Irak, en büyük küresel fırsat

Servet YEŞİLYURT

İSTANBUL - Kapı komşumuz Irak, iş yapma kolaylığında son sıralarda olması ve ticaretin birincil şartı olarak görülen güvenlik sorunlarının sürmesi nedeniyle tehlikeli bir ülke olmaya devam ediyor.

Ancak yeniden inşa sürecinde olan bu ülkenin, zengin petrol kaynaklarının sağlayacağı gelir sayesinde önümüzdeki yaklaşık 40 yılın en büyük küresel yatırım fırsatı haline geleceği düşünülüyor. Türkiye halen, Irak'taki yabancı yatırımlarda başı çekiyor, ancak rekabet giderek artacak. Çünkü Batı pazarlarının doygunluğu ve içinden çıkılmaz gibi görünen krizlerden dolayı birçok Batılı şirket şimdiden Irak'ta yer almaya bakıyor.

En büyük yabancı % 34.9 ile Türkiye

Dunia Frontiers danışmanlık şirketinin "Irak'ta Yabancı Ticari Faaliyetler - 2010" raporuna göre, geçen yıl Irak'taki en çok yabancı ticari faaliyet gösteren ülke yüzde 34.9 ile Türkiye oldu. Türkiye, Irak'ın sınır ötesi ticaretinde de önemli bir yer tutuyor. Rapora göre sınır ötesi Türkiye-Irak ticaret hacmi 2010'da 6 milyar dolar olarak gerçekleşti ve Irak'ın komşularıyla ticari hacimde gelecek 5 yılda yüzde 150 ila 400 arasında bir artış olacak. Geçen yıl petrol ve doğalgaz sektörü anlaşma sayısında önce çıkarken en büyük yabancı yatırım faaliyeti konut alanında gerçekleşti.

Bu alandaki en büyük anlaşma ise geçen aralıkta Türk müteahhitlere verilen 11.28 milyar dolarlık Bağdat'taki Sadr City inşa projesi oldu. 4 yıllık projede 75 bin konutun yanı sıra rekreasyon tesisleri, okul ve camiler inşa edilecek.

Türkiye'nin geçen yıl Irak'taki yatırımları birçok ana sektörde gerçekleşti. Bu da Türkiye'nin Irak'ta geniş bir yelpazeye yayılan ticari çıkarlarının hızla büyüdüğünü gösteriyor. Rapora göre Türk şirketlerinin imzaladığı toplam 22 anlaşmanın, biri dışında, değeri 1 milyar doların altında. Ortalama anlaşma değeri ise 163.8 milyon dolar olarak gerçekleşti.

İngiliz şirketlerin ilgisi giderek artıyor

2010 yılında Irak'taki yabancı yatırım faaliyetlerinde Türkiye'yi yüzde 12.4 ile İtalya, yüzde 9.9 ile Fransa izledi. Eski sömürgeci İngiltere'nin payı ise yüzde 2.8'de kaldı. Ancak İngiliz şirketler bir atılım içinde. İngiltere Ticaret ve Yatırım departmanı Irak direktörü Robin Ord-Smith, her hafta 10-15 İngiliz şirketinin Irak'ta nasıl iş yapılabileceği konusunda kendisiyle iletişime geçtiğini söylüyor. Anne ve bebek ürünleri perakende şirketi Mothercare ilk mağazasını haziran sonunda Erbil'de açtı. Petrol ve doğalgaz şirketi Afren'in geçen ay Irak'ta ilk imzaladığı anlaşmanın büyüklüğü 360 milyon sterlin oldu. 20 yıldır Irak'ta kamu kesimine ilaç satan GlaxoSmithKline, geçtiğimiz günlerde ilk kez Irak'ta üretim yapmak için bir özel şirketle anlaşma yaptı.

Yabancı yatırım 42 milyar $'a yükseldi

Yasal reformların sonucu olarak Irak'ta son 8 yılda yabancı yatırımlar 3.87 milyar dolardan 42.67 milyar dolara yükseldi. Bu rakama geçen yıl 34 farklı ülkeden 156 şirketin imzaladığı sözleşmelerle ulaşıldı. Irak Planlama Bakanı Ali el-Şükri, 2012 yatırım hedefini 51 milyar dolara çıkararak yeni bir rekor kırmayı planlandığını belirtiyor. Siyasi istikrarsızlığın azalmasıyla bu hedefin gerçekleşebileceği öngörülüyor.

Sermaye akışının yüzde 74'ü Bağdat ve Basra çevresine oldu. Önemli miktarda yatırım çeken diğer bir bölge ise otonom Kürt bölgesi oldu. Otonom Kürt bölgesinde en çok yatırım yapan ülkeler listesinde Türkiye'yi Ürdün, Güney Kore, Çin ve Birleşik Arap Emirlikleri bulunuyor. Bölgeden enerji ithalatı 2010 boyunca yasak olmasına karşın petrol ve doğalgaz sektörlerine yatırım sürdü. Irakta yabancı yatırımların büyüklüğü açısından konutu; ulaşım, elektrik ve sanayi sektörleri izliyor. Bunlar dışında özel havacılık sektöründeki kıpırdanma da tüketici güvenini artıran bir etken oluyor Irak'ta. 2009'da yalnızca 6 ticari havayolu şirketi varken bu sayı bugün 28'e kadar yükselmiş durumda.

Irak'ı öne çıkaran diğer bir veri ise büyüme oranı. Uluslararası Para Fonu (IMF), Irak'ın bu yıl yüzde 12.5 oranında büyüyeceğini tahmin ediyor. Tahmin gerçekleşirse Irak dünyanın en hızlı büyüyen ülkeleri arasına girecek. Yine IMF'nin tahminine göre, büyük oranda yüksek petrol fiyatları sayesinde ülkenin gayri safi yurtiçi hasılası 108 milyar dolara yükselecek, Enflasyon ise yüzde 5 düzeyinde kalacak.

İş yapma kolaylığında 166'ncı

Dünya Bankası verilerine göre Irak, iş yapma kolalığı açısından 183 ülke içinde 166'ncı sırada bulunuyor. Yeni bir iş kurma sıralamasında ise Irak'ın durumu daha da fena; 177'nci sırada. Ancak bu durum başta enerji olmak üzere, perakende, hava ulaşımı ve ilaç sektörlerinde faaliyet gösteren şirketleri Irak'tan uzak tutabilmiş değil. Bu olumsuz veriye karşılık yatırımcı şirketler için bazı cesaret verici gelişme ve veriler de var. 2003 yılındaki işgalden kısa bir süre sonra çıkan yabancı yatırım yasası, petrol ve maden çıkarma sektörleri dışında her sektörde yabancıların kuracakları şirketin yüzde 100'üne sahip olmasına izin veriyor. İngiliz The Telegraph gazetesinin konuyla ilgili haberine göre yasa, yabancı şirketlerin Irak'ta iş kurmadan önce 100 bin dolarlık tahvil sağlanmasını öngörüyor, ama hemen bütün ticari ilişkilerde yasa, yabancılarla yerliler arasında bir eşitlik sağlama amacıyla hazırlanmış.