Kazakistan uranyum bankasına onay
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın (UAEA) Kazakistan'da bir uranyum bankası kurulmasına ilişkin anlaşmayı onayladı.
UAEA Olağan Yönetim Kurulu Toplantısı'nın ardından yayımlanan açıklamaya göre, Kazakistan, Ajans'ın düşük zenginlikli uranyum geliştirme programı (LEU) çerçevesinde kurulacak uranyum bankasına ev sahipliği yapacak. Uranyum bankası, Doğu Kazakistan'daki Öskemen şehrinde faaliyetlerine devam eden Ulba Metalürji Santrali içinde yer alacak.
Düşük zenginlikli uranyum geliştirme mevzuatı çerçevesinde ülkelerin yapacağı barışcıl nükleer programlar için oluşturulan banka ile UAEA, üye ülkeler için öteki kaynak arzlarındaki bozulmalara karşı enerji güvenliği ve yatırım istikrarı öngörülebilirliğinde bir alternatif sunacak.
UAEA'nın açıklamasında bankanın uranyum ticari pazarında rekabet ortamını etkilemeyeceği, UAEA'ye üye ülkelerin kendi nükleer yakıt çevrim tesislerini kurma haklarının devam edeceğini bildirdi.
Washington merkezli Nükleer Tehlike İnisiyatifi'nin (NTI) kontrolünde olacak Ulba tesisi 90 ton rezervi barındıracak. UAEA, Ulba'nın 60 senedir yürüttüğü depolama işlevini güvenli şekilde yaptığını ve bu yüzden banka için uygun adres olduğunu bildirdi.
Ulba 1949'dan bu yana faaliyette
World Nuclear Association verilerine göre dünya uranyum rezervlerinin yüzde 12'sine sahip Kazakistan 2013 yılında 22 bin 550 ton üretime ulaşarak dünyanın en büyük uranyum üreticisi haline geldi. Dünya uranyum üretiminin yüzde 38'sini karşılayan maden zengini ülkede, ilk jeolojik uranyum keşifleri 1944 yılında Sovyetler Birliği Devleti Savunma Komitesi tarafından başlatıldı.
Sovyetler Birliği'nin atom bombası programı testi için kullandığı ve 1949'dan 1989'a kadar 350'si yeraltında ve 116'sı yeryüzünde olmak üzere 456 nükleer deneme yaptığı Kurçatov kasabasındaki nükleer test merkezi 1991 yılında Cumhurbaşkanı Nazarbayev'in imzaladığı kararname ile kapatılmıştı. Kazakistan'da bağımsızlık sonrası takip eden yıllarsa nükleer silahların yayılmasının önlenmesi antlaşması çerçevesinde 1300 nükleer başlık imha edilmişti.
1949 yılında Öskemen'de kurulan ve halen faaliyetlerine devam eden Ulba Metalürji Santraliyse berilyum, tantal, niobium ile uranyum bazlı çalışan nükleer santrallere yakıt üretiminde dünyada lider tesislerden biri olarak gösteriliyor. 1997 yılında Kazakistan Devlet Başkanı Nazarbayev'in imzaladığı kararname ile kurulan Kazakistan Atom Ajansı (Kazatomprom) ülke genelindeki toplam 17 madenden 5'ine tamamen sahipken, diğer 12 madende yabancı şirketlerle aynı oranda hissesi bulunuyor.
Kazatomprom'un Rusya, Çin, Japonya ile yürüttüğü stratejik işbirliklerinin yanı sıra Amerikan Elektrik Şirketi Westinghouse'da hissesi bulunuyor ve nükleer yakıt çevirimi ve uranyum madenciliğinde Kanadalı ve Fransız şirketleriyle temas halinde.
