Balkanlar, son dönemin gözde yatırım bölgesi oldu

Mehmet FİLOĞLU

Türk şirketlerinin Balkan ülkelerinde yatırımları artıyor. Son dönemde “dışarda yatırım, üretim” deyince en çok akla gelen bölge Balkanlar olmaya başladı. 7’si geçen yıl olmak üzere Türk şirketleri bölgede son 3 yılda 18 satın alma gerçekleştirdi. Avrupalı otomotiv üreticilerinin bölgeye yatırım yapmaları Türkiye’de yan sanayi yatırımların bölgeye çekiyor. Son olarak Beyçelik Holding, Romanya’ya yatırım yaptı. Haksan otomotive yönelik kauçuk parça üretmek için yine Romanya’ya yatırım planlıyor. Aktaş, 2018’de Bulgaristan’a fabrika kuracak. Arçelik Romanya’ya 105 milyon euroluk yatırım yapıyor. Ekol Lojistik son olarak Slovenya’ya yatırım yaptı. Sırada başka ülkeler de var. Geçen yıl da Aster Tekstil ile Tibet Moda, Sırbistan’a yatırım kararı açıklamıştı.

Yatırımcıların ve uzman şirketlerin değerlendirmesine göre Türk şirketlerinin ilgisindeki artış hem bölgenin fırsatlarından hem de Türkiye’ye yönelik risk algısının artmasından kaynaklanıyor. Öne çıkan sektörler otomotiv yan sanayii, tekstil/hazır giyim ve lojistik. Her sektörün kendine has özellikleri olsa da bölgenin yatırımlar açısından çekim merkezi olmasında 3 temel faktör var. Bunlar; Batı Avrupa pazarına yakınlık, ucuz işgücü ve arsa imkanı ve görece iyi durumdaki kurumsal yapı.

Tanrıverdi: Birçok firma gitti

Avrupa’da 2000’ler boyunca Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Macaristan gibi ülkeler ciddi yatırım çekti ve bu ülkelerde artık doygunluk yaşanıyor. Yeni dönemde Romanya, Sırbistan, Bulgaristan öne çıkıyor. Hırvatistan, Makedonya ve Bosna-Hersek de Türk yatırımcıların radarında. Bu ülkeler içinde AB ile adaylık sürecinde olanlar daha fazla dikkat çekiyor. İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Hikmet Tanrıverdi, “Şu anda birçok firma oraya gitti ya da planları arasında gitmek var” dedi.

Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) İcra Kurulu Başkanı Fatih Şener, “AB tarafından Türk lojistik sektörüne getirilen kısıtlamalar sadece bu sektörü etkilemiyor. Otomotiv, hazır giyim gibi hızlı çalışması gereken sektörleri de yatırımlarını Avrupa’ya yapmaya zorluyor” dedi. Romanya’da büyük yatırımları bulunan Ömer Süsli, son dönemde Türk işadamlarının bölgeye ilgisini en yakından takip edenlerden. Aynı zamanda Dünya Türk İş Konseyi Balkanlar Bölge Başkanı olan Süsli’ye göre başta Romanya olmak üzere bölgeye yatırımların artmasında bu ülkelerdeki yönetimim sistemi, güçlü ulaşım altyapısı, eğitimli işgücü ve doğal kaynaklar etkili oluyor.

Kota engeli için gidiyorlar

Lojistik sektörünün Balkanlar’a yatırımında temel motivasyon AB kısıtlamalarını (kotaları) aşmak. Sektör Balkanlar’a ciddi olarak yatırım yapmaya 7-8 yıl önce başladı. O dönemde gözde ülke Bulgaristan idi. UND İcra Kurulu Başkanı Fatih Şener, o dönem yatırım yapan şirketlerin Bulgaristan’ın yerli şirketlerini öne çıkarma politikası yüzünden zor durumda kaldığını söyledi. Şener, süreç içinde bazı firmaların geri geldiğini, bazılarının Romanya, Slovakya gibi ülkelere gittiğini aktardı.

Balkanlar otomotivde merkez

Sektörel bazda bakıldığında ise otomotiv endüstrisinde ciddi bir potansiyel var. Dünyanın dev otomobil üreticileri montaj hatlarının bir kısmını bölgeye kaydırıyor. Bu yatırımların doğal bir sonucu olarak çevrelerinde bir yan sanayi kümelenmesi oluşuyor. Bu alanda tecrübeli olan Türk özel sektörü de bölgede yatırımlara başladı. Son olarak Beyçelik Holding, Romanya’ya yatırım yaptı. Haksan ise otomotive yönelik kauçuk parça üretmek için bu yıl Romanya’ya yatırım planlıyor. Aktaş Holding de 2018’de Bulgaristan’a fabrika kurmayı değerlendiriyor. Sektör temsilcileri bu yatırımların artmasına kesin gözüyle bakıyor.

Güvenlik endişeleri hızlandırıyor

Türkiye’de tekstil ve hazır giyim sektörü son yıllarda Avrupa’ya yakınlık ve hızlı siparişle öne çıkıyor. Ancak Balkan ülkeleri gerek işgücü maliyeti gerekse de lojistik açıdan Türkiye’den daha avantajlı. Alım gruplarının güvenlik endişesi ile Türkiye’ye gelmemesi ve tedarik sürecinde aksama yaşanabileceği endişesi siparişlerin başka bölgelere kaymasına yol açıyor. Geçen yıl Aster Tekstil ve Tibet Moda, Sırbistan’a yatırım kararını açıkladı. Balkanlar’a gitme eğilimini doğrulayan İHKİB Başkanı Hikmet Tanrıverdi, “Türkiye’nin hammaddeye koyduğu antidamping vergileri, işgücünün pahalı olması; buna karşılık Balkanlar’da verilen cazip teşvikler ve Avrupa’ya yakınlık etkili oluyor. Şu anda birçok firma oraya gitti ya da planları arasında gitmek var. Şu anki sürecin sürmesini bekliyorum” diye konuştu.

Son üç yılda 18 satın alma gerçekleşti

Ucuz fiyat, yakınlık ve fırsatlar Türk yatırımcıyı Balkanlar’a satın almalar yoluyla da çekiyor. Varlık fiyatlarının düşüklüğü, ulaşım kolaylığı ve AB’ye açılan kapı olması nedeniyle Türk yatırımcıların Balkanlar’a olan ilgisi artıyor. Geçen yıl Balkan ülkelerinde 7 şirket satın alan Türk şirketleri, 300 milyon doları bulan yatırım yaptı. Son üç yılda 18 satın alma gerçekleşti.

Daha önce konuyla ilgili DÜNYA’ya açıklamada bulunan Deloitte Türkiye Kurumsal Finansman Ortağı Lideri Başak Vardar, Türk şirketlerinin Balkanlar ilgisinde artış olduğunu, eski sosyalist ülkelerden kalma varlıkların özelleştirilmesi, varlık fiyatlarının düşüklüğü gibi faktörlerin ilgiyi artırdığına dikkat çekerek, şöyle konuşmuştu: “Balkanlar Türk yatırımcılar için her zaman ilgi çekici bir yatırım coğrafyası oldu.

Gerek ulaşım kolaylığı, gerekse de AB'ye açılan kapı olmaları sebebiyle özellikle Hırvatistan, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan ve Makedonya çok sayıda yatırım aldı. Üretim tesisi kurma konusundaki bölgesel avantajlar, ekonomik krizin etkisiyle düşen varlık fiyatlamaları, özelleştirme ve imtiyaz devirleri gibi hususlar yatırım fırsatlarında artışa sebep oldu. İşlem sayısına aynı oranda yansımasa da, yatırımcılardan gelen talepleri göz önüne alarak bu ülkelere olan ilgide son yıllarda bir artış olduğunu söyleyebiliriz.” Satın almalarda en öne çıkan şirket ise Doğuş Grubu oldu. Son dönemde bölgede her yıl satın alma yaptı. 2014, 2015 ve son olarak da 2016’da bölgeye yapılan toplam 18 yatırımın 5’ini Doğuş yaptı. Yine bu bölgede gerçekleştirilen 600 milyon dolarlık alımın üçte birini de (200 milyon dolar) Doğuş Grubu gerçekleştirdi.