Sudan’da Rusya destekli “altına hücum” savaşı!

Emre ERGÜL

Dünya bir haftadır Doğu Afrika’dan yükselen silah seslerine kulak kesildi. En az 300 kişinin öldüğü çatışmaların bir tarafında Sudan Silahlı Kuvvetleri’nin başındaki Orgeneral Abdulfattah al Burhan; diğer tarafında ise milis güç Hızlı Destek Kuvvetleri’nin (HDK) lideri, "Hemedti" lakaplı Orgeneral Muhammed Hamdan Dagalu bulunuyor.

İki grup arasında 1 Nisan’da başlayan çatışmalar, ABD'li diplomatların bulunduğu bir konvoya ateş açılınca Batı medyasında manşetlere çıktı. Beyaz Saray, Afrika ülkesine sert tepki gösterdi. Sudan’ın yakın tarihini biraz incelediğinizde ABD’nin sert tepkisinin arkasında “ezeli rakibi” Rusya ve onun yazıp yönettiği bir “altın savaşı” olduğunu görürsünüz… “Gold rush…” Türkçesi “altına hücum.”

Bu, 1849’da Kaliforniya'daki altın bulma yarışına verilen bir ad…İşte Afrika’nın en büyük üçüncü altın üreticisi olan Sudan, Rusya’nın desteklediği bir “altına hücum” mücadelesi veriyor. Haydi o savaşa bir bakalım: Şubat sonu, 2022…Rusya’nın Ukrayna işgalini başlatmasından günler sonra… Yer: Hartum Havalimanı…

Bir Rus kargo uçağı havalanmak üzere izin bekliyordu. Konşimentosuna göre uçak, Sudan’ın pek de ihraç etmediği “kurabiyeler” taşıyordu! Sudanlı yetkililer uçağı aramak isterken, Ruslar onları uzaklaştırıyordu. Tüm çabalara rağmen, Sudanlılar uçağa girdi, kurabiye kolilerinin içinde gizli bir ton altını buldu!

CNN Televizyonu’nun ABD'lilerden edindiği bilgiye göre, o uçak Rusların o şubat ayında yaptığı 16’ncı altın kaçırma uçuşunu gerçekleştirecekti! Ne tesadüf ki, uçak basıldığında HDK lideri Dagalu kurmaylarıyla Moskova’da, Rus yetkililerle “iş görüşmesi“ yapıyordu.

İsmi gizli ABD’li yetkili CNN’e “Rusların Sudan’ın doğal kaynaklarını sömürdüğünü uzun zamandır biliyoruz” derken, Rusların bu kaynaklara ulaşmak için Sudan’daki darbeleri desteklediğinin altını çizdi. Ruslar, Sudan’ın iki liderine öncelerine toplu, sonrasında birbirlerinden habersiz, silah ve bilgi sağlıyor, "karşılığında da Sudan’ın altınlarını kaçırıyordu."

Üstelik, bu “al-ver” işlemi, Ruslar’ın kısmi yaptırımlarla karşı karşıya kaldığı 2014’teki Kırım’ın ilhakıyla başlamıştı. Moskova’nın Sudan’daki ilişkilerini tanıdık bir isim, özel güvenlik teşkilatı Wagner Grubu yönetiyordu. Wagner’in başındaki Yevgeny Prigozhin, “al-ver” işini kurduğu altın şirketi Meroe Gold üzerinden yürütüyordu.

Ukrayna Savaşı’ndan sonra bir ABD Dışişleri Bakanlığı yetkilisinin sarfettiği sözlere dikkat kesilelim: “Meroe Gold'un, Wagner Grup'un ve Sudan'da, bölgede ve altın ticareti genelinde yaptırım uygulanan diğer aktörlerin faaliyetlerini izliyoruz.” CNN’e göre, Rusların Sudan’daki altın merkezi ülkenin kuzeyindeki el-Ibaidiya… Çıkartılan altın torbalara doldurulup, eşeklerle Mereo Gold yöneticilerine taşınıyor. Şimdi sıkı durun…

CNN muhabirleri, Sudan Merkez Bankası’ndaki bir yetkilinin, kendilerine 2021 yılına ait ve 32.7 ton altının hesaba katılmadığını gösteren bir elektronik tablonun fotoğrafını gösterdiğini iddia ediyor. Mevcut fiyatlara göre bu, tonu 60 milyon dolardan 1.9 milyar dolar değerinde kayıp altın demek.

Batı medyasına göre, Ruslar Sudan’da çıkartılan altının tam yüzde 90’ını ülkeden kaçırıyor! Sudan’da son resmi kayıtlar 2019 yılına ait. O yıl ülkede tam 90 ton altın üretilmişti. Üç yıl sonra, 2022’de, çıkartılan 18 ton altın ise “rekor” olarak lanse edilmişti. Fark nerede bilen yok. Yüzde 90’lık kaybın ise 13.4 milyar dolar olduğu belirtiliyor. Bir ABD’li yetkili, Rusların ülkedeki gücünü şöyle özetledi: “Ruslar bir parazit gibi. Sudan'ı yağmaladılar."

Sudan bugüne nasıl geldi?

-11 Nisan 2019: Sudan Silahlı Kuvvetler’in başındaki Orgeneral Abdulfattah el Burhan, Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) lideri Orgeneral Muhammed Hamdan Dagalu’yla bir olup, ülkeyi 30 yıldır yöneten diktatör Ömer el Beşir’i devirdi.

- Nisan-Haziran 2019: İnsan hakları organizasyonları demokrasiye geçişi desteklemek için ülkenin dört bir yanında oturma eylemleri düzenledi.

-3 Haziran 2019: HDK, Hartum’daki eylemcileri dağıttı, en az 100 kişi öldü.

-Ağustos 2019: Ordu ve HDK geçici anayasayı onayladı. Egemenlik Konseyi kuruldu, Burhan başkan, Dagalu yardımcısı oldu. İki lider 2022’de seçimlerin olması konusunda anlaştı. Ekonomist Abdalla Hamdok da başbakan oldu.

- 2020: İkili arasında gerilim başladı. Burhan’a göre Dagalu ve askerleri Darfur katliamlarından sorumluydu ve cezalarını çekmeliydi. Darfurlu Dagalu’ya göre de Sudan artık Darfur’dan yönetilmeliydi.

-Ekim 2021: Burhan ikinci kez darbe yaptı ve Başbakan Hamdok devrildi. BM ve ABD ikinci bir hataya imza attı, yeni geçici anayasaya onay verdi. Burhan artık ülkenin tek lideriydi. Dagalu ise ayağına dolanan “eski bir müttefik…”

-2022: Burhan, HDK’nın lağvedilip, askerlerinin Sudan Ordusu’na dahil edilmesini önerdi. Burhan “HDK 2 yıl içinde orduya katılsın” dedi, Dagalu ise en az 10 yıl istedi. Küçük çatışmalar başladı.

-1 Nisan 2023: İkili Hartum’da bir askeri üste bir araya geldi. Toplantı bitmeden kanlı çatışmalar başladı.

Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) nedir?

Darfur’da kullanılmak üzere 2000’lerin başında kurulan HDK, 2013’te sınır güvenliğinden sorumlu güç ilan edildi. 2015’te HDK “dış güç” gibi Yemen’e gönderildi. HDK, Yemen İç Savaşı’nda Suudilerle birlikte çatıştı. Aynı yıl, bir grup HDK gücü Güney Kurdufan’da görev aldı. 2017’de çıkan kanunla HDK bağımsız güvenlik gücü ilan edildi.

Seçimler olursa, Burhan temmuzda başkanlığı bırakacak

Sudan Silahlı Kuvvetleri Ordusu’nun lideri Orgeneral Abdulfattah al Burhan… Ekim 2021’den bu yana ülkenin fiili başkanı…1960’da Kuzey Sudan’daki Gandatu Köyü’nde dindar bir ailede doğdu. Ortaokuldan sonra Harp Okulu’na yazıldı. Üç savaşta (Darfur, Güney Sudan ve İkinci Sudan İç Savaşı) görev aldı. Şubat 2018’de Genelkurmay Başkanı oldu. 3 Haziran 2019’da HDK ile birlikte Hartum Katliamı'na imza attı. 2021’de “Temmuz 2023’te seçim olacak ve sonra siyasetten çekileceğim” açıklamasını yaptı.

Deve ticaretinden altın madenciliğine yükselen HDK lideri

Hızlı Destek Kuvvetleri lideri Orgeneral Muhammed Hamdan Dagalu… Lakabı Hemedti… “Küçük Muhammed” olarak da biliniyor. 1980’lerde Darfur’da fakir bir ailede doğdu. Üçüncü sınıfta okulu bıraktı. İsyancıları bastırmak için hükümet tarafından kurulan askeri çete Cancavid’lerin bir lideri olmadan önce yıllarca deve ticareti yaptı. HDK’nın kuruluşuyla diktatör Ömer el-Beşir’in de yardımıyla iş dünyasında yerini aldı. Ailesi altın madenciliği, altyapı inşaatı ve hayvancılıktan zengin oldu.