Avrupa sermayeli kuruluşlar yüzde 30.5 düştü, Körfez’den gelen yüzde 34.6 arttı

İbrahim EKİNCİ

Avrupa sermayesi ortaklı (anonim ve limited) şirket kuruluşları inişte, Körfez ve Ortadoğu sermayeliler ise hızla artıyor. TOBB’un “kuruluş – kapanış istatistikleri”, hangi bölge ve ülkelerden girişimcilerin iş yapmak açısından Türkiye’ye daha iştahlı baktıklarını ortaya koyan önemli bir gösterge. Bu istatistiklerin son 3 yıllık verileri, trend olarak Avrupa sermayeli şirket kuruluşlarının azaldığını, Körfez ve Ortadoğu sermayeli kuruluşların arttığını ortaya koyuyor. Yüzde 100 yabancı sermaye veya yerli şirketlerle ortak şekilde kuruluşları içeren verilere göre 2014’te Avrupa sermayeli bin 113 şirket kurulmuş. 2014’te bu sayı 950, geçen yıl ise 774! 2014'e kıyaslandığında 2016’daki düşüş yüzde 30.5 düzeyinde.

Avrupa sermayeli kuruluşlarda Almanya, her zamanki gibi birinci sırada. Ancak orada da %15.2’lik azalma var. Avrupa’nın büyük ve önemli ekonomileri dikkate alındığında İngiltere’de düşüş yüzde 60.8, Hollanda yüzde 43.9, Avusturya’da yüzde 32.1 düzeyinde. Düşüş yüzde 72.2 ile en yüksek orana Norveç’te ulaşıyor. Danimarka, İspanya, İsveç’te yüksek oranlı düşüşler dikkat çekiyor. Buna karşılık İrlanda, Portekiz, Sırbistan ve Romanya’da artış var. 2013’te Türkiye’de 21 Romen sermayeli şirket kurulmuş. 2015’te 9’a düşmekle birlikte, 2016’da 62'ye çıkmış.

Arap ülkeleri iştahlı

Geçen yıl Arap ülkeleri sermayeli 2 bin 940 şirket kuruldu. Bu rakam Avrupa sermayeli kuruluşların yaklaşık 4 katı! 2014’te bu bölge sermayeli 2 bin 185, 2015’te de 2 bin 729 şirket kurulmuştu. Tren yukarı gidiyor. 2016 toplam rakamı, 2014’e kıyasla yüzde 34.6 artış ifade ediyor. Tunus ve Cezayir dışında bütün Arap ülkelerinden kuruluşlarda artış var. Düşüş olan iki Arap ülkesi rakamı da geçen yıla kıyasla aslında artış ifade ediyor. Sayısal bazda en yüksek artış Katar (%145.5) ile Ürdün (%144.2) kaynaklı. 2014’te sadece 11 Katar sermayeli şirket kurulmuşken, geçen yıl bu sayı 27’ye yükselmiş. Ürdün sermayeli şirket sayısı da 52’den 127’ye çıkmış.

Suriye şampiyonluğu bırakmıyor

Suriyelileler 2016’da bin 764 şirket kurmuş. Bu rakam 2014’te kıyasla %40.3 yukarıda. Körfez bölgesi ve Ortadoğu sermayeli şirket kuruluşlarının yüzde 50’den fazlası Suriye sermayeli. İkinci en yüksek sayı (2016’da 286) Irak'ta. Bu ülke sermayeli şirket kuruluşlarında azalma dikkat çekiyor. 2015’te 304 Iraklı şirket kurulmuştu! Libyalı şirketlerde de durum aynı, geçen yılın rakamı 2014’le kıyaslandığında artış gözüküyor ancak geçen yılla kıyaslayınca yarı yarıya düşme var. 2015’te 211 Libya sermayeli şirket kurulmuşken, geçen yılın sayısı 113!

Mısır vakası yaşanıyor

Mısır’la siyasi gerilimin azalması, bu ülke sermayeli şirket kuruluşlarında adeta patlamaya yol açmış durumda. 2014’te 120, 2015’te de 120 Mısır sermayeli şirket kurulmuşken geçen yıl bu sayı 193’e yükselmiş. Artış oranı yüzde 60.8’i buluyor. İran’ın son yıllarda artan Türkiye ilgisi şirket kuruluşlarına da yansımış. 2014’te İran sermayeli 270, 2015’te 286, geçen yıl da 298 İran sermayeli şirket kuruluşu gerçekleşmiş. ABD sermayeli kuruluşlarda yüzde 14.7, Çin sermayeli kuruluşlarda yüzde 19.1, Hindistan sermayeli kuruluşlarda yüzde 31.8, Japon sermayeli kuruluşlarda yüzde 44.4 azalma var.

Rusya sermayeli kuruluşlar dipte

Geçtiğimiz yıllarda Türkiye’de yüzlerce Rus sermayeli şirket kuruluşu gerçekleşirdi. Toplam rakam uçak krizi öncesinde bin 800’ü geçmişti. Krizden önce 2014’te 160, 2015’te de 127 Rus sermayeli şirket kurulmuştu. Uçak krizi sonrası büyük düşüş oldu. 2016’da sadece 21 şirket kuruldu. Düşüş oranı 2014’e kıyasla yüzde 86.9 düzeyinde. İlişkilerde başlayan yumuşama sonrası bu rakamın 2017’de tekrar artışa geçmesi muhtemel.

Toplamda düşüş yüksek değil

2014 yılında Türkiye’de 4 bin 736 yabancı sermayeli şirket kurulmuştu. 2015’te bu sayı çok küçük biz azalma ile 4 bin 729 oldu. Geçen yıl sayı 4 bin 5237e geriledi. Toplamda düşüş yüzde 4.5 düzeyinde. Yabancı sermayeli şirketlerde yabancı sermaye miktarındaki düşüş yüzde 10.8 oldu.

Sermayede de manzara aynı

Geçen yıl en yüksek sermayeli AŞ'yi 80 milyon lirayla Japonlar kurdu. AŞ kuruluşlarında sermaye büyüklüğüne göre ilk 20 içinde 9 Batılı, 9 da Arap ve Ortadoğu ülkesi var. Limited şirketlerde de listeye damgasını açık ara Suriye vuruyor. Bin 711 Ltd'ye 237 milyon lira sermaye koymuşlar. Suriye'yi İran ve Irak izliyor. Batı'dan Almanya 4'üncü sırada. Mısır, Suudi Arabistan, Ürdün, Libya gibi Arap ülkeleri de ilk 10'da yer alıyor. Sermaye durumu da Arap ve diğer Ortadoğu ülkelerinin yükselişte olduğunu gösteriyor.