Çöpünü dahi boşa harcamayan ülke: Danimarka

Mehmet FİLOĞLU

Enerjisini başta rüzgar olmak üzere yenilenebilir enerjiden karşılayan ve fosil yakıt kullanımını tamamen bitirmeyi amaçlayan Danimarka çöplerini imha etme yönteminde de diğer ülkelerden ayrılıyor. Bölgesel ısıtmada 100 yıldan fazla tecrübesi olan kuzey ülkesi, ürettiği çöplerin büyük bölümünü ya dönüştürüyor ya da yakarak ortaya çıkan ısının büyük bölümünü bölgesel ısıtmada kullanıyor. Yıllık 11 milyon tonluk çöpün yüzde 67'si geri dönüştürülürken, yüzde 27'si ise yanma tesislerinde değerlendiriliyor. Ortaya çıkan enerji, ihtiyaca göre elektriğe ya da bölgesel ısıtma sistemleri için sıcak suya dönüştürülüyor. Bu alanda çalışan 29 tesisin çoğu belediyelere ait. Çöpten sağlanan enerji, ülkenin ısıtma ihtiyacının yüzde 20'sini, elektrik tüketiminin ise yüzde 5'ini karşılıyor.

Danimarkalılar para kazanmayacaksa bir işe girmez

DEİK/Türkiye-Danimarka İş Konseyi, geçtiğimiz hafta Danimarka'ya "Atıktan Enerji ve Bölgesel Isıtma" konulu bir heyet ziyaret gerçekleştirdi. Heyette iş adamlarının yanı sıra 3'ü başkan düzeyinde 8 belediyeden de temsilciler bulunuyordu. Üç gün gün süren sunum ve gezilerde katılımcılara Danimarka'nın atıktan enerji üretimi ve bölgesel ısıtma sistemleri konusunda teknik bilgiler verildi. Söz konusu sistemler hakkında bilgi veren DEİK/Türkiye-Danimarka İş Konseyi Başkanı Alper Önoğlu, "Danimarkalılar bir şeyden para kazanmazlarsa bunu kurmazlar. Çevrecilik değil olay sadece. Danimarka'da boruları döşemek Türkiye'dekinden 4 kat daha pahalı. Buna rağmen bu sistemleri kurup işletmeyi başarabiliyorlar. Bizde bu daha da kolay. Başlangıçta bir miktar maliyet oluyor ama o gider de ülkede kalıyor. Bu sistem yerli sanayiye de kazandırıyor. Bizim model almamız gereken yer burası" dedi.

Atık ısılar boşa harcanmıyor

Konsey Başkanı Önoğlu, Danimarka'daki sistemlere yabancı değil. Yönetim Kurulu Başkanı olduğu Altaca Grubu, Balıkesir'in Gönen İlçesi yakınlarında kurduğu Çevre ve Enerji Kompleksi'nde hayvansal ve bitkisel atıklardan hem enerji hem de doğal gübre üretiyor. Önoğlu, ülkenin çöpten enerji elde etme serüvenini şu sözlerle açıkladı: "Danimarka düz bir ülke. Çöpü gömecek bir yer bulmak zor. Bu sebeple daha 1903'te ilk çöp yakma fabrikasını kurmuşlar. Bu alanda dünyada ilkler. Isınma ihtiyacının bir kısmını da buradan karşılıyorlar. Bir noktada yetmeyip tüm altyapılarını sıcak su sistemleri ile donatıyorlar. Sıcak su miktarını artırmak için biyokütleye de yöneliyorlar. Bu da yetmiyor. Elektrik üretilen santrallerin atık ısısını da merkezi ısıtma sistemlerine yöneltiyorlar. Hiçbir kaynaklarını boşa harcamıyorlar" dedi.

1 milyar lira çöpe gidiyor

Önoğlu, sistemin Türkiye'de yaygınlaşmanın önündeki en büyük engelin kamuoyu tepkisi olduğunu belirterek, aslından çöp yakma sistemlerinin düzgün bir baca sistemi ile şehir içinde bile zararsız bir biçimde çalışabildiğini söyledi. Bu konuda en iyi örneklerden birinin Danimarka olduğunu aktaran Önoğlu, çöp yakma tesislerinde filtre edilen baca gazının atmosferden bile daha temiz olabildiğini ifade etti. Biyoyakıt ve çöp konusunda teşvik sisteminin 2020 sonrası için de netleştirilmesi gerektiğini vurgulayan Önoğlu, çöpte her yıl 1 milyar liralık kaynağın boşa gittiğini, biyokütlede zarar çok daha büyük olduğunu kaydetti.

Yeşil kalkınmada Danimarka modeli

Danimarka, yeşil kalkınmada da Türkiye için model olabilir. Petrol krizinin yaşandığı 1973'te enerji ihtiyacının büyük bölümünü yurt dışından karşılayan Danimarka, o tarihte alınan kararla yerli kaynaklara yöneldi. Bu kaynakların en başında yenilenebilir enerji geliyordu. Yapılan yatırımlarla ülke ekonomisi 1980'den bu yana yüzde 80 büyürken, enerji tüketimi aynı kaldı, karbon emisyonu azaldı. 5.5 milyonluk ülke bugün yılda yaklaşık 6 milyar euroluk yeşil enerji teknolojisi ihraç ediyor. Paris anlaşmasıyla birlikte bu tutarın hızla artması bekleniyor. 2014 itibariyle yeşil teknoloji şirketlerinde 59 bin kişi çalışıyor. Bu Danimarka'nın toplam sanayi istihdamının yüzde 11'ine denk geliyor. Danimarka'nın yenilenebilir enerji sayesinde elde ettiği ekonomik büyümenin Türkiye için önemli bir model olduğunu dile getiren Alper Önoğlu, "Bu model ithalatçı bir ülke için çok değerli. Bu alanda kazanılan teknolojide kalkınmada önemli bir rol oynuyor" dedi.

Zonguldak Büyükşehir Belediyesi Başkanı Muharrem Akdemir, Bolu Büyükşehir Belediyesi Alaaddin Yılmaz ve Erzurum Büyükşehir Belediyesi Başkanı Mehmet Sekmen Danimarka'nın atıktan enerji ve bölgesel ısıtma sistemlerini yerinde inceledi.

Erzurum Büyükşehir Belediyesi Başkanı Mehmet Sekmen
Yollar 'çöp'le ısıtılabilir

Belediye başkanı olduğum günden bu yana çöpten elektrik elde etmek için birkaç girişimim oldu ancak hep bir aksaklık çıktı. En son geçen sene ihaleye verdik ve bu ay itibariyle çöpten elektrik üretimine başlıyoruz. Günlük 400 ton çöpümüz çıkıyor. Bu çöpün tamamını yakma tesisine göndereceğiz. Oradan elektrik üretilecek. Elde edilecek kârın yüzde 72'si bizim, gerisi firmanın olacak. Erzurum soğuk bir şehir, yollarımız buz tutuyor. Söz konusu tesisin atık ısısını yolları alttan ısıtmak için kullanmayı da değerlendiriyoruz. Sıcak suyu evlere vermek için de incelememiz var.

Zonguldak Büyükşehir Belediyesi Başkanı Muharrem Akdemir
Maliyet şu an için yüksek

Danimarka'daki sistemlerin çoğu bizde. Burada yerinde incelemek çok verimli oldu. Biz şu anda çöpü büyük oranda toprağa gömüyoruz. Bunda da alanların ömrü doluyor. Burada depolanan çöpte oluşan metan gazından elektrik elde ediyoruz. Şu anda 2.5 MW'lık bir elektrik santralimiz var. Danimarka'daki sistem güzel ancak orada çöpü bertaraf etmek için belediyelere çıkan fatura bizim için yüksek. Daha uygun maliyetlerle bu işe girebiliriz. Biz ayrıca şehirdeki termik santrallerin atık ısısını şehir ısıtmasında kullanılması için de çalışma başlattık. Bu atık ısı ile merkezdeki 55 bin hanenin 40 binin ısıtmasını sağlayabiliriz ve 200-300 milyon liralık tasarruf sağlayabiliriz.

Bolu Büyükşehir Belediyesi Alaaddin Yılmaz
Yakma tesisi ihale aşamasında

Türkiye'de il bazında çöpü modern anlamda ilk ayrıştıran, geri dönüşümünü sağlayan ve elektrik üreten sistemi kuran belediye biziz. Çöp toplama konusunda da önemli atılımlar yaptık. Sadece merkez değil bağlı ilçe ve beldeleri de dahil eden bir sisten kurarak, söz konusu çöpü depolama ve yakma konusundaki projemizin ÇED'ini de aldık. 1 MW'lık bir tesis bu. İhale aşamasındayız. Biz sistemimizi İtalyan ve Alman teknolojisiyle hazırlamıştık. Şimdi Danimarka teknolojisini de dahil edeceğiz. Çöp depolama çok büyük risk yaratıyor çevre konusunda. Onların yıllarca geliştirdikleri sistemleri biz hızlıca kurabiliriz. Bölgesel ısıtma konuda ise bizim şehirlerin altyapısı uygun değil. Umarım yavaş yavaş gelişir.