‘Dedolarizasyon’da son ülke: Bangladeş!

Emre ERGÜL

Dedolarizasyon… En basit tabiriyle, Amerikan dolarının küresel piyasalardaki hakimiyetini azaltmak anlamına geliyor. 24 Şubat 2022’de start alan Ukrayna Savaşı sonrası Rusya’ya yönelik başlatılan yaptırımlar ve Çin’in COVID kısıtlamalarının kalkması sonrası dünyaya açılmasıyla, Çin yuanı küresel ticarette Amerikan dolarının karşısında öne çıkmaya başladı.

Rusya, İran, Brezilya, Arjantin derken, en son Asya ülkesi Bangladeş de yuancı ülkeler arasına katıldı. Bangladeş, nükleer santral inşası için Rusya’ya yuan ile ödeme yapmayı kabul etti. Bangladeş, Rusya’ya dolar olarak ödeme yapamadığı için iki ülke, bir yıllık görüşmelerin ardından yuanda karar kıldı.

İlk olarak ruble istendi

Bangladeş devletine ait nükleer enerji şirketi Rosatom, başlangıçta ödeme için ruble talep etmişti. Ancak Washington Post’un 17 Nisan’da yayınladığı bir habere göre, Çin adı açıklanmayan bazı Bangladeşli bankalara Çin ile yuan üzerinden anlaşmalar yapma yetkisi verdiği için, iki ülke nihayet anlaşmayı yuan cinsinden yapmayı kabul etti.

Brezilya ve Arjantin ortak para birimi istiyor

 Bangladeş’teki Politika Araştırma Enstitüsü’nün yönetici direktörü Ahsan Mansur’a göre, “Güney Asya ülkesinin kendi ulusal çıkarları doğrultusunda hareket etmesi ve enerji güvenliği için pragmatik bir karar vermesi gerekiyordu.”

Insider dergisine konuşan Mansur, “Bangladeş gibi Üçüncü Dünya ülkelerinin çıkarları ile Çin ve ABD’nin çıkarları aynı değil. İkisiyle de ilişkilerimizi sürdürmek zorundayız” dedi. “Yuanlı ticaret beşlisi”nin kuşkusuz en önde gelen ismi Rusya…

Ülkenin 640 milyar dolarlık döviz rezervlerinin en az yarısı ticaret kısıtlamaları nedeniyle donduruldu. İşte bu yüzden kendisine alternatif arayan Moskova, 2030’da küresel ekonominin patron olması beklenen Çin’in kapısını çaldı.

Rusya merkez bankası, mart ayında 41.9 milyar ruble (538 milyon dolar) değerinde Çin yuanı satın aldı. Rusya’nın döviz piyasalarında, ruble-yuan ticaretinin toplam hacmi yüzde 39’a çıktı ve ruble-doların yüzde 34’lük payını geride bıraktı.

Arjantin’le ortak para birimi yaratmayı hayal eden Brezilya da dedolarizasyoncuların başını çekiyor. Çin bankası BOCOM’un sahibi olduğu Brezilya bankası Banco BOCOM BBM da mart ayında Çin ile varsayılan para birimi olarak doları kullanmak yerine doğrudan reel ve yuan cinsinden işlemlere izin vermek için bir anlaşma yaptı.

Lula: Dolar kullanılmasına kim karar verdi?

 Brezilya lideri Lula da Silva Pekin’i ziyaret ettiğinde “Neden kendi para birimimizle ticaret yapamıyoruz? Altın standardının ortadan kalkmasından sonra doların para birimi olduğuna kim karar verdi?” diye konuşmuştu. Arjantin de Çin’den yaptığı yaklaşık 800 milyar dolarlık ithalatın bedelini yuan cinsinden ödemeye başlayacak. Ağır yaptırımlar uygulanan İran’ın yuanlı ticaretinin geçmişi ise Çin’in İran’dan ham petrolü yuanla almaya başladığı 2012’ye dayanıyor.

Çin’in Avrupa’ya yatırımı 10 yılın en düşüğü

AB, Çin'in bir dizi satın alımını engellemek için kuralları sıkılaştırdıkça, Çin'in Avrupa’ya yaptığı yatırım geçen yıl on yılın en düşük noktasına geriledi. Avrupa’nın teknoloji ve altyapı sektöründe önerilen 16 Çin anlaşmasından 10’u düzenleyiciler tarafından engellendi. Çin'in AB ve İngiltere’ye yaptığı toplam yatırım seviyesinin 2022’de yüzde 22 düşüşle 7.9 milyar euroya düştü.

Doların hakimiyeti 1920'lerde başladı

1920’ler: I.Dünya Savaşı sonrası dolar, uluslararası rezerv para birimi olarak İngiliz sterlininin yerine geçmeye başladı. ABD dönemin savaş zamanı altın akışının önemli bir alıcısıdır.

1944: Bretton Woods Anlaşması’na göre, küresel ticaret ABD dolarıyla yapılmaya başlandı.

1960’lar: Avrupa ve Japonya’nın ihracatı ABD’nin ihracatıyla daha rekabetçi hale geliyor. Dünya çapında büyük bir dolar arzı var ve bu da doları altınla desteklemeyi zorlaştırıyor.

1971: ABD Başkanı Nixon ABD dolarının doğrudan altına dönüştürülebilirliğini durdurdu.

1981: Hiperenflasyonlu uzun yıllardan sonra ABD doları satın alma gücünün üçte ikisini kaybetti.

2007-2008: Küresel bankacılık krizi: Yatırımcılar, para biriminin değerini korumasını bekleyerek ABD dolarının peşine düştü.

2014: Kırım’ın ilhakı sonrası, Rusya Batı yaptırımlarına karşı dedolarizasyonu önceliği yaptı.

 2022: Ülkeler rezervlerini dolardan ayrıştırırken; merkez bankaları 1967’den bu yana en hızlı şekilde altın almaya başladı. Ukrayna Savaşı sonrası ruble-yuan ticareti 8 ayda 80 kat arttı.

2023: *Brezilya ve Arjantin ortak para birimi kurmayı tartışmaya başladı.

*BAE ve Hindistan petrol dışı emtia ticaretinde rupi kullanmayı keşfetti.

*Rusya ve İran altın destekli bir kriptopara yaratmayı masaya yatırdı.