Gelişen ülkelere yatırım yavaşlıyor
Unctad Dünya Yatırım Raporu’na göre küresel yabancı doğrudan yatırım akışlarının yönü gelişmiş ekonomilere dönüyor. Zengin ekonomilerdeki iyileşmenin yanı sıra Çin’in yurtdışındaki yatırım ve varlık alımlarının hızla artması bu akışı tersine çeviriyor
HİLAL SARI
DIŞ HABERLER - Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (Unctad) Dünya Yatırım Raporu’na göre, gelişmekte olan ekonomilere girecek olan Doğrudan Yabancı Yatırımlar’ın (FDI), yatırımcıların uzun vadeli planlarını özellikle Avrupa ve ABD olmak üzere gelişmiş ekonomilerdeki iyileşmeye göre şekillendirmesiyle durgunluk dönemine girecek. Birleşmiş Milletler’in ekonomistlerinin hazırladığı rapora göre yurtdışı yatırımları hızla artan Çin bu değişimdeki en büyük paya sahip olacak. Çin’li şirketlerin yurtdışı yatırımlarının son yirmi yıldır ülkeye giren yabancı yatırımları 2014 yılında aşabileceği belirtiliyor.
Yatırımlar 2014’te yüzde 12.5 yükselecek
Unctad’ın hazırladığı rapora göre yatırım akışlarındaki bu değişim küresel ekonomideki iyileşmeye eşlik ediyor olacak. Rapora göre geçtiğimiz yıl şirketlerin yurtdışındaki uzun vadeli fabrika ve proje yatırımları bir önceki yıla göre yüzde 9 yükselerek 1.45 trilyon dolara ulaştı. 2012 yılında ise ciddi bir düşüş yaşanmıştı. 2014 yılında ise bu toplamın yüzde 12.5 yükselerek 1.6 trilyon dolara ulaşacağı ifade ediliyor.
Raporda küresel yatırımların yönünü değiştiren en önemli dört trendin; 2013’te ekonomide olumlu havanın tekrar geri gelmesi, gelişmekte olan ekonomilere giren doğrudan yabancı yatırım akış hızının duraklaması, Çin’in yurtdışına yaptığı yatırımların akışı tersine çevirmesi, istihdamın kendi evine dönüş trendine girmiş olduğu belirtiliyor.
2013 yatırımların toparlanma yılı oldu
Unctad raporuna göre 2013 FDI akışları gelişmiş ekonomilerde, gelişmekte olan ekonomilerde, (sosyalizmden piyasa ekonomisine) geçiş ekonomilerinde ya da eski Sovyet bloğu ekonomilerinde yükseldi. Euro krizi sebebiyle keskin bir düşüş yaşanmasının ardından gelişmiş ekonomilere olan doğrudan yabancı yatırımlar yüzde 9 yükselerek 566 milyar dolara ulaştı. Geçiş ekonomilerindeki yatırımların da hızla arttığı belirtilen rapora göre bu ülkelere giren doğrudan yabancı yatırım ise 108 milyar dolar oldu.
Öte yandan küresel toplam FDI’deki paylarına göre incelendiğinde zengin ekonomilerin tarihi düşük seviyeye geldiği ve toplamın sadece yüzde 39’unu oluşturduğu görüldü. Gelişen dünyanın payı ise 778 milyar dolarlık bir rekor seviye ile toplamın yüzde 54’ünü oluşturdu. Yatırımların en büyük adresi Çin ve Asya’nın geri kalanı olmaya devam ederek toplam 426 milyar dolarlık FDI girişi yaşadı. Avrupa Birliği ve Kuzey Amerika’da ise toplam FDI girişinin 250 milyar dolar olduğu belirtiliyor.
Çin FDI hedefi olmaktan çıkıp FDI kaynağına dönüşüyor
Çin’li şirketlerin yurtdışında agresifçe yükselen yatırımlarıyla ülkenin dünyada yaptığı yatırımların, Çin’e akan doğrudan yabancı yatırımları aşacağı belirtiliyor. Unctad raporuna göre ülkenin FDI çıkışları (yurt içi çirketlerin yurt dışında yapmış olduğu yatırımlar, 2013 yılında ilk kez 100 milyar doları buldu ve BM uzmanlarına göre bu hızla yükselen bir trend. Geçtiğimiz yıl FDI hedefi olarak artan bir ilgi görmeye devam eden Çin’e 124 milyar dolar FDI girişi gerçekleştiği fakat 2013 yılının FDI girişlerinin çıkışlardan fazla olduğu son yıl olabileceği belirtiliyor.
Dünya Yatırım Raporu’ndan sorumlu Çin’li Unctad ekonomisti James Zhan, bu eğilim devam ettiği takdirde bu yıl veya önümüzdeki yıl Çin’in yurt dışına yaptığı doğrudan yatırımların, ülkeye giren FDI hacmini geçeceğini belirtti. Çin’li şirketlerin gelişmiş ekonomilerde varlık alımları yapması ve üretim tesislerini Kamboçya, Myanmar ve Afrika gibi ucuz işgücü maliyetlerinin ve ikili ticaret anlaşmalarının olduğu ülkere kaydırmasının ise bunun en önemli sebebi olduğu ifade ediliyor.
Gelişmiş ekonomiler iyileştikçe akış etkileniyor
Gelişen ekonomilere giren doğrudan yabancı yatırım akışı son on beş yıldır en önemli trenddi, fakat Birleşmiş Milletler ekonomistleri bu gidişatın değişmek üzere olduğunu söylüyor. Rapora göre 2000 yılında gelişmekte olan ve geçiş ekonomilerine FDI akışları küresel toplam doğrudan yatırımların sadece yüzde 19’unu oluşturuyordu. Geçtiğimiz yıl ise neredeyse yüzde 60’ı bu ekonomilerde oluştu. Fakat şimdi gelişmiş ekonomilerdeki iyileşmenin bu dinamiği değiştireceği öngörülüyor. 2014 yılında gelişmiş ekonomilere girecek doğrudan yabancı yatırım yüzde 35 artış yaşayacağını öngören Birleşmiş Milletler ekonomistleri 2016 yılında ise yüzde 52 artış bekliyor. Öte yandan gelişmekte olan ekonomilere gerçekleşecek akışların ise yüzde 0.2 azalacağı tahmin ediliyor.
En büyük 100 şirketin istihdamı ‘eve’ dönüyor
Son olarak ise Unctad raporunda en büyük uluslararası şirketlerin yurtdışına istihdam göndermeyi durdurmuş olduğu belirtiliyor. Birleşmiş Milletler’e bağlı kurumun ekonomistlerinin en büyük 100 çok uluslu şirketten topladığı verilere göre yabancı istihdamının toplam istihdamdaki oranlarının 2012 ve 2013 yıllarında düşmeye başladı. Öte yandan halen çalışanlarının büyük bir çoğunluğu yurt dışında. En büyük 100 şirketin 2013 yılında 17.3 milyon çalışan istihdam ettiği belirtilen rapora göre bunun 9.8 milyonu yurtdışı, 7.5 milyonu ise yurt içi çalışanlardan oluşuyordu. Fakat istihdamın evine döndüğünü gözlemleyen ekonomistler yurtdışı çalışan sayısının bu 100 şirkette 2011 yılından beri azalmakta olduğunu ve kendi ülkelerinde ise 1 milyon kişilik istihdam artışı sağladıklarını belirtiliyor.
