Kişi başı varlık düştü, borç çıktı

İSTANBUL - Hızlı büyümenin bütün coğrafi bölgelerde gözlemlenemediğini ortaya koyan rapora göre, özellikle Latin Amerika gibi gelişmekte olan ülkelerde, bölgesel nakit ve döviz pazarlarında yaşanan çalkantılar varlık büyümesinde hız kaybına neden oldu. 

Doğu Avrupa bölgesinin tamamında da benzer bir tablo gözlemlendi. Büyüme oranı yüzde bir oranında gerileyerek yüzde 11.2 seviyesinde gerçekleşti; bu rakam bile yüzde 5.2 büyüme kaydeden Batı Avrupa’nın iki katından fazla oldu. 

2013’te küresel net mali varlıkların yüzde 12.4 büyüyerek, çift haneli rakamları gördüğü gözlemleniyor. Kişi başı net mali varlıklara göre oluşturulan en zengin ülkeler sıralamasında ise döviz kuru etkilerinden dolayı değişiklikler görülüyor. Örneğin Japonya artık brüt mali varlıklar sıralamasına göre geride kalmış durumda; İsviçre ise ABD’nin üzerinde liderliğini koruyor. Kişi başı ortalama 1.490 euro net mali varlık ile Türkiye ise listenin 46’ıncı sırasında yer alıyor. Ancak Türkiye’de geçtiğimiz yıl net finansal varlık 1.614 euro olarak hesaplanmıştı. 

Ülkelerin sıraları değişiyor 

Allianz bu yıl ilk kez bir “varlık matriksi” kullanarak, varlık dağılımı gelişimini ülke bazında mercek altına aldı. Bu gelir dağılımı analizinde, geçen on yıllık süreçte başta Latin Amerika’dan ülkeler olmak üzere, varlık dağılımında herhangi bir değişim veya ilerleme gözlemlenmeyen birçok ülke bulunuyor. 2013’te orta seviyede net finansal varlığa sahip toplamda yaklaşık 912 milyon insan analize dahil edilen ülkelerde yaşıyor. Rapor aynı zamanda uzun vadede global çapta orta sınıfın yükselişinin ivme kazandığını da ortaya koyuyor. Özellikle orta sınıf kategorisine giren popülasyon Latin Amerika için iki katına çıkarken, Doğu Avrupa’da ise yaklaşık 60 milyon insanla üç katına çıkmış durumda. Bu rakamın onda birinden fazlası ise Türkiye’den geliyor. 

Ortalama kişi başına düşen mali varlığın 5 bin 300 eurodan az olduğu düşük gelir sınıfında son yıllarda büyük bir değişiklik gözlemlenmemiş durumda. Raporun verilerine göre düşük gelir grubuna ait 3.5 milyar kişi bulunuyor. 

Türkiye’de borçlar da artışta

Raporda Türkiye ile ilgili bazı tesppitlere yer verildi. Buna göre 2013 yılında Türkiye’de brüt mali varlıklar, Doğu Avrupa ortalamasının üzerine çıkarak yüzde 18 oranında büyüdü. Krizden önceki son yıl olan 2007’den bu yana küresel düzeyde yüzde 30’dan daha az artış gösteren mali varlıklar, Türkiye’de iki kat arttı. Buna karşılık hane içi borçlarda da hızlı bir artış gözlemlendi. Türkiye’de 2013 yılının sonunda borçların GSMH’a oranı hala yüzde 23.8 gibi düşük bir rakam olsa da, son 10 yılda yedi kat artış kaydetti. Kişisel borçlar hızla büyümeye devam etti ve yılsonunda yüzde 24’e ulaştı.

Dünya genelinde borç yükü artmaya devam ediyor

Tüm dünyaya bakıldığında 2013’te varlıkların yanı sıra borçların da hızla büyüdüğü gözlemleniyor. Mortgage borçlanmalarının da dahil edildiği kategori, finansal krizden bu yana en hızlı büyüme rakamına ulaşarak yüzde 3.6 büyüme kaydetti. Buna rağmen, küresel borç oranı geçen yıla göre yarım puan düştü ve yüzde 65.1 seviyesine geriledi. Bu rakamla birlikte borç oranındaki düşüş 2009’dan bugüne yüzde 6.4 seviyesine ulaşmış oldu. Finansal sistemde değişen bu risk algılaması sadece gelişmiş ülkeler ve özellikle son dört yılda borç oranını yüzde 15.5 azaltan ABD için geçerli oldu. Öte yandan, gelişmekte olan ülkelerde borç yükünün artmaya devam ettiği gözlemleniyor. 2013’te Doğu Avrupa bölgesinin genelinde kişisel borçlar yüzde 13.2 artarak 760 milyar euro oldu. Bu artış son yıllarda özellikle Türkiye ve Rusya gibi Avrupa Birliği üyesi olmayan ülkelerden de kaynaklanıyor. AB üyesi ülkelerdeyse borç büyümesinde sanal bir durgunluk gözlemlendi. Borcun genel ekonomik faaliyetlere oranının Doğu Avrupa’daki kadar düşük olduğu başka hiçbir bölge yok. 2013 yılının sonunda bölgede borç oranı yüzde 22.6 olarak kaydedilirken, bölgedeki Avrupa Birliği üyesi ülkelerde bu oran yüzde 34 oldu. Yüzde 22.6’ya göre oldukça yüksek olan yüzde 34 oranı, analizi yapılan tüm ülkelerin ortalaması olan yüzde 50’ye bakıldığında yine de başarılı kabul edildi.