300 bin marka yeniden tescile açılacak

Sercan AKINCI 

Marka, patent, tasarım, coğrafi işaret gibi konularda köklü değişiklikler öngören Sınai Mülkiyet Kanunu Tasarısı taslağı önümüzdeki günlerde Bakanlar Kurulu’na gidiyor. Türk Patent Enstitüsü Başkanı Habip Asan, yasalaşması halinde Türkiye’nin Anglosakson modeline geçeceğini söyledi. 

Hükümetin 6 aylık acil eylem planında yer alan Sınai Mülkiyet Kanun tasarısı Ekonomi Koordinasyon Kurulu’nda görüşüldü. Pazartesi günü Bakanlar Kurulu'na sunulması bekleniyor. Tasarı, yıllardır tartışılan ancak yasalaşamayan patent kanunu ile birlikte marka, tasarım ve coğrafi işaretler ile ilgili düzenlemeleri içeriyor. Yasada birçok madde sektör tarafından olumlu karşılandı ve desteklendi ancak eleştiriler de var.

Yeni modelde de marka taklitlerinde hem hukuk hem de ceza davası açılabilecek. Ancak patent ihlallerinde tazminat davası yolu açıkken hapis cezası olmayacak. Taslak yasalaştığında daha önceden tescil edilmiş fakat 5 yıldır kullanılmayan markalar yeniden tescile açık olacak. Sektör uzmanlarına göre bu kararla Türkiye’de halen tescilli 1 milyon markanın 300 bini yeniden tescile açılacak. 

Tasarımlarda ilan süresi 6 aydan 3 aya düşecek. Tasarımlara da ön inceleme olacak. Geleneksel ürünlerle ilgili tasarım tescillerinde ön inceleme yapılarak bilinen tasarımlar otomatikman reddedilecek. 

Tasarım merkezleri de Ar- Ge merkezlerine verilen teşviklerden yararlanabilecek. 

Sektör uzmanları, hukukçulara göre patent, faydalı model konularında ceza davası öngörülmemesi Türkiye’nin patent sayısının artışını sınırlayacak. Bu alanda yabancı sermaye için de teşvik edici olmayacak. Bu eleştirileri hatırlattığımız TPE Başkanı Habip Asan, “Tasarı, YASED de dahil sektörün tüm paydaşlarıyla birlikte hazırlandı. Yeni sistemle patentler daha etkin koruncak. Bununla birlikte tasarıda bir eksiklik olunduğuna karar verilirse değişiklik yapılabilir” dedi. 

Patent ihlallerinin ceza hukuku kapsamında olup olmaması itiraz sonrası süreçte belirleyici oluyor ve önlemin yürürlüğe konulmasını geciktikçe taklitçiler karlı çıkıyor. Uzmanlar ayrıca patent-tasarım ihlallerinde yüksek tazminatlar çıkmamasının taklitçiliği cesaretlendirdiğine dikkat çekiyor. TPE Başkanı Asan, tersine taslakta hukuki korumanın güçlendirildiğini söyledi. Asan, “Sürelerin uzunluğu genel hukuk sistemi ile ilgili bir sorun. Sanıldığının aksine ceza davaları, hukuk davalarından çok daha etkin çalışmıyor. Yeni yasada ceza kaldırılmış olmasına rağmen etkin bir hukuki altyapı oluşturuldu. Bu kapsamda sınai mülkiyet mahkemelerinin sayısının artırılması dahil bir dizi düzenleme yer alıyor. Yeni altyapı ile hukuk davaları hızlanarak hak ihlallerinin önüne geçilecek. Ayrıca bilirkişi sistemini iyileştirecek çalışmalar ayrıca yürütülüyor” dedi. 

Patentte ceza neden kalktı? 

Dünyada patent ihlallerine yönelik atılacak adımlar konusunda iki model bulunuyor. Anglosakson modelinde patent ihlallerine karşı sadece hukuki mücadele öngörülürken, Avrupa modelinde ise cezanın da dahil olduğu hibrid bir model uygulanıyor. 2013’te yasalaşmayan tasarıyla son tasarı karşılaştırıldığında Türkiye’nin Anglosakson modelini tercih ettiği anlaşılıyor. TPE Başkanı Habip Asan, teknik gerekçelerin bu kararın alınmasında etkili olduğunu savundu. Patent ihlallerinin tespitinin markaya göre çok zor olduğunu aktaran Asan, ceza mahkemelerinin bu yavaşlık ve muğlaklığın sorun yarattığını belirtti. Bu konuda patent ihlallerine karşı ceza uygulayan Almanya’yı incelediklerini ve uzun yıllar boyunca sadece tek bir ceza kararının alınabildiğini gördüklerini kaydeden Asan, bunun ardından gelen görüşlerle de birlikte ceza hükmünü kaldırdıklarını söyledi.

Hukukçular, sektör uzmanları ne dedi?

'Bir markayı 45 sınıfta tescil edip üstüne yatmak yok'

Destek Patent Yönetim Kurulu Başkanı Kemal Yamankaradeniz, görüşmeleri devam eden yeni Sınai Mülkiyet Kanunu Tasarısı’nı DÜNYA’ya yorumladı. Tasarının daha önce çıkarılan 5 Kanun hükmünde kararnamenin birleştirilip, güncellenerek oluşturulduğunu anlatan Yamankaradeniz, Türkiye’de 20 yıl sonra reform niteliğinde bir değişim yaşandığını söyledi. Patent mevzuatına göre bugüne kadar sadece başvuruyla ‘Faydalı Model Uygulaması’ belgesi alınabildiğini belirten Yamankaradeniz, “Bu belgeyi alan haksız yere birbirine toplatma kararı aldırabiliyordu. Dünyada çok eskiden beri kullanılan bir teknolojiyi Türkiye’de önce ben buldum deyip, belge alabiliyordunuz. Şimdi araştırma yapılacak ve 10 yıllık koruma sağlanacak. Teknik özellikleri bakımında yeterlilik aranacak. Bu sağlanırsa belge alınabilecek. Dünyanın herhangi bir yerinde patent alınmışsa bu belge Türkiye’de artık alınamayacak. Bu şekilde haksızlık ortadan kalkacak. Patent alma süreçleri de hızlanacak. Eskiden 3 yıl süren süreç, 1.5 yıla inecek” dedi. 

Marka tescilinde ilan süresi 2 aya düşüyor 

Patent için müracaat edildiği andan itibaren hukuki hakların kazanılacağını dile getiren Yamankaradeniz, bir taklitle karşılaşıldığında, mahkemelerden tescil süreci sona ermese de toplatma kararı çıkartılabilecek. Marka tescilleri konusunda ilan sürelerinin 3 aydan 2 aya düşeceğine dikkat çeken Yamankaradeniz, şöyle devam etti; “Marka havuzunda 1 milyonun üstünde marka var. Bir sanayici kendi markasını 45 sektörde tescil ettirmiş olabilir. Şimdi 5 yıl bir sektörde kullanılmayan markayı başkası istediğinde ona tescil edilecek. Ayakkabı üreten biri makine için de tescil ettirmiş ama o işe girmemişse ve kullanım belgesi sunamazsa marka başka birine verilebilecek. Türkiye’de atıl o kadar çok marka var ki. Birisi geliyor bize 20 marka adı aradım hepsi tescilli dedi. Şimdi bu kararla 1 milyon markanın en az 300 bini boşa çıkacak. Markanın üstüne yatmak yok. Avrupa’da hiç kimse 45 sınıfta müracaat etmez. İlintili sınıfl arı korumak lazım burada.” 

'Eski bakraç tasarım değil' 

Tasarımlarda da ilan süresinin 6 aydan 3 aya düşürülmesinin öngörüldüğünü aktaran Destek Patent Yönetim Kurulu Başkanı Kemal Yamankaradeniz, “Tasarımlara da ön inceleme geldi. Çok geleneksel ürünler var. Tasarımla ilgili kanun hükmünde kararname ilk çıktığında köylerde kullanılan bakracın tasarımı için müracaat edilmişti. Ön incelemede bu gibi bilinen tasarımlar otomatikman reddedilecek” diye konuştu. Yamankaradeniz, tasarım merkezlerinin artık Ar- Ge merkezlerine verilen teşviklerden yararlanabileceğini hatırlatarak, bunların sayısında artış beklediğine işaret etti. Coğrafi işaretler konusunda da önemli değişiklikler olduğunu belirten Yamankaradeniz, “Şu an sadece Aydın İnciri uluslararası tescil aldı. 5 tane de sırada bekliyor. Şu an 187 belge var. Müracaatlarla beraber 250’yi geçiyor. Biz değere dönüştüremiyoruz bunu. Coğrafi işareti markalaştıramıyoruz. Kolombiya kahvesi dünyada marka oldu” dedi.

Hukukçular: Cezayla koruma olmazsa Ar-Ge olmaz 

Sınai Mülkiyet Kanun Tasarısı taslağında marka ihlallerinde öngörülmesine karşın patent, faydalı model ve tasarım ihlallerinde hapis cezası getirilmiyor. 20 yıldır marka ve patent vekilliği yapan Avukat Ali Çavuşoğlu, bunun tam anlamıyla hayal kırıklığı olduğunu söyledi. “Patentte ceza olmazsa Türkiye’nin patent sayısı artmaz ve yabancı sermaye gelmez” diyen Çavuşoğlu, patent ihlalinde sürecin çok yavaş işlediğini ve taklitçilerin karlı çıktığını savunarak, şimdiki sistemde işleyişi şöyle anlattı: “Biri sizin patentli ürününüzü kopyalarsa hukuk mahkemesini başvuruyorsunuz. Taklitçi şirkette inceleme yapılıyor , tespit süreci 1 hafta sürüyor. Kararın çıkması da 2 hafta. 3 hafta geçtikten sonra şirkete gidip ürün toplatma ya da idari tedbir kararını uygulatmak istediğinizde o ürünler çoktan satılmış olabiliyor. Yasada ceza hükmü olsa savcılık kanalı ile hızlı toplatma kararı alınabilir ve buluş-tasarım sahibi korunmuş olur.” Türkiye’de patent-tasarım ihlallerinde yüksek tazminatlar çıkmamasının da taklitçiliği artırdığını savunan Çavuşoğlu, bunun en büyük sebebi olarak patent-tasarım sahibinin zararını ve karşı tarafın karını ispat etmek zorunda olmasını gösterdi. Taklit ürünlerin ne kadar satıldığının bilinmesinin çoğu zaman imkansız olurken, bu konuda bilirkişilere başvuruluyor. Buna rağmen gayrimeşru olarak milyonlarca liralık gelir elde eden şirketlerin cüzi tazminat cezalarıyla yoluna devam edebildiğini belirten Çavuşoğlu’nun bu konudaki önerisi; fi kir ve sana eserleri taklitlerinde uygulanan zararın 3 katına kadar ceza verilebilmesi kuralının patent ve markalarda da geçerli olması. 

Hapis cezası geri gelsin 

Tasarı taslağındaki cezai yaptırımların eksiklikler içerdiğine dikkat çeken bir diğeri isim ise Adres Patent Genel Müdür Yardımcısı Cumhur Akbulut oldu. Akbulut, yeni kanunla birlikte taklitçiliği önlemek için hapis ve maddi tazminat cezalarının olması gerektiğinin altını çizdi. Yeni kanunda endüstriyel tasarımların taklit edilmesi durumunda tespit yapılabildiğini ancak taklit ürünlerin toplatılmasına yönelik bir uygulama olmadığını aktaran Akbulut, “Taklit edilen tasarımlarda ürünlere el konması ve toplatmanın kanunla desteklenmesi gerekir” dedi.

'Tüm paydaşların görüşleri alındı, birkaç aya yasalaşır'

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık, Sınai Mülkiyet Kanunu’nu taslağını sanayinin, iş dünyasının, üniversite camiasının ve tüm paydaşların görüşlerini ve katkılarını alarak hazırladıklarını söyledi. İstanbul Uluslararası Buluş Fuarı Ödül Töreni’nde konuşan Işık, tasarı taslağını iki hafta önce Ekonomi Koordinasyon Kurulu’nda görüştüklerini aktararak, “Taslağımızı bundan sonraki ilk Bakanlar Kurulu'nda sunmayı, hemen arkasından da TBMM’ye sevk etmeyi planlıyoruz. Bu kanun tasarısı taslağını önümüzdeki birkaç ay içinde yasalaştırmayı hedefl iyoruz” diye konuştu.

Neler değişiyor?

► Hareket olmayan marka yeniden tescile açık olacak: Tescil edildiği halde 5 yıl bir hareket göstermeyen markalar yeniden tescile açık hale gelecek. Hükümet’in açıkladığı reform paketine göre en geç Haziran 2016’da yürürlüğe girmesi öngörülen Sınai Mülkiyet Kanunu’nun taslağı birçok yenilik getiriyor. Bunlardan biri de marka tescilleriyle ilgili. Taslak yasalaşırsa mevcut tescilli 300 bir marka bu kapsamda izlenecek. Bir fi rma, markasını korumak için 45 ayrı sınıfta tescil ettirmesine karşın 5 yıl bu sınıfl arın herhangi birinde faaliyet göstermemesi durumunda, marka o sınıf için tekrardan tescile açık hale gelecek. 

► Patent ihlalinde ceza kalkıyor yargı süreci hızlanıyor: Taslağa göre marka ihlalinde hapis cezası devam ederken patent ve tasarım konularındaki ihlallerde cezası kalkıyor. Ancak tazminat Patent için müracaat edilmesiyle beraber hukuki haklar doğacak ve taklit görülmesi halinde patent için onay alınmadan hemen toplatma kararı alınabilecek. 

► Buluş yapan işçi ödüllendirilecek: Yeni tasarı işçi buluşları konusunda da yeni uygulamalar getiriyor. Taslağa göre faydalı bir buluşa katkı sağlayan çalışanların ödüllendirilmesi zorunlu olacak. Bu sayede çalışanların gelir seviyeleri üst noktalara çıkarken, buluş sayısı da aratabilecek. 

► Coğrafi işarette ilan maliyeti olmayacak: Coğrafi işaret tescillerinde sıkıntı yaratan ilan masrafl arı kalkacak. “10 yıl içinde” olan denetim mekanizmasını kurma zorunluluğu 2 yıla düşürülecek. Coğrafi işaretlerde uluslararası tesciller de yapılacak.

Patent ve marka ihlallerinin sonuçları

► Eski kanun teklifinde marka ihlalinin sonucu: Altı aydan üç yıla kadar hapis ve on bin günden yirmi beş bin güne kadar adli para cezası 

► Yeni kanun taslağında marka ihlalinin sonucu: Bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası 

► Eski yasa teklifinde patent ihlalinin sonucu: Beş yüz günden yirmi bin (sonradan 10 bine indirildi) güne kadar adli para cezası XYeni yasa taslağında patent ihlalinin sonucu: Sınai mülkiyet hakkı sahibinin zararını tazmin etme