Sınavda aşırı motivasyonun olumsuz etkilerine dikkat

İSTANBUL - Human Psikolojik Araştırma ve Gelişim Enstitüsü Bilim Kurulu Başkanı Zafer Akıncı, aşırı motivasyonun olumsuz etkilerine dikkati çekerek, "Sınav beklendiği gibi geçmezse o insanda sağladığınız motivasyon tersine yıkıcı bir etkiye dönüşür. Bir insanın sınav enerjisini, motivasyonunu artırayım derken, depresyon enerjisini artırıyorusunuz ve sonucu çok daha kötü noktalara gidiyor" dedi.  

Akıncı,  2014 Lisans Yerleştirme Sınavları  (LYS) öncesinde AA muhabirine, aşırı motivasyonun öğrencide yaratacağı olumsuz etkilere yönelik değerlendirmelerde bulundu. 

"Motivasyon zehirlenmesi"ni, motivasyonun dozajının aşması halinde vücuda zarar vermesi olarak değerlendiren Akıncı, "Mesela bir çocuk sınavda yeterinden fazla motive olursa, bu çocuk dikkat eksikliği, sınav kaygısı yaşar. Beklediği soruları ilk aşamada bulamadığında hayal kırıklığına bağlı sınav sırasında yapamama hali yaşar. Sınav sonrasında depresyon yaşar" diye konuştu. 

Bazı psikolog ve rehberlik öğretmenlerinin çocuğu sınavın çok iyi geçeceğine dair motive edip inandırdığını, ancak bunun bir garantisi olmadığını kaydeden Akıncı, yan etkilerin ortaya çıkabileceğine işaret etti.  

Akıncı, "Eğer sınav beklendiği gibi geçmezse o insanda sağladığınız motivasyon tersine yıkıcı bir etkiye dönüşür. Bir insanın sınav enerjisini, motivasyonunu artırayım derken, depresyon enerjisini artırıyorusunuz ve çok daha kötü noktalara gidiyor" ifadelerini kullandı.  

"Mesela sınav sonucu kötü geldiği için intihar edenler, hayattan soğuyanlar... Bunlar yüksek motivasyonlu çocuklardır" diyen Akıncı, şöyle konuştu: 

"Öğrenciyi son bir hafta hiç motive etmemek lazım. Çocuk ilk sınava girerken kaygıya, heyecana, anksiyeteye bağlı dikkat eksikliği, hatırlama problemleri yaşar. Beynin hafıza kısmı bloke olur, muhakeme hataları yapar, yanlış görme gibi sorunların çoğunlukla nedeni motivasyondur. O yüzden sınavdan bir hafta önce çocukları motive etmek, zehirlemeye yol açar.  

Aşırı motivasyon, bir öğrencinin sınava çok iyi hazırlanmış olmasına rağmen sınavı kaybetmesi anlamına gelir. Bir çocuk çok iyi hazırlandıysa motivasyona ihtiyaç duymaz. Ailelerin motive etmek için kullandığı yöntemler var. 'Biz sana güveniyoruz, biz senin yanındayız' gibi. Bu, durduk yere kaygıyı yükselten bir ifadedir. 'Sonuç önemli değil, önemli olan gayretti, sen de çalıştın'. Bu da gizli, olumsuz telkin anlamına gelir. Çocuk çalıştıysa da çalışmadıysa da son 1-2 haftada daha fazla yapılacak bir şey yok.  Bu çocuğu motive etmek daha da kötüye götürür." 

Zafer Akıncı, çalışan ve ne yaptığını bilen öğrencinin doğal iç motivasyonu olduğunu belirterek, dışarıdan motivasyon takviyesinin, kaygı, heyecan ve dikkat eksikliği gibi başka olumsuzluklara neden olabildiğini dile getirdi. 

 "İçinde 'sınav' ve 'başarı' kelimesi olan cümleler kurmayın" 

Motivasyonla bir işe başlanılmaması gerektiğini, bunun motivasyon bağımlılığına yol açabileceğine dikkati çeken  Akıncı, "İşe böyle başlayan öğrencilerin tamamı başarısız olur. Ara ara motivasyon bitiyor, bittiğinde tekrardan motive olmaya ihtiyaç duyuyor. Bu da çok kötü olur" şeklinde konuştu: 

Akıncı, sınav öncesi ailelerin yapması gerekenlerle ilgili şu bilgileri verdi: 

"Aileler, çocuklara asla 'sana güveniyoruz, senin yanındayız, sana destek oluyoruz' gibi güven içerikli destek vermesinler. 'Sınav her şey değil, hayatın anlamı değil, kafaya takmana  gerek yok' gibi içinde sınav ve başarı kelimesi geçen cümleler kurmasınlar. 

 Son bir hafta sınavla ilgili hiçbir şey yapmasınlar, yokmuş gibi farz etsinler. Mümkün olduğu kadar son bir hafta sınavla ilgili şeylerden uzak dursunlar. 

Motivasyonun en büyük zehirleme noktası, kişiyi beklentiye sokmasıdır. Olumlu geçerse karşılaşacağı iyi durumlarla ilgili beklenti. Fakat biz sonuç garantili çalışamayız. Sonuç, birçok şarta bağlı olarak gelişen bir şey. Bir sınavın sonucu çocuğun çalışmışlığına, ailenin tutumuna, çocuğun fizyolojik durumu gibi konulara bağlıdır. 

Sınav sonucunu aşırı motive etmek, herhangi bir olumsuzlukta aşırı yıkımı getiriyor. Motivasyon beklenti gücünü yükselttiği için o beklentiye ulaşamadığı zaman yıkım gücünü de artırıyor. Sınav kaygısı bir çocuğun dikkat eksikliğine, okuduğunu anlamama, yanlış okuma gibi sorunlara yol açar. Veliler ve çocuklar kendi kendilerini motive etmesinler, bunu bıraksınlar. Sınavın çok iyi geçeceğine dair de motive etmesinler. Konuşmasınlar bunu."  

Akıncı, motivasyon zehirlenmesinin, çocuğun sınavla, sınav sonucuyla ve sınavdan sonraki hayatıyla ilgili pozitif beklentiye sokulması olduğunu sözlerine ekledi.