'Okumuş anne çocuğunu da okutuyor!'
AÇEV ve ERG’nin hazırladığı rapora göre okul öncesi katılımı etkileyen en önemli değişkenler annenin eğitim düzeyi, annenin istihdam düzeyi ve hane halkının varlık seviyesi. Örneğin 4 yaşta, annenin bir yıl daha fazla eğitim almış olması çocuğun okul öncesine katılma ihtimalini yüzde 3 artırıyor.
Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) ve Eğitim Reformu Girişimi (ERG), 'Türkiye'de Erken Çocukluk Bakımı ve Okul Öncesi Eğitime Katılım' başlıklı bir rapor hazırladı. Raporda, Türkiye'de erken çocukluk bakım ve okul öncesi eğitim (EÇBE) hizmetlerine katılımın yaşa ve hane halkı özelliklerine göre değişimi incelendi. Raporda, 2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) verileri kullanıldı, farklı yaş gruplarına ve hedef kitlelere yönelik politika önerileri geliştirildi.
Araştırma bulguları Türkiye'de okul öncesi eğitime katılımın halen düşük olduğunu gösteriyor. Diğer yandan çocuğun yaşı büyüdükçe ve hane halkının varlık seviyesi yükseldikçe okul öncesi katılım artıyor. Okul öncesi katılımı etkileyen en önemli değişkenler ise; hane halkının varlık seviyesi, annenin eğitim düzeyi ve annenin istihdam düzeyi olarak ortaya çıkıyor. Raporu biraz daha yakından incelediğimizde daha çarpıcı sonuçlar ile karşılaşıyoruz. Türkiye'de EÇBE’ye katılım çocuğun yaşı büyüdükçe artıyor, çocuklar 36. ayı doldurduklarında artmaya başlıyor 60. aya gelene kadar sürekli olarak yükselme trendi gösteriyor. 60. aydan itibaren okul öncesi eğitime katılım azalıyor ve ilkokula katılım çoğalmaya başlıyor.
Daha ilginç ve dikkate değer bir nokta Türkiye'de çocuk bakımı çok büyük oranda bir kadın meselesi olarak algılanıyor ve özellikle küçük yaşlarda çocuğun anne tarafından bakılması ile ilgili sosyal normlar ve tutumlar güçlü. Birçok hane halkı özelliği kontrol edildiğinde bile, okul öncesi eğitime katılımı etkileyen en önemli değişkenlerin, hane halkının varlık seviyesi, annenin eğitim düzeyi ve annenin istihdam durumu olduğu görülüyor.
En yoksul yüzde 40'ta durum vahim!
Türkiye'de erken çocukluk bakım ve okul öncesi eğitime katılım hane halkının varlık seviyesi, yani gelir yükseldikçe artıyor. 3-5 yaş okullulaşma oranı Türkiye genelinde düşük, ancak yoksul yüzde 40'lık dilimde 'özellikle' düşük.
En yoksul yüzde 20'lik dilimden gelen 3 yaşındaki çocukların okul öncesi eğitime katılım oranı sadece yüzde 2, 4 yaşta yüzde 17, 5 yaşta ise yüzde 69’a çıkıyor. En zengin yüzde 20'lik dilimdeki çocukların 3 yaş okul öncesine katılım oranı yüzde 33, 4 yaşta yüzde 77'ye, 5 yaşta bu 92’ye yükseliyor.
Eğitimli anne etkisi 4 yaşta yüksek!
4 yaşta, annenin bir yıl daha fazla eğitim almış olması çocuğun okul öncesine katılma ihtimalini yüzde 3 artırıyor; yani 8 yıl eğitim almış bir annenin çocuğunun okul öncesine devam etme olasılığı yüzde 24 artıyor. Bu yaşta, sanayi ya da hizmet sektöründe çalışan annelerin çocuklarının okul öncesi eğitim hizmetlerinden faydalanma olasılığı çalışmayan annelerin çocuklarına göre yüzde 16 daha yüksek. Hane halkı varlık seviyesi, annenin eğitimi ve istihdam durumu en çok 4 yaş okullulaşma oranlarını etkiliyor ve bu etki 44. aydan itibaren belirginleşiyor. Bu yaşta, en yüksek 20'lik varlık diliminden gelen çocukların okul öncesi eğitime katılma olasılıkları en düşük yüzde 20'lik varlık dilimden gelen çocuklara göre yüzde 26 daha fazla.
Sosyoekonomik seviye 5 yaşta okul öncesi eğitime katılımı belirliyor. En yüksek sosyoekonomik dilimden gelen ailelerin çocukları sıklıkla okul öncesine devam ediyor. En yüksek yüzde 20'lik varlık dilimi dışından gelen, anneleri daha az eğitimli olan ve daha fazla sayıda kardeşi olan çocuklar doğrudan ilkokula kayıt oluyor. Bu yaşta en zengin yüzde 20'lik dilimden gelen çocukların okul öncesine katılma ihtimali yüzde 69 iken, bu oran en yoksul yüzde 20'lik dilimden gelen çocuklar için yüzde 21.
'Okul öncesi eğitimde 3-4 yaş grupları hedeflenmeli'
1) Türkiye’de eğitim politikaları 5 yaş grubunun okullulaşmasını olumlu etkiledi ancak okul öncesi katılım hala düşük, bundan sonra geliştirilecek politikalar 3 ve 4 yaş gruplarını da hedef almalı.
2) Okul öncesi eğitimde arzı artırmaya yönelik farklı politikalar devreye girmeli.
3) Yoksul ailelerin katılımını olumsuz etkileyen okul öncesi eğitim ücretleri özellikle kamu hizmetlerinde ihtiyaç sahipleri için ücretsiz olmalı.
4) Okul öncesi eğitime katılım politikaları geliştirilirken, dezavantajlı çocukların eğitim hakkının sağlanması önemli.
5) Küçük yaştaki çocukların anneler tarafından bakılması için annelerin desteklenmesine yönelik.
6) Erken çocukluk bakım ve okul öncesi eğitim programlarının niteliği, kamu tarafından benimsenecek tüm politikalarda gözetilmeli.
