiğimiz günlerde TGSD’nin eski Başkanı Cem Negrin, DÜNYA’ya yaptığı açıklamada, “Avrupalı alıcılar gelmiyor. Verilen siparişleri henüz azaltmadılar. Ancak azaltmak da masalarında, bunu duyuyoruz. Müşteri gelmiyor, biz gidiyoruz. Avrupalı şirketler, yöneticilerini seyahat sigortası yaptıramadığı için göndermiyor. Böyle olunca ihracatçılar yurtdışına gidiyor, yüzde 90’ı yok. Her hafta bavul elimizde gidip mal satıyoruz, tıpkı eski günlerde olduğu gibi. Bu şekilde yeni firmaların, genç firmaların büyümesi çok zor” demişti. Bu manzaraya göre sektörde son çeyrekte üretim ve ihracat rakamlarının daha olumlu seyretmesi zor görünüyor. Bu sektörde İran pazarının iyi gittiği görülüyor. Sektörün bu ülkeye açılma konusundaki çabalarının karşılık bulduğu belirtiliyor.

Araç pazarı ilk 9 ayda daraldı, ancak çıkış işaretleri de geliyor

2016 yılı ilk dokuz ayında otomobil ve hafif ticari araç pazarı 636 bin 499 adet olarak gerçekleşti. 662 bin 988 adet olan 2015 yılı aynı dönemine göre satışlarda yüzde 4 azalma oldu. Ancak sektör aylık bazda çıkış işareti veriyor. Bayram tatili, 15 Temmuz darbe girişimi gibi pazarı olumsuz etkileyen gelişmelere karşın eylülde satışlar arttı. ODD verilerine göre temmuzda yüzde 30, ağustosta yüzde 13.4 daralan otomobil ve hafif ticari araç satışları eylül ayında bir önceki yıl aynı aya göre yüzde 5.6 büyüdü. 2015 yılı Eylül ayı otomobil ve hafif ticari araç satışları 64 bin 25 adette kalmıştı. Bu yıl eylülde 67 bin 593 adet satış oldu. İhracatın seyri Türkiye’nin genel ihracatının seyrinden ayrışıyor. Geçen yıl ilk 9 ayda 15.4 milyar dolarlık, bu yıl ilk dokuz ayda 17.1 milyar dolarlık ihracat yapılmış. Yüzde 11.2 artışa denk geliyor. Üretim iyi gidiyor. Otomotiv sanayi toplam üretimi ocak – ağustos itibariyle geçen yıl aynı döneme kıyasla yüzde 7 arttı. Otomobil üretimindeki artış yüzde 13 düzeyinde. Sektörde dikkat çekici olan ticari araç üretimindeki düşüş. İlk sekiz ayda büyük kamyon üretiminde yüzde 52, küçük kamyon üretiminde yüzde 39, minibüs üretiminde yüzde 35, midibüs üretiminde yüzde 45 azalma olmuş. Sektörde üretim ve ihracatın artıda seyretmesinin nedeni otomobil.

Mobilya, 2015 düzeyini koruyacak ihracat beklentisi 3 milyar dolar

Mobilya sektörü 2014’te parlak bir yıl geçirdi. Yüzde 10 artışla yaklaşık 2,5 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi. Perakende fiyatlarla 11 milyar dolarlık üretim gerçekleştirdi. 2015’i ise 2.3 milyar dolarlık ihracatla kapattı. Sektördeki büyüme yüzde 2’de kaldı. 2016’da 8-9 milyar dolarlık toptan fiyatlarla üretim ve 11-12 milyar dolarlık pazar hacmi, 3 milyar dolarlık ihracat beklentisi vardı. TÜİK’in temmuz ayı sanayi endeksi verileri mobilyada üretimin düştüğünü gösteriyor. Mobilya imalatı endeksi 144,8’ten 110,1’e düşmüş. 34 puanlık (24,0) düşüş var. Ancak ağustosta sektörün kıpırdadığı belirtiliyor. Mobilya Sanayici ve İşadamları Derneği (MOBSAD) Başkanı Adnan Bostan, “Bu yılı 2015 düzeyinde, belki bir tık yukarda kapatırız” dedi. Bostan, 15 Temmuz sonrasında yavaş yavaş motivasyonun geri dönmeye başladığını, yabancı alıcıların döndüğünü söyledi. “İhracatta bu ayın başından itibaren toparlanmaya başladık. Nijerya, Rusya, İran, Katar, BAE ve Suudi Arabistan’dan alım heyetleri geliyor. Bu gelişmeler ihracat rakamlarına yansıyacak. İran’da açılacak dış ticaret merkezi için 8 mobilya firması bekliyorduk, 22 başvuru geldi. ABD’ye fuara gidiyoruz. Bu yılı ihracatta 3 milyar dolar hedefi ne yakın kapatırız” dedi. Üretimde bir gerileme izlemediklerini belirten Bostan iç pazarda da taksit sayısı artışının etkisini görmeye başladıklarını belirtti.

Turizmde yılın 10 milyar dolar kayıpla kapanması beklenebilir

Turizmde kayıp büyük. Turist sayısında son açıklanan rakam ağustos ayına ait. Bir önceki yılın aynı ayına göre düşüş yüzde 38 düzeyinde. Ocak – ağustos bazında bakıldığında düşüş,. Geçen yıla kıyasla yüzde 31.8 düzeyinde. Rusya pazarından turist gelişi artabilir. Sektörde 1 milyon Rus turist beklentisi var. Ancak bu rakamı iyimser bulan görüşler de var. Bu kaybı Avrupalı turistle kapatmak mümkün görünmüyor. Çünkü Avrupa’da da Türkiye yönlü turizm akımlarında düşüşler var. Havada Türkiye aleyhine değişimler gözleniyor. Avrupa turizm fuarlarından dönen yetkililerin açıklamalarına göre sorun sanıldığında da büyük ve 2017’nin daha iyi geçmesi de zor görünüyor. Turizm sezonu kapandı. Kış turizmi rezervasyonları iyi gitmedi. Eğer Türkiye yılı bugünkü kayıp düzeyi ile (yüzde 30’lar) kaparsa, bu 10 milyar dolar civarında bir gelir kaybı anlamına gelecek. Oteller yüksek sezon olarak adlandırılan yaz aylarını adeta ‘boş’ geçti. Türkiye Otelciler Birliği’nin (TÜROB) açıkladığı STR Global’in ‘Ağustos 2016 Ülke Performans Raporu’na göre Türkiye otellerinde Ağustos 2016’da ortalama otel dolulukları yüzde 27.4 düşüşle yüzde 53.4 oldu. Türkiye maalesef geçtiğimiz aylarda olduğu gibi yine Avrupa ülkeleri arasında, ağustos ayında hem en yüksek düşüş oranını yaşayan hem de en düşük doluluk oranına sahip ülke oldu. Ocak - ağustos 2016 dönemini kapsayan 8 aylık dönemde de Türkiye otellerinde doluluk oranları yüzde 21.8 düşerek yüzde 49.7 olarak gerçekleşti. Bu sonuçla Türkiye, 8 aylık dönem itibariyle de Avrupa’da en büyük düşüş oranı gösteren ve en düşük doluluk oranına sahip ülke oldu. RevPAR olarak adlandırılan toplam oda sayısı üzerinden odabaşı elde edilen gelirler İstanbul’da yüzde 45 düştü.

Gayrımenkulde kampanya etkisini gösterdi, yerli alıyor yabancıda düşüş ciddi

Geçen yıl ocak – ağustos döneminde 844 bin 132 konut satılmıştı. Bu yıl aynı dönemde 826 bin 298 konut satıldı. Yüzde 2.11’lik düşüş var. Düşüş ağırlıklı olarak ipotekli, yani kredili konut satışlarında gerçekleşti. Geçen yıl ocak – ağustosta 308 bin 872 konut ipotekli satılmış. Bu yıl rakam 261 bin 298. Satışlarda 50 bin adetlik düşüş dikkati çekiyor. İpotekli olmayan satışlarda ise artış var. Alıcı krediden kaçarak peşin veya başka türlü alımlara yönelmiş. Bunda faiz yüksekliğinin etkisi olduğu kesin. Ocakta satışlarda, bir önceki yıl aynı aya göre küçük oranlı bir düşüş olmuş, şubat ve mart aylarındaki artıştan sonra nisanda yine düşüş gerçekleşmişti. Mayısta artış, haziranda düşüş oldu. En sert düşüş temmuzda gerçekleşti. Bunun üzerine şirketler kampanyalara başladı. 120 projede birden düşük faizli uzun vadeli satışlar başladı. Faizlerde de yüzde 1’in altına doğru indirimler yapıldı. Ağustos ayında etkisi görüldü. 2016 Ağustos ayında 114 bin 751 konut satıldı. Bu bir önceki aya göre %2 artış ifade ediyor. Kampanyanın asıl etkilerini yılın geri kalanında göstermesi, satışların artması bekleniyor. “Büyük artış” beklentisi olmamakla birlikte, 2015’in üzerinde kapatması muhtemel. Yabancılara konut satışları bir önceki yılın aynı ayına göre ağustosta %26 azaldı, bin 512 adete geriledi. Ocak – ağustos dönemindeki düşüş yüzde 17.3 düzeyinde. Bu alanda mart ayından bu yana kan kaybı var. Nisandan sonra düşüş hızlandı. Temmuzda yüzde 48.5’i buldu. 2015 Temmuz’a göre konut satışları 2016 Temmuz’da yarı yarıya düştü. Ağustos rakamı düşüşün durma eğiliminde olduğunu gösteriyor. Kampanyaların ve fuarların desteğiyle, yılın geri kalanında yabancıya satışlarda toparlanma beklenebilir.

Çimento üretiminde ilk altı ayda yüzde 12.7 artış var

Çimento üretiminde en son haziran ayı rakamı açıklandı. Buna göre Haziran 2016’da üretim Haziran 2015’in yüzde 0.8 üzerinde gerçekleşti. Ocak – Haziran 2015’te 33 milyon 180 bin ton üretim olmuştu. Bu yıl aynı dönemde 37 milyon 401 bin ton üretim oldu. Bu da ilk 6 ayda yüzde 12.72 artış olduğunu gösteriyor. Yine ilk altı ay itibariyle geçen yıl aynı döneme kıyasla iç satışlar 11.72 arttı. Bölgesel dağılımda da durum iyi görünüyor. Sadece Güneydoğu’da üretimde iç satışlarda yüzde 18.55 ve yüzde 12.60 düşüş dikkati çekiyor. Ege, Akdeniz, İç Anadolu ve Marmara’da iç satışlar yüzde 15’in üzerinde artış göstermiş. Bu bölgelerde üretimde de yüksek artış dikkat çekiyor. İhracatta da 7.24 artış oldu. Dokuz ay itibariyle “çimento, cam, seramik ve toprak ürünleri” grubu olarak bakıldığında ise artış yüzde 2.3 düzeyinde kalıyor.

Demir çelik üretimi artırıyor, yılın yüzde 5.4 büyümeyle kapanması bekleniyor

2015 yılında % 11.7 oranında artış gösteren yurtiçi tüketimin, 2016 yılında da sektörü desteklemeye devam ettiği gözleniyor. Sektör, yıla % 11’in üzerinde tüketim artışıyla başlamış ve ilk çeyrek % 9 civarında artışla kapanmıştı. Sonraki aylarda yavaşlama sürdü ve sektörde yurtiçi tüketim ilk yarı itibariyle % 6.3’e kadar geriledi. Bununla birlikte Türkiye’nin çelik üretimindeki yukarı yönlü eğilim devam ediyor. Yılın ilk yarısında % 3.2 oranında üretim artışı sağladı. Demir çelik üretiminin de içinde yer aldığı “Ana metal sanayii” endeksi temmuzda 120,8’den 118,3’e düşerken Türkiye’nin çelik üretiminde toparlanma dikkat çekiyor. Ağustos ayında Türkiye’nin ham çelik üretimi, geçen yılın aynı ayına kıyasla % 12.9, temmuz ayına kıyasla ise % 7.2 artışla 2.85 milyon ton seviyesinde gerçekleşti. Ocak-Ağustos döneminde ise, Türkiye’nin toplam ham çelik üretimi % 4.7 oranında artışla 21.02 milyon tondan, 22 milyon tona yükseldi. Sektörün yılı % 4.5 oranında büyüme ve 33 milyon ton ham çelik üretimi ile kapatacağı değerlendiriliyor. Bu beklenti gerçekleşirse sektördeki negatif seyrin pozitife dönmesi açısından ümit veriyor. Türkiye’nin ham çelik üretimi, 2012 yılında 35.9 milyon ton ile zirvesine ulaşmış, sonraki 3 yıl boyunca gerilemiş, 2015 yılında gerçekleştirilen üretim 2012 yılına kıyasla 4.4 milyon ton daha düşük bir seviyede kalmıştı. Türk çelik sektörü yılın dokuz aylık dönemini miktarda 12,3 milyon ton, değerde 6,7 milyar dolarlık ihracatla kapattı. Çelik İhracatçıları Birliği verilerine göre; eylül ayı ihracatı ise geçen yılın aynı ayına göre miktarda yüzde 5,8 azalışla 1,3 milyon ton, değerde yüzde 5,4 düşüşle 718 milyon dolar olarak gerçekleşti. Olumsuz tabloya rağmen yılın başından bu yana Avrupa Birliği ve Kuzey Afrika ülkelerinde yaşanan miktar bazındaki ihracat artışları yılsonu tahminlerinin gerçekleşeceğini işaret ediyor.

Beyaz eşyada bütün göstergeler iyi, üretim iç satış ve ihracatta artış var

TÜİK’in temmuz ayı verilerine göre; kahverengi eşya, mobilya ve otomotivin de yer aldığı “Dayanıklı tüketim malı imalatı” endeksi temmuzda 20 puan düşüşle 120,9’dan 100,8’e düştü. Ancak bu grupta yer alan ‘beyaz eşya’da düşüş yok. Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği’nin üyesi şirketlerin 6 temel ürün grubundaki üretimleri gerek ağustos ayında, gerekse ocak – ağustos döneminde artmış. Ağustos ayı artışı, 2015 aynı aya göre yüzde 13. Ocak – Ağustos dönemi artışı da yüzde 8. Yine ocak-ağustos döneminde sektörün iç satışında yüzde 4’lük, ihracatında yüzde 9’luk artış var. Son çeyrekte durumda büyük bozulma meydana gelmezse, kart, taksit kolaylıklarının da desteğiyle sektör 2016’yı artıda kapatacak.