Dünya Bankası’ndan enerji verimliliğini arttırmaya yönelik yeni girişim

On yıllık bir dönemi kapsayan "Avrupa ve Orta Asya’da Enerji Verimliliğinin Arttırılması Programı” (E3 Programı) ile, yatırımların ömrü boyunca 63 teravat saat (TWh) enerji tasarrufu sağlanması (bu İsviçre’nin yıllık elektrik üretimine eşdeğerdir) ve CO2 emisyonlarının 18,7 milyon ton azaltılması öngörülüyor.  

E3 Programı ile 1,46 milyar ABD$ tutarında Dünya Bankası finansmanı sağlanacak ve buna ek olarak 1,5 milyar ABD$’lık bölümü özel sektör finansmanı olmak üzere kamu, özel sektör ve kalkınma sektöründen 2,4 milyar ABD dolarlık finansman harekete geçirilecektir. Başlangıç olarak sağlanacak fonlar özel olarak dört ülkedeki enerji verimliliği programları için ayrılmıştır ve 10 yıllık program süresi içerisinde başka ülkelerin de programa dahil olması beklenmektedir. Yatırımlar kamu tesislerini, konut binalarını ve konutlarda kullanılan elektrikli cihazları, sanayi modernizasyonunu ve bölge ısıtma sistemlerinde yapılacak geliştirmeleri hedefleyecektir. Proje, Moldova - Büyüme, Dayanıklılık ve Refah için Fırsatlar (M-GROW) programından sağlanan 5 milyon dolarlık hibe ile destekleniyor. 

Dünya Bankası’nın Avrupa ve Orta Asya Bölgesinden Sorumlu Başkan Yardımcısı Antonella Bassani program ile ilgili olarak şunları söyledi: “Enerji verimliliğine yatırım yapmak, Dünya Bankası Grubu'nun iklim değişikliğinin en kötü etkilerini önlemek amacıyla temiz ve verimli enerjiye geçişi hızlandırma vizyonunun bir parçasını oluşturmaktadır. Enerji verimliliğinin arttırılması, başka kalkınma öncelikleri için kullanılmak üzere bütçe tasarrufu sağlayabilir ve yeni enerji arzı için gereken yatırım ihtiyacını önemli ölçüde azaltabilir. Verimli sistemler işletme faaliyetlerini daha temiz ve daha rekabetçi hale getirir, evlerde enerji faturalarını düşürür, hava kirliliğini azaltır, karbon emisyonlarını azaltır ve istihdam yaratır.”
 
E3 programı, ulusal planlara dayalı olarak tekrarlanabilir ülke projeleri geliştirecek ve sürdürülebilir finansmana erişimi destekleyecektir. Program kapsamında ilk aşamada uygulanacak projeler arasında, Türkiye'de merkezi hükümet binalarının yenilenmesine yönelik 300 milyon ABD$’lık Dünya Bankası finansmanı ve Moldova'da özellikle eğitim tesisleri olmak üzere kamu binalarının ve bölgesel ısıtma sistemlerinin yenilenmesine yönelik sağlanacak 54,5 milyon ABD$’lık finansman yer almaktadır. Türkiye, Moldova, Karadağ, Özbekistan ve başka ülkelerde ilave aşamalar ve projeler planlanıyor. 

Zaman içerisinde, E3 Programı ülkelerin kamu finansmanlı küçük ölçekli enerji verimliliği programlarından daha büyük ticari finansmanlı ulusal ölçekli programlara geçişlerini destekleyecektir. Kamu finansmanının kullanımı, ticari finansörlerin getirilmesi için gerekli yatırımların gösterimi, yeni iş modellerinin test edilmesi, yatırım risklerinin azaltılması ve ticari finansmanın yanında hedefli sübvansiyonların sağlanması üzerinde odaklanacak.

Avrupa ve Orta Asya bölgesindeki onsekiz ülke halihazırda COP 28'de 2030 yılına kadar yıllık enerji verimliliği artış oranlarını ikiye katlamayı taahhüt etmiş durumdadır. Ancak bölgede halen dünyanın enerji açısından en verimsiz, karbon yoğunluklu ekonomilerinden bazıları bulunmaktadır. E3 programı, enerji verimliliği yatırımlarıyla ilişkili yüksek işlem maliyetleri, kural ve standart eksikliği ve genel farkındalık eksikliği gibi piyasa sorunlarının ve davranış değişikliği ihtiyaçlarının ele alınmasına yardımcı olacaktır. Program, politikaları ve düzenlemeleri güçlendirecek, sağlam kurum ve kuruluşlar geliştirecek, güvenilir veriler oluşturarak dağıtacak, piyasa yeteneklerini geliştirecek ve özel sermayeyi harekete geçirecektir.

Dünya Bankası’nın Bölge Altyapı Direktörü Charles Cormier program ile ilgili olarak şunları vurguladı: “Son dönemde yaşanan enerji krizi, kıt doğal kaynakların korunmasını amaçlayan büyük ölçekli enerji verimliliği önlemlerine duyulan acil ihtiyacı ön plana çıkarmıştır. Enerji verimliliği halen yeni enerji üretimi ile karşılaştırıldığında enerji ihtiyaçlarını karşılamanın en erişilebilir ve uygun maliyetli yoludur.  Programımızın temelinde, Avrupa ve Orta Asya'daki ülkelerin enerji verimliliklerini arttırmalarına yardımcı olma konusundaki onlarca yıllık deneyimimiz yatmaktadır. Çeşitlilik sergileyen bir bölgede bulunmalarına rağmen, bu ülkeler programın ele alınmasına yardımcı olacağı birçok ortak engeli ve ulusal önceliği paylaşmaktadır ve bölgesel bir ağ aracılığıyla bilgi paylaşımına yönelik bir platform oluşturmaktadır.”

Program kapsamında, aralarında kendilerini bilgi alışverişine ve kapasite geliştirmeye adayan uluslararası finansal kuruluşların ve donör ortakların ile kuruluşların yer aldığı, bölgesel ve küresel kuruluşlardan oluşan bir koalisyon oluşturulacaktır. Bölgesel ağ, Enerji Sektörü Yönetim Yardım Programından (ESMAP) başlangıçta alınacak 5 milyon ABD$ tutarındaki bir hibe ile finanse edilecektir. Bu bölgesel ağ, bilgi alışverişi ve bilgi oluşturma için kolaylaştırıcı bir rol oynayacak ve ülke yaklaşımlarını koordine ederek uyumlaştıracaktır. Ağın öncelikli konuları arasında politika oluşturma ve uygulama, daha geniş ölçekte uygulanacak programların tasarımı ve enerji verimliliği önlemlerinin ölçülmesi ve doğrulanması yer alacaktır.

E3 programı, enerji güvenliğini arttırmak, enerjiye uygun maliyetli erişimi ve temiz enerjiye geçişi desteklemek için kısa süre önce uygulamaya konulan Avrupa ve Orta Asya Yenilenebilir Enerji Ölçeklendirme (ECARES) Programıyla paralel olarak  işleyecektir. ECARES programı temiz enerji arzı üzerinde odaklanırken, E3 programı enerji talebini azaltmayı hedeflemektedir. Her iki programa katılmak isteyen ülkeler niyet mektubu sunmaya davet edilmektedir.