İsviçre meteoru sınırların dışını vurdu, iflaslar başladı

EVRİM KÜÇÜK

DIŞ HABERLER - Küresel piyasalar, İsviçre Merkez Bankası’nın (SNB) faizleri düşürmesi ve kur politikasında yaptığı değişiklikle dün de sert bir şekilde dalgalanmaya devam ederken, piyasalara düşen meteorun şoku dünyanın dört bir yanında hissedildi. Birçok ülkede döviz işlemcileri zor durumda kaldı. Yeni zelanda, İngiltere ve ABD’de FX piyasası aracı kurumları iflas açıkladı. Uzmanlar, Euro Bölgesi’ni, euro alımları ile destekleyen bir ülkenin bu misyonunu sonlandırmış olmasının Euro Bölgesi’ne zarar vereceği uyarısı yapıyor. Avrupa genelinde ise özellikle, İsviçre Frangı cinsinden mortgage kredilerinin GSMH içindeki payının yüzde 8’e yaklaştığı Polonya, en büyük risk altındaki ülke olarak gösteriliyor. 

SNB önceki gün piyasaları şaşkınlığa uğratarak euronun 1.2 frankın altına inmesine izin vermeme politikasından vazgeçmesi ve mevduat faizini yüzde eksi 0.75’e düşürmesinin frankın euro karşısındaki kazanımları bir ara yüzde 41’e kadar yükseldi. Frank bugüne kadar en büyük günlük çıkışını gerçekleştirirken, Bloomberg’in takip ettiği 150’den fazla para birimi karşısında yüzde 15’in üzerinde değerlendi. 

Global Brokers ve Alpari kepenk indirdi 

Bank of Tokyo Mitsubishi UFJ Kur Stratejisti Derek Halpenny, finansal şirketlerin İsviçre Merkez Bankası’ndan kaynaklanan kur hareketlerine hazırlıksız yakalandığını belirtti. Büyük finansal şirketler zararlarını karşılayabilirken, küçük aracı kurumlardan bazıları iflas açıkladı. ABD’nin en büyük perakende döviz aracı kuruluşu, müşteri borçlarının sermaye kurallarına uygunluğunu tehdit ettiğini belirtirken, Yeni Zelanda merkezli bir aracı kurum ifl as etti. Geçtiğimiz çeyrekte 1.4 trilyon dolar ile rekor seviyede bireysel işlem gerçekleştiren FXCM Inc., İsviçre Merkez Bankası’nın (SNB) minimum kur uygulamasını sonlandırma kararı almasının ardından müşterilerin hesaplarda 225 milyar dolar borçlu hale geldiğini belirtti. Global Brokers NZ Ltd. ise kararın iş üzerinde yarattığı etkilerinin kepenk kapatmaya zorladığı açıklamasında bulundu. İngiltere merkezli döviz piyasası aracı kurumlarından Alpari, İsviçre Merkez Bankası’nın (SNB) euro/frank taban seviye uygulamasına son vermesinin ardından müşterilerinin çoğunluğunun ettiği zararları gerekçe göstererek ifl as ettiğini açıkladı. Alpari tarafından yapılan açıklamada, “SNB’nin euro/frank kurunda sınırlama politikasından vazgeçmesi nedeniyle İsviçre frankında görülen hareketler olağanüstü oynaklığa ve likiditenin son derece azalmasına yol açtı” denildi. “Bu durum, müşterilerin çoğunun hesaplarındaki teminatın üzerinde zarar etmesine neden oldu. Müşteriler bu zararı kapatamazsa, zarar bize yansımaktadır. Bu durum sonrası Alpari (UK) Limited borçlarını ödeyemez hale geldiğini teyit etmektedir.” 

Deutsche Bank AG, UBS Group AG ve Goldman Sachs Group Inc. gibi bankalarda bulunan Londra’daki dealerlar, SNB’nin açıklama ile piyasalara sürpriz yapmasının ardından dün siparişleri işleme almakta zorluk çekti. 

Yunan bankaları acil yardım istedi 

Bu arada, Yunanistan’da Alpha Bank ve Eurobank, Merkez Bankası’na Acil Likidite Yardımı (ELA) imkanı için başvuruda bulundu. Eurobank’tan bir yatırımcı ilişkileri yöneticisi Acil Likidite Yardımı (ELA) imkanı için başvuruda bulunulduğunu teyit ederken, başvuru Yunanistan’da 25 Ocak’ta yapılacak erken seçim öncesinde likidite koşullarında sıkılaşmaya işaret etti. Diğer yandan Eurobank ve Alpha yetkilileri, Reuters’a yaptıkları açıklamada, bunun tedbir amaçlı bir adım olduğunu ve kısmen İsviçre Frangı cinsinden mortgage kredisi risklerine karşı bir önlem niteliği taşıdığını ifade ettiler. 

TL karşısında rekor seviyeye çıktı 

SNB’nin faiz indirimi ve minimum kur uygulamasına son vermesiyle euroda ve İsviçre borsasında kayıplar sürüyor. Euro, frank karşısında önceki gün yaklaşık yüzde 19 düşüşle 0,974’e kadar gerilerken, dün öğle saatlerinde 1.018 seviyelerinden alıcı buldu. Euro dolar karşısında da 1.1584 düzeyine indi. 

İsviçre Frangı Türk Lirası karşısında 2.8437 ile tarihinin en yüksek seviyesini gördükten sonra dün öğle saatlerinde 2.6301 TL’den işlem gördü. Türk Lirası karşısında 1.5 yılın en düşük seviyesini gören euro, dolar karşısında da 2003 yılından bu yana en düşük seviyesine geriledi. Önceki gün yüzde 12 gerileyen İsviçre Borsası dün de yüzde 4 düştü. 

Frank rallisi Avrupa’da borsaları aşağı çekti. Alman tahvilleri, Japon tahvilleri ve altın güvenli liman arayışındaki yatırımcıların yine adresi oldu.

Polonya topun ağzında!

Finans sektöründeki şirketlerin yanında frang cinsinden mortgage kredilerinin yüksek olduğu Avrupa’daki bazı ülkelerde büyük bir tedirginlik yaşanıyor. Orta Avrupa’da SNB’nin hamlesinden en büyük darbeyi Polonya’nın alacağı belirtiliyor. Polonya’da mevut frank cinsinden mortgage kredilerinin yaklaşık 36 milyar dolar, yani GSYH’nin yüzde 8’i olduğu tahmin ediliyor. Halen geçerli euro/frank kuruyla Polonya ev sahiplerinin faiz maliyetinin yaklaşık yüzde 17 yükselmesi bekleniyor. Ayrıca batık kredi miktarında artış yaşanmasından endişe duyuluyor. Bu durumda güçlü frangın Polonya’da tüketim üzerindeki olumsuz etkisinin petrol fiyatlarındaki düşmenin yarattığı pozitif etkiyle giderileceği öngörülüyor. Henüz Euro Bölgesi’ne katılmayan Polonya’da para birimi zlotinin franga karşı değer kaybetmesinin tasfiye olunacak alacaklarda artış yaratabileceği ancak bunun etkisinin sınırlı olacağı tahmin ediliyor. 

Polonyalı PKO BP bankasından üst düzey bir yetkili, sektörün frangın yükselişine dayanabileceğini fakat şu an frank karşısında 4.2 seviyesinde olan zlotinin 5 seviyesinin altına gerilemesi ve bu bölgede uzun süre kalması halinde sorunlar yaşanabileceğini dile getirdi. 

Macaristan tedbir almıştı 

Frank cinsinden kredilerin yüksek olduğu Macaristan’da geçen yıl bankalar mortgage kredilerini forinte çevirmeye zorlanmıştı. Macaristan’ın en büyük kreditörleri OTP ve Avusturya merkezli Erste, frangın yükselmesinin ülkedeki faaliyetlerine zarar vermeyeceğini bildirdi. 

Hırvatistan ve Avusturya endişeli 

Hırvatistan’da merkez bankası verileri mortgage kredilerinin, 42 milyar dolarlık toplam krediler içindeki payının yüzde 10 civarında olduğunu gösteriyor. İki banka yetkilisi, batık kredilerin artabileceği uyarısı yaptı. Avusturya’da frank cinsinden krediler eylül sonu itibariyle, hane halkının döviz cinsinden kullandığı 30.09 milyar dolar büyüklüğündeki kredinin yüzde 96’sını oluşturuyor. Erste, Raiffeisen ve Bank Austria için bu önemli bir sorun haline gelebilir.

Neden böyle bir karar aldı?

İsviçre Merkez Bankası’nın 6 Eylül 2011 tarihinden bu yana taahhüt ettiği 1.20’lik euro/ frank paritesine son vermesinin en büyük nedeni, bankanın bu pariteyi sağlamak için ilk günden bu yana sürekli euro alımları yapmak zorunda kalması olarak açıklanıyor. Kararın ardında, bankanın bilançosunu Euro Bölgesi’nin en büyük euro alacaklısı pozisyonuna getirmesi, bunun tersine dönme belirtilerinin de gitgide ortadan kalkması ve euronun dolar karşısında hızla değer kaybetmesi olduğu belirtiliyor. Uzmanlara göre, Yunanistan ekonomisindeki belirsizliklerin artan bir tempoda gitmesi ve Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) para politikasında yumuşama belirtilerinin ortaya çıkması, bu politikanın, yani euro alımları ile pariteyi desteklemenin, daha fazla mümkün olmayacağını ortaya koydu. Sistemin euro alımları dışında başka tedbirlerle korunması gerekiyor. İsviçre Merkez Bankası’nın euro-dolarfrank sepeti üzerinde çalışması gerektiği bir çok ekonomist tarafından öneriliyor. Bu tip büyük adımlar genellikli piyasalarda sarsıntı yaratır ve birçok kişinin büyük paralar kaybetmesine neden olur. İsviçre’nin adımı tam da dünya piyasalarında oynaklığın arttığı bir döneme den geldi. Emtia fiyatlarındaki düşüş zaten baskı yaratıyordu. İsviçre’nin hamlesi uzmanlara göre piyasaların stresini artıracak.

Alpler'de turizme dinamit

İsviçre Frangı’nın roket gibi fırlamasının ülkenin ihracatı ve turizmi üzerinde ciddi etkiler yaratabileceği belirtiliyor. Zaten fiyatların oldukça yüksek olduğu Alpler’de turizmin daha da ‘donması’ bekleniyor. Turizm İsviçre’nin GSYH’sinin yüzde 3’ünü oluştururken, oteller ve restoranların istihdam içindeki payı yüzde 5. 

Davos etkilenmez 

Frangın değer kazanması gelecek hafta İsviçre’nin ünlü kayak merkezi Davos’ta yapılacak zirvesinin hemen öncesinde meydana geldi. Gözlemciler tanınmış simaların boy göstereceği Davos’taki harcamaların etkilenmesini beklemiyor. İsviçre’nin ilk etapta bu durumdan ihracatın maliyet artışı, ülkedeki yatırım maliyetlerinin artması noktalarında etkilenebileceği belirtilirken, ülkenin negatif faiz uygulamasıyla franga talebin azalacağı ve ilave tedbirlerle ekonominin olumsuz etkilenmesini önlenebileceği ifade ediliyor. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P, İsviçre Merkez Bankası’nın kur politikasında değişikliğe gitmesinin, İsviçre’nin kredi notlarını etkilemediğini açıkladı. S&P’den yapılan yazılı açıklamada,, “İsviçre frangının değer kazanması, önümüzdeki 2-3 yılda İsviçre’nin ihracat performansını düşürebilir. Öte yandan, İsviçre’nin sağlam ekonomisinin ve kamu finansmanının kurda yaşanan değişimlere direnç gösterebileceğine inanıyoruz” ifadeleri kullanıldı.

Türk şirketlere etkisi sınırlı

Özel sektörün yurtdışı uzun vadeli İsviçre Frangı borcunun toplam borçlara oranının binde 4 olması, franktaki aşırı dalgalanmanın şirketlere etkisini sınırlıyor. 2014 Kasım dönemi “Özel Sektörün Yurt Dışından Sağladığı Kredi borcu” verilerinden derlediği bilgiye göre özel sektörün 165 milyar 223 milyon dolar uzun vadeli dış borcu bulunuyor. Özel sektörün yurtdışı uzun vadeli borçlarının yüzde 60,9’u dolar, yüzde 31.7’si euro, 6.2’si Türk Lirası, yüzde 0.6’sı yen, yüzde 0.4’ü İsviçre Frangı, yüzde 0.1’i sterlin ve yüzde 0.2’si diğer yabancı para cinsinden oluşuyor.