Gelişen ülke şirketleri taşları yerinden oynatıyor!

EVRİM KÜÇÜK - DIŞ HABERLER 

Gelişmekte olan ülkelerin dünya ekonomisindeki ağırlığı giderek artarken, bu ülkelerin yarattığı şirketler de Batılı devler karşısında önemli bir rakip olarak yükseliyor. kendi ülkelerinde ekonomik patlamaya paralel olarak hızla büyüyen bu şirketler, çokuluslu şirketler önemli sektörlerin dışına itmeye başladı. Yıllık satışları 1 milyar doların üzerinde olan gelişmekte olan şirketlerinin sayısı son 10 yılda üçe katlanarak yaklaşık 1.700'e ulaştı ve bu şirketler şimdi küresel pazarda dengeleri değiştiriyor.

Araştırma şirketi The Boston Consulting Group'un (BCG) üç sektördeki rekabeti analiz ettiği ‘Ejderhalarla Düello; Global Kurumsal Rekabette Yeni Aşama' isimli raporunu yayınladı. Otomotiv yan sanayi, inşaat malzemeleri ve kimyevi madde olmak üzere üç endüstride yaşanan küresel rekabeti analiz ederek hazırlanan raporda BCG, gelişen ülke oyuncularının (EMP), söz konusu sektörlerde çokuluslu şirketlerin (MNC) şampiyonlarının hakimiyetine son vermek üzere olduğunu belirtti. Raporda EMP'lerin son beş yıldaki büyüme hızlarına koruyacakları varsayılarak hazırlanan senaryoya göre, EMP'ler öngörülebilir bir gelecekte tüm bu sektörde satış hacmi açısından en büyük beş şirketten üçünü temsil edecekler. Aslında kimya sektöründe gelişmekte olan ülke şirketleri bu noktaya geldi bile. İnşaat malzemeleri sektöründe 4 yıl içinde bu senaryonun gerçekleşmesi beklenirken, otomotiv tedarikçileri sanayinin 13 yılda bu noktaya geleceği tahmin ediliyor. Tabi bu, MNC'ler için oyunun bittiği anlamına gelmiyor. Üç sektörün her birinde MNC'ler liderlik pozisyonlarını sürdürmeye devam edecek ve hatta yeni pazarlarda büyümeyi sürdürecekler.

Dört adımda liderlik

1- EMP'ler küresel liderlik yolunda dört adımda ilerliyor. Öncelikle yerel pazarlarında önemli bir rakip olarak ortaya çıkıyorlar.
2- Daha sonra iç pazarda önemli bir pay elde ederek ulusal şampiyonlara dönüşüyorlar.
3- Üçüncü adımda, kanatlarını açıyorlar ve küresel pazarlara yöneliyorlar.
4- Son olarak ise kendilerini küresel liderler olarak konumlandırıyorlar.

Kimyasallarda güç EMP'lere geçti

Kimyasallar küresel rekabetin çok yoğun olduğu bir sektör. BCG'ye göre kimyasallarda MNC'ler ile EMP'ler gelir açısından birbirine neredeyse eşit. Sektördeki en büyük 10 EMP'nin yıllık ortalama geliri 29 milyar dolarken, MNC'lerin geliri 33 milyar dolar. Talep ise, 5 trilyon dolarlık küresel pazarın yaklaşık yarısını oluşturan gelişen ülkelere kayıyor. Sektördeki büyük MNC'lerin gelişen ülkelerde de üretimi bulunuyor ve bu ülkeleri çok yakından tanıyorlar. Ancak güç dengesi EMP'lerin lehine değişti. Çoğu ulusal petrol şirketleriyle sıkı bağlar içinde olan EMP'ler küresel liderler haline geldi.

Örneğin 2013 itibariyle yıllık geliri 60 milyar olan Çinli Sinopec, Dow Chemical'dan daha büyük bir şirket. Suudi Arabistan merkezli 50 milyar dolarlık bir holding olan Sabic de LyondellBasell Industries, DuPont ve Mitsubishi Chemical'in önüne geçti. Ancak EMP'ler baz kimyasallar, temel plastiklerde egemen konumda iken, MNC'ler özel kimyasallar, endüstriyel gazlar, tarımsal kimyasallar ve gübrelerde daha güçlü konumdalar. Bu sektörde EMP'ler satın alma ve birleşmelerde de agrasif bir tutum izliyorlar. 2007'den 2012'ye kadarki dönemde EMP'lerin satın almalara akıttığı para 7.9 milyar dolardan 10.6 milyar dolara çıktı. MNC'lerin gelişmekte olan ülke merkezli şirketlerle yaptığı satın alma hacmi ise 4.6 milyar dolardan 2.8 milyar dolara indi. Aynı dönem içinde EMP'lerin yaptığı satın almalarda ortalama fiyat 881 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bu rakam, MNC'lerin imza attığı anlaşmaların ortalama büyüklüğünün 9 katı. Rapora göre küresel talep trendleri EMP'ler lehine gelişmeye devam edecek, özellikle de Asya merkezli olanlar için. 2020 yılında küresel kimyasal satışlarının yüzde 53'ünün Asya'da gerçek-leşmesi, Kuzey Amerika ile Batı Avrupa'nın satışlardaki payının ise sırasıyla yüzde 21 ve yüzde 15'e daralması bekleniyor.

İnşaat malzemelerinde yakalamak üzereler

EMP'lerin MNC'leri devirmeye hazırlandığı bir diğer sektör inşaat. Gelişmiş ülkeler küresel finans krizi sonrasında yaralarını sarmaya çalışırken, gelişmekte olan ülkeler, inşaat makineleri talebinin fırlamasına yol açan bir altyapı patlaması içine girdi. Mesela Çin'de sektör 20072011 arasında yıllık ortalama yüzde 25'in üzerinde büyüme kaydetti. 2011 yılında sektörün zirve yaptığı dönemde sadece Çin 108 milyar
dolarlık küresel inşaat ekipmanları pazarının üçte birini oluşturuyordu. Aksine, başlıca gelişmiş pazarlar ise krizde ağır darbe aldı ve ABD ile Batı Avrupa'da satışlar yüzde 30 daralırken, Japonya'da yüzde 40 düştü. Dünyanın ikinci büyük ekonomisi Çin ekonomisinde ‘kontrollü' yavaşlamaya rağmen ülkenin önde gelen inşaat makineleri EMP'leri Zoomlion ve Sany'nin yıllık gelirleri 5 milyar dolara tırmandı. Latin America gibi diğer gelişmekte olan ülkelerdeki faaliyetlerini artırmalarının da yardımıyla bu iki şirket, sektörün devlerinden Metso ile JCB'yi büyüklük olarak geride bıraktı. Ancak Çinli şirketlerin Batı pazarlarından pay kapma çabaları, o bölgede müşterilerin marka, kalite ve kurulu sistemlere eğilimi nedeniyle sekteye uğradı. BCG, lider inşaat ekipmanları EMP'lerinin şu anki hızlarıyla büyümeye devam etmeleri halinde 2020'de önde gelen MNC'leri yakalayacaklarını öngörüyor. Rapora göre dört yıl içinde dünyanın en büyük beş inşaat malzemeleri şirketinden üçü gelişmekte olan ülkeler merkezli olacak.

Otomotiv tedarikçileri sanayinde Çin'in yıldızı parladı

2008'de gelişmekte olan ülkelerde, küresel üretimin yüzde 37'sine denk gelen 25 milyon hafif araç üretildi. 2013'te bu oran neredeyse yüzde 50'ye çıkarken, o dönemde dünyanın en büyük otomobil üreticisi Çin'in üretimi 21 milyon adede dayandı. Gelişmekte olan ülkeler otomobil endüstrisinin büyüme motoru fakat bu ülkelerin gücü otomotiv yan sanayine henüz tam olarak yansımış değil; en büyük 10 MNC'nin yıllık ortalama geliri 29 milyar dolarla, en büyük 10 EMP'nin yıllık gelirinin altı katı civarında. MNC'ler hala lider ancak raporda sektördeki EMP'lerin dört kat daha hızlı büyüdüğü not ediliyor.

2008-2014'te EMP'ler yıllık ortalama yüzde 21 ile MNC'lerin üzerinde büyüme kaydetti. Önde gelen EMP'ler iki kategoriye ayrılıyor. Bazıları zaten küresel şirketler; Nemak, Iocpe-Maxion ve Bharat Forge diğer kıtalarda hem satış hem de üretimde varlık gösteriyor. Diğer bazıları özellikle de Çinli şirketler yerel pazarlarında büyük bir hızla büyüyor ve yurtdışındaki fırsatları kolluyor, teknolojide büyük şirketleri yakalamaya çalışıyor. Ancak önde gelen EMP'lerin satışlarının yalnızca yüzde 1.8'ini Ar&Ge'ye ayırdığı görülürken, MNC'lerde bu oran yüzde 4.7'yi buluyor. Rapora göre birçok MNC, gelişen ülkelerde hafif araç üretimin artması nedeniyle yedek parça faaliyetlerinde bir tehdit ile karşı karşıya kalabilirler. Kritik öneme sahip motor, vites sistemleri, araba elektroniği gibi parçalarda MNC'ler hala lider fakat otomobillerin iç kısımlarında kullanılan parçalar, yolcu bağlama ve korumu sistemleri, direksiyon, lastik, yakıt sistemleri ve cam gibi parçalarda EMP'ler kalite ve performans olarak arayı kapatmaya başladı. Örneğin Çinli Fuyao Group şu an dünyanın en büyük araba camı üreticilerinden ve bugün sadece Çinli şirketlere değil, Avrupa ve Japonya'daki çokuluslu müşterilerine araba ön camı üretimi yapıyor.

*EMP: Gelişen ülke oyuncuları
*MNC: Çok uluslu şirketler