Suudi Arabistan’dan İran’a ekonomik çelme

Aydın ŞAHİNALP

DIŞ HABERLER - Nükleer anlaşmanın imzalanması ve İran’a yapılan ekonomik yaptırımların kaldırılması kararının ardından önce küresel petrol arzını dondurarak fiyatları artırma kararını engelleyen Suudilerin şimdi de Körfez'de müttefiklerini İran’a karşı kullandığı belirtiliyor. Dubai’de çalışan İranlı iş adamları gittikçe daha fazla bürokratik sorunla karşılaşırken uzmanlar İran’ın bölgedeki statü sorunlarının beş yıl daha devam edebileceğini öngörüyor. 

Suudi Arabistan ile İran arasındaki gerilim ve bölgesel rekabet yeni bir şey değil. Bunun uzunca bir tarihçesi var. Fakat son günlerde iki ülke arasındaki rekabet farklı bir boyuta doğru yol alıyor. Suudi Arabistan, İran’ın ekonomik yükselişini durdurmak için Körfez ülkesi müttefiklerini harekete geçirerek bölgesel en büyük rakibinin küresel ekonomiye açılımını frenlemeye çalışıyor. 

Riyad yönetimi Batılı ülkeler ile İran arasındaki nükleer anlaşmanın imzalanmasını durduramadı. Ancak Krallığın yeni B planı, Tahran’ın imzalanan anlaşmanın meyvelerini toplamasının önüne set çekmek. 

Georgetown Universitesi Profesörlerinden Paul Pillar, “ İran’ın bölgedeki statüsü konusunda yarışma; normal bir bölgesel oyuncu olarak kabul edilip edilmeyeceği ya da izole olup olmayacağı, önümüzdeki birkaç yıl daha süreceğe benziyor. Suudiler, pro-izolasyon kampında ve bu yarışmayı kazanmayabilirler ama ABD’de nükleer anlaşmaya karşı duran muhafazakarlar kişi ve müttefikleri var” diye konuştu. 

İranlı işadamlarına yeni engeller 

Arap Yarımadası’nda Birleşik Arap Emirliklerini oluşturan yedi emirlikten birisi olan Dubai, her zaman İran’a yakın bağları olan bir ticaret merkezi konumunda. Artık Dubai’de İran vatandaşlarının iş lisansları kolayca yenilenmiyor. İranlı işadamlarının söylediklerine göre İran vatandaşlarının Dubai’de ikamet izni alması ve banka hesabı açabilmesi çok zor bir hale geldi. 

İngiltere merkezli Times Aerospace bu yıl siyasi tansiyon gerekçesiyle İran’daki organizasyonlarını iptal etti. Grubun Direktörü Mark Brown,” Körfez’de İran konusunda çok hassasiyetler bulunuyor. 

Bu süreçte İran’la bağlantılı bir organizasyon yapmanın uygun olmayacağını düşünüyoruz” diye konuştu. 

Ortadoğuda Sünni ve Şii ayrışmasını körükleyen Suudi Arabistan ve İran hâlihazırda Suriye ve Yemen’de ‘vekalet savaşları’nda birbiriyle çarpışıyor. 

Suudi Arabistan’ın ocak ayında önde gelen Şii din adamlarından Şeyh Nemr Bakır En-Nemr’i idam etmesi üzerine uzun zamandır sorunlu ilişkiler çok daha da kötüleşti. 

Suudilerin derme çatma bir kampanya yürüttüklerini belirten Londra’daki Royal United Services Institute’den Shashank Joshi, “Suudi Arabistan küresel düzeyde İran’ı engellemek için fazla bir şey yapamaz. İran Körfez ülkeleri ekonomik sistemine entegre olmuş vaziyette. Ancak Riyad yönetimi İran üzerinde baskı uygulayarak onların siyasi ve ekonomik nüfuzunu sınırlamak için eline geçen her fırsatı değerlendiriyor” diyerek yaşananları özetliyor. 

Öte yandan hükümetlerin düşen petrol gelirlerini uluslararası yatırımcılarla desteklemeye çalıştığı Ortadoğu’da Katar 9 milyon dolar değerinde Eurobond tahvili ihraç ederek tarihi bir rekor kırdı. Geçtiğimiz ay ise Abu Dhabi 5 milyar dolar değerinde Eurobond ihraç etmişti. Katar’ın tahvil ihracı da dahil edildiğinde bu yıl Ortadoğu’nın bu yöntemle borçlandığı rakam 30 milyar dolara ulaştı. 

‘Yüzde sekizlik kalkınmayı yakalamalıyız’ 

Bu arada İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, yaşanan ekonomik durgunluğun aşılmasının ülkenin öncelikli sorunları arasında yer aldığının altını çizdi. İran meclisinin oturumunda konuşan Ruhani, “Ekonomik iyileşmeyi sağlamak için yüzde 8 oranında kalkınma seviyesini yakalamamız gerekiyor. Bu hedefe petrol gelirleriyle ulaşmamız mümkün değil. Bunun için yılda 30 ila 50 milyar dolar arasında yabancı sermaye girdisine ihtiyacımız var” dedi.Siyasi ve ekonomik rekabetin günden güne kızıştığı bölgede Suudi Arabistan’ın B Planına karşı Tahran’dan bir misilleme gelip gelmeyeceği merak ediliyor.

Körfez ülkelerinden İran’a karşı hamleler

Ürdün yönetimi geçtiğimiz ay içerisinde Suudi Veliaht Prens Selman’ın ziyaretini müteakiben İran büyükelçisini geri çekti. Bu hamlenin ardından geçen on gün sonra ise Suudi Arabistan ile Ürdün arasında milyarlarca dolarlık Suudi yatırımını ülkeye getirecek anlaşma imzalandı. Körfez ülkelerinden İran’a karşı hamleler ocak ayında da yaşanmıştı. Kuveyt, İran büyükelçisini geri çağırırken Birleşik Arap Emirlikleri diplomatik ilişkilerini maslahatgüzar seviyesine indirdi. Suudi Arabistan yönetimi şubatta Lübnan için çok kritik olan 3 milyar dolarlık silah anlaşmasını İran’ın desteklediği Hizbullah militanlarının bölgedeki nüfuzunun arttığı gerekçesiyle iptal etti. Son olarak Körfez İşbirliği Konseyi üyesi Bahreyn İran ile olan diplomatik ilişkilerini kesti.