Çin’de ‘borsa balonu patlıyor’ endişesi

EVRİM KÜÇÜK - DIŞ HABERLER

Dünyanın ikinci büyük ekonomisi Çin’de Şang2hay Kompozit Endeksi’ndeki ‘boğa koşusu’ 932’nci gününü doldurdu. Bu, Çin borsalarının işlemlerine başladığı 1990’dan bu yana en uzun ralli. Üstelik daha önceki rallilerin ortalama uzunluğunun beş katı. Ancak Çin borsalarındaki rallinin bitme sinyalleri gelmeye başladı. Son günlerde borsada yaşanan sert düşüşler nedeniyle uluslararası piyasaları ‘Çin hisse senedi piyasalarındaki balon’ patlayacak korkusu sardı. Çin’de birkaç gün öncesine kadar borsa, parasal genişlemenin etkisiyle, ekonominin hız kesmesine rağmen baş döndüren bir hızla yükseliyordu. Borsada 1 yıl içinde 6.5 trilyon dolarlık yeni değer oluşmuştu. Ancak son 7 işlem gününde borsadan yüz milyarlarca doların çıkmasıyla ‘balon patlıyor’ uyarıları hız kazandı. 

Çin’de hisse senetleri 2008 yılındaki global finansal krizi döneminden bu yana görülen en sert satışları yaşıyor. Gösterge konumdaki Şanghay Bileşik Endeksi’nde dün kayıplar bir ara yüzde 4.8’e kadar çıktı. Geçtiğimiz hafta yüzde 13 gerileyen Şanghay Bileşik Endeksi dün yüzde 2.44 düşüşle 4300 puan seviyelerine yaklaştı. Şenzhen Borsası’nda ise kayıp yüzde 3.3 civarında. Her iki endeksteki en büyük şirketlerin işlem gördüğü Şanghay Şenzen CSI 300 Endeksi son bir yılda yüzde 129 getiri sağlamıştı. Endeksin geçen haftanın ilk işlem gününden bugüne kadarki kaybı yüzde 15’i buldu. Şanghay Kompozit Endeksi’ndeki 100’den fazla şirketin hisseleri yüzde 25’ten fazla geriledi. Önceki hafta başlayan ve dün derinleşen düşüşte HSBC imalat sektörü PMI verisinin 50 puan olan başa baş seviyesini altında kalarak daralmaya işaret etmeye devam etmesi, halka arzların bu ay piyasadan 7 milyar yuan çekmesi, Çin’in 3’üncü büyük aracı kurumu Guotai Junan Securities’in son 5 yılın en büyük halka arzını gerçekleştirmeye hazırlanması ve geçtiğimiz ay borçlanma maliyetlerinin artmasının yol açtığı likidite daralması etkili oldu. Yaşanan düşüşlere rağmen Şanghay Bileşik Endeksi hala yıl başından bu yana yüzde 35 yükseliş göstermiş durumda. 

Uzmanlara göre son günlerde yaşanan düşüş piyasalardaki likiditeyi emen hisse satış dalgasının bir sonucu olabilir. Yılbaşından bu yana Çinli şirketler halka arzlardan 115 milyar dolar gelir elde etti. bu rakam geçen yılına aynı dönemine göre iki kat artış anlamına geliyor. BlackRock uzmanlarına göre, sırada başka halka arzların olmasına bir tepki olarak borsalar geriliyor. İmalat verisi Pekin’i alarma geçirebilir 

Bir düzeltme hareketi olabilir 

HSBC’ye göre bu düzeltme hareketi. Bankanın Çin hisse senedi araştırma bölümünden Steven Sun, Financial Times’a yaptığı açıklamada, Pekin’in balonu küçültmeye çalıştığını ve düşüşlerin geçici olduğunu söylüyor. Çinli regülatörlerin borsayı soğutma çabalarının kısa vadede düzeltmeye neden olacağını belirten Sun ancak bunun uzun vadede sağlıklı bir düzeltme olacağını ifade ediyor. 

Para politikası gevşedi yatırımcı borsaya koştu

Haziran ortası itibariyle on iki ayda Çin borsalarında yaratılan toplam değer tam 6.5 trilyon dolar oldu. Haziran ortasında yapılan ve Financial Times’ta yayınlanan bir anketin sonuçlarına göre yatırımcıların yarısı Şanghay’da A tipi hisse senetlerinde bir balon olduğunu düşünüyor. Ocakta bu oran yüzde 12 civarındaydı. Uzmanlara göre balon devlet eliyle beslendi, gevşek para politikası milyonlarca yatırımcıyı mevduatlarını ve diğer birikimlerini borsada yatırım yapmak için kullanmaya teşvik etti. Borsalarda işlem hacmi rekor seviyelere çıktı. 

Çin borsalarındaki bu hızlı büyüme, ABD’deki internet balonunun en şişkin olduğu günlerdeki düzeyleri bile aşıyor. Borsalarda fiyat/kazanç oranları son beş yılın en yüksek düzeyine ulaştı. 

Borsalardaki bu coşkunluğa karşılık Çin ekonomisinin ise bu yıl 1990’dan beri en zayıf büyüme oranını kaydetmesi bekleniyor. Uzmanlar, Çin borsasında bir balon oluştuğuna dair uyarılarda bulunuyordu. Hong Kong’daki Rabobank International’dan finans piyasaları araştırma müdürü Michael Every, bu surum için “Ellerimizde mükemmel bir balon var” demişti. Michael Every “Tabii ki kısa vadede para yapılabilir, ama korkarım bunun sonu iyi olmayacak” şeklinde konuşmuştu.

İmalat verisi Pekin’i alarma geçirebilir

Çin’de fabrika aktivitesi haziran ayında bazı istikrar sinyalleri gösterdi fakat üst üste dördüncü ay daralarak dünyanın en büyük ikinci ekonomisinin daha fazla parasal desteğe ihtiyaç duyabileceği görüntüsünü yarattı.HSBC/Markit Flash China satın alım yöneticileri endeksi (PMI) 49.2’den üç ayın en yüksek seviyesi olan 49.6’ya artarken, daralma ve genişleme sınırı olan 50’nin altında kalmaya devam etti. Yeni siparişler 50.3 ile yeniden pozitif alana dönerken, ihracat siparişlerindeki düşüş çok daha yavaş gerçekleşti fakat şirketler son altı yılın en yüksek hızında işçi çıkarmaya devam ettiler. Bu durumun Pekin’i alarma geçirmesine kesin gözüyle bakılıyor. Fabrikalar aynı zamanda ürünleri için daha derin fiyat kesintilerine gitmek zorunda kaldı ve kâr marjlarında azalma yaşadı.