62 programla 'kalkınma' için son çağrı

Ahmet USMAN

İZMİR - Türkiye’nin 25 kalkınma ajansı 62 mali destek programı için 702.7 milyon liralık proje çağrısına çıktı. Çağrılarda en çok dikkat çeken nokta, daha önce özel sektör projelerine yönelik programlar ağırlıktayken, son açıklanan programlarda alt yapı yatırımlarının ve sosyal projelerin öne çıkması oldu.

Çağrıların 559.7 milyon TL’lik kısmı yerel yönetimler, kamu kuruluşları, üniversiteler, teknoloji geliştirme bölgeleri, OSB’ler, dernekler, kooperatifler gibi kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yönelik iken, kar amaçlı çalışan kuruluşlar için ayrılan bütçe 113.5 milyon TL’de kaldı. Destek oranları programa göre projelerin maliyetlerinin yüzde 25-90'ı arasında.Desteklerde miktar ise 20 bin TL’den başlayarak 2 milyon TL’ye kadar yükseliyor.

Bölgelerindeki potansiyeli harekete geçirerek ülke kalkınmasına azami katkı sağlama amacıyla faaliyet gösteren ve bu doğrultuda çeşitli destek mekanizmaları yürüten kalkınma ajansları, 15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrasında mali destek programları (MDP) konusunda frene basmıştı. 2016 ve 2017 yıllarını pek çok kurumda olduğu gibi kalkınma ajanslarında da illegal yapılardan arınma ve yeni bir vizyonla yeniden yapılanma dönemi olarak gören Kalkınma Bakanlığı, Fethullahçı Terör Örgütü (FETÖ) ve diğer illegal örgütlerin ajanslar içerisindeki yapılanmalarını yok etme konusundaki çalışmalarında belli bir aşamaya gelince, kalkınma ajansları da 2017’nin son günlerinden başlamak üzere ardı ardına mali destek programları için proje çağrısına çıkmaya başladılar.

Şu ana kadar 26 kalkınma ajansından Serhat Kalkınma Ajansı dışında kalan 25’i toplam 702 milyon 725 bin TL bütçeye sahip 62 mali destek programı için çağrıya çıktı. Çağrılarda en çok dikkat çeken nokta, daha önce özel sektör projelerine yönelik programlar ağırlıktayken, son açıklanan programlarda alt yapı yatırımlarının ve sosyal projelerin öne çıkması oldu.

Çağrıların 559.7 milyon TL’lik kısmı yerel yönetimler, kamu kuruluşları, üniversiteler, teknoloji geliştirme bölgeleri, organize sanayi bölgeleri, dernekler, kooperatifler gibi kar amacı gütmeyen kuruluşlara yönelik iken, kar amaçlı çalışan kuruluşlar için ayrılan bütçe 113.5 milyon TL’de kaldı. Kâr amacı güden ve gütmeyen kurumların yararlanabileceği programlar da toplam 29.5 TL bütçeye sahip.

Son başvurular mart-nisan aylarında

Söz konusu projelerden yararlanmak isteyen kuruluşların ellerini çabuk tutması gerekiyor. Keza her program için ayrı olmakla birlikte son başvuru tarihi mart-nisan ayları olarak değişiyor. Proje hazırlama süreci düşünüldüğünde takvimin oldukça sıkışık olduğu dikkat çekiyor. Çağrılarda küçük ölçekli altyapı, sosyal kalkınma, kırılgan grupların güçlendirilmesi, mesleki eğitim, ileri teknolojili üretim, yenilenebilir enerji, turizm altyapısı gibi projelere yönelik programlar ön plana çıkıyor. Destek oranları programa göre projelerin maliyetlerinin yüzde 25’inden yüzde 90’ına kadar değişirken, sağlanacak desteklerde miktar da 20 bin TL’den başlayarak 2 milyon TL’ye kadar yükselebiliyor.

İSTKA’dan 180 milyon TL’lik destek

Çağrıya çıkan mali destek programlarında en büyük bütçe İstanbul Kalkınma Ajansı (İSTKA) tarafından açıklandı. 180 milyon TL’lik bu rakam, tüm ajansların toplamının çeyreğinden fazlasını ifade ediyor. İSTKA, Çocuklar ve Gençler MDP, Girişimcilik MDP ve Yenilikçi ve Yaratıcı İstanbul MDP ile kar amacı gütmeyen kuruluşların projelerini destekleyecek. Mali destek programlarına ikinci büyük bütçesi ayıran ajans ise Mardin, Batman, Siirt ve Şırnak’ı kapsayan Dicle Kalkınma Ajansı (DİKA) oldu. Ekonomik Altyapının Geliştirilmesi MDP ve Kentsel Yaşam Kalitesinin İyileştirilmesi MDP ile kar amacı gütmeyen kuruluşlara 40 milyon TL destek sağlanacak. Bu destekle söz konusu şehirlerde terör nedeniyle zarar gören kentsel altyapının iyileştirilmesi amaçlanıyor.

MDP için çağrıya çıkmayan tek ajans olarak Ağrı, Ardahan, Iğdır ve Kars illerini kapsayan Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA) olarak dikkat çekiyor. 702 milyon TL’lik destek çağrısı şimdiye kadar kalkınma ajanslarının yakın zamanlı olarak açıkladıkları en büyük miktar olarak göze çarpıyor. Bunda 2016 yılının ikinci yarısı ve 2017 yılında hiçbir ajansın mali destek programı açıklamamasının da etkisi var.

Kalkınma Bakanı Lütfi Elvan’ın Kalkınma Ajansları 2016 Yılı Faaliyet Raporu için yazdığı giriş yazısına göre, 2016 yılı kalkınma ajanslarımız için illegal yapılardan arınma, diğer yandan da yeni bir vizyonla yeniden yapılanmanın başlangıç yılı oldu. 15 Temmuz sonrası alınan tedbirlerle; FETÖ ve diğer illegal örgütlerin ajanslar içerisindeki yapılanmaları yok edildi ve ajansların denetimleri sıkılaştırıldı. Diğer yandan, kalkınma ajansları danışma, yönetim, denetim ve destek mekanizmaları yeniden değerlendirildi ve buna yönelik mevzuat düzenleme çalışmaları yürütüldü.

Rapora göre kalkınma ajansları 2008-2016 döneminde; yaklaşık 55 bin 580 proje başvurusundan 16 bin 326 projeyi destekledi ve 2016 yılı fiyatlarıyla yaklaşık 3,8 milyar TL kaynak tahsis etti. Bu destekler yararlanıcıların eş finansmanıyla birlikte 2016 yılı fiyatlarıyla yaklaşık 6,6 milyar TL kaynağı harekete geçirdi.

"Bu dönem kaçmaz"
Bütün kalkınma ajanslarının aynı anda çağrıya çıkması ve bütçenin çok yüksek olmasına karşın iş dünyasının bunlardan yeterince haberdar olmadığını dile getiren Özkan Yönetim Danışmanlık firmasının sahibi Memet Özkan, “25 ajansın aynı anda desteğe çıkması çok önemli bir fırsat. Bu dönem kaçmaz. Taliplilerin kazansalar da kazanmasalar da başvurmalarında fayda var. Çünkü proje yazarken bu konuda eğitim de almış oluyorsunuz. Türk iş dünyası proje yapmayı ve yönetmeyi bilmiyor. Ajanslar bu konuda çok öğretici oluyor. İş dünyasını disipline ediyor. Bu diğer kamu destekleri ve uluslar arası destekler için de lazım. Türk şirketlerinin AB desteklerinden yeterince yararlanamamalarının sebeplerinden biri de bu” dedi.

Ajanslar program yönetim sistemine geçecek

Kalkınma Bakanlığı’ndan verilen bilgide 2017’de ajansların mali destek programları yürütmemelerine karşın güdümlü proje desteklerinin sürdüğü dile getirildi. 2017’de bakanlık da ajansları güdümlü projelere daha fazla önem vermeleri için yönlendirdi. Ajanslardan sorun çözecek, model projeler yürütmeleri istendi. Kalkınma Bakanlığı, 2018’de ajansları program yönetim sistemine geçirmeyi hedefliyor. Bu, şimdiye kadar uygulanan bölge planları ve bu planlara yönelik küçük projelere verilecek desteklerin azalacağı anlamına geliyor.

Şimdiye kadar verilen desteklerde planlarla projelerin arasındaki bağların çok iyi kurgulanamaması, koordineli ilerlenememesi ve dolayısıyla etkisinin az olması bakanlığın yeni bir yol izlemesine neden oldu. Program yönetimi sisteminde ajanslar belirlenecek stratejik alanlarda kendi kapasiteleri ve paydaşların kapasiteleriyle orta vadeli programlar yürütecekler. Desteklerini buna göre organize edecekler. Bunları yaparken yerel yönetimleri, merkezi kuruluşların bölgedeki birimlerini entegre edip, koordinasyon sağlayacaklar, işbirlikleri geliştirecekler.