Global emtia üreticileri La Nina'ya hazırlanıyor

Evrim KÜÇÜK

İSTANBUL - Bu yılın başlarında emtia piyasalarında fırtınalar estiren ve fiyatların son yılların en yüksek seviyesine çıkmasına neden olan hava olayı La Nina geri dönüyor. Adı 'küçük kız çocuğu' anlamına gelen La Nina'nın bu yıl ikinci kez, Güney Amerika'daki kahve üreticilerinden Avustralya'daki madencilere kadar birçok emtia üreticisini olumsuz etkilemesi bekleniyor. ABD Meteoroloji Dairesi yetkilileri, bu kışı La Nina'nın şekillendireceğini söylüyor. La Nina, Pasifik Okyanusu'nda normalden daha ılıman hava sıcaklıklarına neden olurken, Güneydoğu Asya'da Avustralya'nın kuzeyi ile doğusunda ise yağış miktarının artmasına yol açıyor. Ayrıca tropik siklon riski de artıyor. La Nina, ABD'de de etkili oluyor. Pasifik kıyılarının Kuzeybatısı daha nemli hale gelirken, güneydeki eyaletler kuraklık ile karşı karşıya kalıyor. Yağmur seviyesindeki değişim de emtia üretimini baltalıyor.

Madenciler sele karşı duvar örüyor

Avustralya Meteoroloji Bürosu, bu yılki La Nina'nın 2010-2011 dönemine göre daha yumuşak geçeceğini belirtse de, geçen yıl açılan yaraları hala saramamış olan doğal kaynaklar sektörü endişeli. Kasım-ocak dönemindeki ağır yağışlarda darbe alan ve yeni yeni toparlanmaya başlayan Avustralya'nın Queensland Eyaleti'ndeki kok ve termal kömür üreticileri yeni bir yağış sezonuna girecek gibi görünüyor. Bölgede yağışların mevsim normallerinin üzerinde olma ihtimali yüzde 65-75 dolayında. Yağışlara karşı kendini korumak için bazı şirketler harekete geçti bile. Dünyanın en büyük madencilik gruplarından BHP Billiton, Queensland'deki ihracat üssü Hay Port'u, siklonlardan korumak için genişletiyor. Anglo American da, kömür madenlerine su dolmasını engellemek amacıyla duvarlar örüyor. Şirket ayrıca, aşırı yağış ve seller yüzünden madenlere dolabilecek suyu dışarı boşaltmak için gerekli altyapı çalışmaları yürütüyor ve pompalama sistemi kuruyor.

Kömür fiyatları yükselebilir

Ancak alınan tüm tedbirlere rağmen, La Nina emtia piyasaları için risk oluşturmaya devam ediyor. Madencilik şirketlerinin yine sellere teslim olması halinde, Çin'in çelik üretimindeki yavaşlamaya bağlı olarak kömür fiyatlarında görülen düşüş eğiliminin son bulabileceği ve çelik üretiminde kullanılan kok kömürünün fiyatının yükselebileceği belirtiliyor. Ocak ayında spot kömür fiyatı 350 dolar/ton iken, çelik üreticileri ile madenciler arasında son çeyrek dönemlik kontratlarda fiyatlar ton başına 285 dolara inmişti.

Mısır stokları yetersiz, talebi karşılayamaz

Madenciler kadar tarımsal emtia üreticileri de La Nina konusunda endişeli. Özellikle stokların azaldığı mısır piyasasının olumsuz hava koşullarından kaynaklanacak bir arz sıkışıklığını kaldıramayabileceği ifade ediliyor. Macquarie analisti Chris Gadd, Financial Times'a yaptığı açıklamada, envanter açısından bakıldığında piyasaların üretim kaybına dayanamayacağını söyledi.

Emtia üretimi açısından kilit önemdeki bazı Latin Amerika bölgeleri ve ABD'nin Teksas dahil güney eyaletlerinde meydana gelen kuraklığın zaten tehdit oluşturduğu şu günlerde, La Nine gıda üreticileri tarafından dikkatle izleniyor.

Rabobank Tarımsal Emtia Araştırma Bölüm Başkanı Luke Chandler; Brezilya ve Arjantin'de ocak ayına kadarki dönemde etkili olacak hava koşullarının mısır ve soya fasulyesi piyasaları için kritik olacağını dile getirdi. Chandler, dünya genelinde stokların düşük olduğuna dikkat çekerek, ürünü azaltacak herhangi bi gelişmenin fiyatlara yansıyacağını belirtti. Chandler, zayıf bir La Nina'nın bile, kuraklığın devam etmesi halinde, yıkıcı etki yaratabileceğini kaydetti.

Kahve ve kakao üretimini tehdit ediyor

Teksas ve yakınlarında Ekim 2010 ve Eylül 2011 arasında yaşanan bu güne kadarki en sert yıllık kuraklık hayvan sürülerine zarar vererek et fiyatlarını yükselmesinin yanında, buğday ekimi için şartları zorlaştırdı. Diğer yandan, geçtiğimiz yıl yoğun yağışlar yüzünden Arabica tipi kahve üretimi sekteye uğrayan Kolombiya'nın yeni bir yağışlı havayla karşı karşıya gelmesinin kahve fiyatlarını yükseltmesi bekleniyor. Tahminler, aşırı yağışlar nedeniyle ülkenin 2011 kahve üretiminin geçen yılki 8.9 milyon çuvaldan 8.5 milyon çuvalın altına ineceği şeklinde. Brezilya'nın kahve üretimi de La Nina'dan olumsuz etkilenebilir.

Dünyanın önemli kakao üreticilerinden Endonezya'da da La Nina gözleniyor. Ekim ayındaki ihracatı geçen yılın aynı döneminde 33 bin 897 tondan 6 bin 877 tona inen dünyanın üçüncü büyük üreticisi Endonezya'nın, La Nina'nın getireceği yağışlar nedeniyle bu trendi tersine çevirmesinin güç olduğu belirtiliyor. Analistler, Fil Dişi Sahilleri ve Gana'nın ardından en büyük üretici konumunda olan Endonezya'da üretimin, yılın ilk çeyreğinde etkili olması beklenen La Nina'nın baskısı altına gireceği uyarısı yapıyor.

La Nina'nın geri dönmesinin hammadde piyasasına etkileri

Bu yılki La Nina'nın biraz daha zayıf olması bekleniyor. Yine hava koşullarını mevsim normallerinin dışında taşıyacak olan La Nina'nın bazı ürünler üzerindeki olası etkileri şöyle:

* La Nina'nın yol açtığı hava değişiklikleri Brezilya'nın tahıl üretimini olumsuz etkileyebileceğinden dolayı Çin, alımlarını daha büyük bir kısmını ABD'den yapabilir.

* Brezilya ve Arjantin'in soya fasulyesi üretiminde görünüm bozulabilir.

* Aşırı yağışların ve sellerin Tayland'da çeltik tarlalarını sular altında bırakması nedeniyle pirinç fiyatlarında artış yaşanabilir.

* Li Nina, yılsonunda etkili olmaya başlaması halinde palm yağı üreticileri Endonezya, Malezya'daki yağış mevsimiyle çakışabilir.

* Eğer La Nina, beklenilenden sert geçerse Endonezya gibi ülkelerde meyve üretimine zarar verebilir.

* Filipinler de La Nina'ya hazırlanıyor. Eğer yağışlar normalin üzerine çıkarsa bu ülkede en çok hasar görecek ürünler pirinç ve mısır olacak.

* Tayland'ın şeker kamışı üretiminin ise sellerden kaçmayı başarması ve artması bekleniyor. Dünyanın ikinci büyük ihracatçısının 100 milyon ton şeker kamışı yani 10 milyon ton şeker üretimi gerçekleştireceği tahmin ediliyor.

* Brezilya'nın, bu yıl defalarca kez aşağı doğru revize edilen şeker üretiminin ise kuraklık nedeniyle olumsuz etkilenebileceği belirtiliyor.

* Endonezya'nın kauçuk üretiminin, üretim alanlarının genişletilememesi nedeniyle gelecek yıl sadece yüzde 3 artışla 3 milyon tona yükselmesi bekleniyor.

* Vietnam, La Nina'nın rotası üzerindeki ülkelerden. Ülkede ekim ayından itibaren başlayan kahve hasadı, yağışlardan zarar görebilir.

* Avustralya, demir cevheri üretim ve ihracat tahminini yükseltti ancak doğal afetler nedeniyle kömür üretiminde sıkıntı yaşanabilir. Her ne kadar zayıf geçmesi umulsa da, La Nina şu an kömür sektörünün önündeki en büyük risklerden.

* Dünyanın üçüncü büyük demir cevheri tedarikçisi Hindistan'da kıyı kesimlerde etkili olması beklenen aşırı yağışların, ulaşımı engellemesi ve ülkenin demir cevheri arzının azalmasından korkuluyor.

* Kalay, La Nina'dan nasibini alabilecek bir diğer ürün. La Nina'nın getireceği yağışların dünyanın en büyük kalay ihracatçısı Endonezya'daki madenleri vuracağı ve metalin fiyatının yükselebileceği ifade ediliyor. Endonezya'nın kömür üretimi de La Nina tehdidi altında.

* Çin'de La Nina'nın hava sıcaklarında sert düşüşlere yol açması beklenirken, ülkenin bazı kesimlerinde ise kuraklık yaşanabileceği belirtiliyor.

* La Nina bazı ülkelere ise yaradı. Fil Dişi Sahilleri'nin kakao üretimi 2010/2011 döneminde iyi bir mahsul elde etti.