AB'nin enerji denkleminde ibre Rusya'yı gösteriyor

ANKARA - Ukrayna'daki siyasi kriz konusunda "çekimser adımlar attığı" belirtilen Avrupa'da, enerjisinin yüzde 22′sini karşılayan Rusya'ya bağımlılığın azaltılması ve enerji arz güvenliğinin sağlanması, en önemli gündem maddelerinden birisi haline geldi.

AA muhabirlerinin derlediği bilgilere göre, dünyanın en fazla enerji ithal eden bölgesi Avrupa Birliği, bunun için her yıl yaklaşık 800 milyar dolar harcıyor. Rusya, AB’ye doğalgaz, petrol ve kömür ihraç ederek bloğun enerjisinin yüzde 22′sini tek başına karşılıyor.

Avrupa’nın tükettiği toplam doğalgazın yaklaşık yüzde 30'u Rusya tarafından sağlanırken, bu gazın yaklaşık yüzde 60’ı da Ukrayna’dan geçen boru hatları aracılığıyla taşınıyor. Rus doğalgazı, Avrupa'ya 12 boru hattıyla ulaştırılırken. bunlardan 3'ü doğrudan Finlandiya, Estonya ve Letonya’ya gidiyor. AB'ye gaz taşıyan hatlardan 4'ü Beyaz Rusya, Litvanya ve Polonya'dan geçiyor. Ukrayna ise 5 boru hattıyla Avrupa'nın enerji ihtiyacı karşılanmasında "kilit rol" üstleniyor.

Kuzey Akım boru hattı ile Rusya’dan en fazla doğalgaz ithal eden ülke, Avrupa ekonomisinin lokomotifi Almanya olurken, bazı AB ülkelerinde ise Rus gazına bağımlılık oranı yüzde 100'ü buluyor.

AB’nin fosil yakıt ihtiyacının karşılanmasında da "en önemli enerji aktörü" olan Rusya, yılda 2 milyon varille Avrupa’nın kullandığı petrolün yaklaşık üçte birini, kömürün de yüzde 25’ini sağlıyor.

G-7'de enerji arz güvenliği tartışıldı

Ukrayna krizi sonrası Rusya'ya bağımlılığın azaltması, AB'nin en önemli gündem maddeleri arasına girdi. Bu kapsamda Roma'da gerçekleştirilen G-7 enerji bakanları zirvesinde, enerjide Rusya'nın payının azaltılması, arz güvenliğinin sağlanması ve kaynakların çeşitlendirilmesi tartışıldı. Zirve sonrası, şeffaf ve esnek enerji piyasasının geliştirilmesi, enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi, temiz-yenilenebilir enerji kaynaklarının teşviki ve büyük enerji kesintilerine karşı ithalatçı ülkelere acil yanıt verecek sistemin geliştirilmesi için 4 maddelik acil eylem planı açıklandı.

AB'de yeni arayışlar

Avrupa'da, 5'i Ukrayna üzerinden olmak üzere 12 boru hattıyla taşınan Rus doğalgazına bağımlılığı azaltmak için Güney Gaz Koridoru gibi alternatif güzergahların önemi artarken, sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ve yenilebilir enerji gibi kaynaklara yönelim hız kazandı.

Azerbaycan'ın Hazar Denizi Şahdeniz Havzası'ndan çıkartılacak doğalgazı Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşıyacak Güney Gaz Koridoru, Avrupa'nın enerjide Rusya'ya bağımlılığını azaltacak en önemli projelerden biri olarak görülüyor. Beş yıl içerisinde tamamlanması öngörülen projeye, İsrail, Güney Kıbrıs Rum yönetimi, Türkmenistan ve Kuzey Irak'ın da gaz tedarikçisi olarak dahil olması planlar dahilinde bulunuyor.

Norveç'in önemi arttı

Dünyanın 5. büyük petrol ve 2. büyük doğalgaz ihracatçısı konumundaki Norveç, Avrupa’ya en fazla doğalgaz sağlayan ikinci ülke konumunda iken 2012'de Rusya’nın doğalgaz fiyatlarını petrole sabitlemesi ve kendisinin endeks sistemini koruması nedeniyle Avrupa’ya gerçekleştirdiği doğalgaz ihracatında Rusya’nın önüne geçti. Rusya'nın Avrupa’ya gaz ihracının, Ukrayna’nın transit ülke rolünden dolayı riske girmesi, Norveç'i potansiyel olarak Avrupa’nın en önemli doğalgaz kaynağı konumuna getirdi.

AB'de yenilenebilir enerji kaynaklarının toplam enerji tüketimindeki oranı ise yüzde 14 seviyelerinde bulunuyor. Avrupa, 2020'ye kadar bu oranı yüzde 20'ye çıkarmayı amaçlıyor.

Rusya da Avrupa'ya "bağımlı"

Enerji ihracından yaklaşık 400 milyar dolar gelir elde eden Rusya, milli gelirinin beşte birini Avrupa'ya enerji ihraç ederek sağlıyor. Gazprom, 168 bin kilometrelik dünyanın en uzun doğalgaz boru hat sistemi ile doğalgazı Avrupa'ya ulaştırıyor.

"Çekimser adımların nedeni enerji bağımlılığı"

AB'nin enerjide Rusya'ya bağımlılığının, uluslararası kriz durumlarında "manevra alanını kısıtladığı" belirtiliyor. Rusya’ya enerjide büyük oranda bağımlı olan Avrupa’nın, "2008’de yaşanan Rusya-Gürcistan krizinde olduğu gibi attığı çekimser adımların enerji arzındaki endişeden kaynaklandığı" değerlendiriliyor. Ukrayna’daki krizin doğalgazda herhangi bir kesintiye neden olmasının, Avrupa ekonomisini ciddi bir krize sokabileceği ifade ediliyor.

LNG ve kömür alternatifi

Uzmanlar, AB ile Rusya arasındaki enerjisi ilişkisini Anadolu Ajansı muhabirlerine değerlendirdi.
Almanya Ekonomik Araştırmalar Enstitüsünden Prof. Dr. Claudia Kemfert, LNG ithalatının Rus gazına en önemli alternatif olduğunun altını çizdi. Kemfert, AB içerisindeki boru hat sistemlerinin düzenlenerek, özellikle Batı Avrupa'dan Doğu Avrupa'ya geri gaz akışı yoluyla gaz iletilmesinin AB'nin enerji güvenliğini arttıracağını söyledi.

Glasgov Üniversitesi Enerji Uzmanı Jack Sharples, Avrupa'nın sanayi üretiminde kömüre geçerek Rus gazına bağımlığını düşürebileceğini savundu. Avrupa'nın Rus gazına daima ihtiyacı olacağını belirten Sharples, bu bağımlılığı azaltabilmek için Avrupa'nın uzun vadede birçok ticari ve politik engeli aşmak zorunda olduğunu ifade etti.

Brüksel'deki Avrupa Politika Merkezi enerji uzmanı Amanda Paul, "Rusya, enerji süper gücü olma statüsünü diğer ülkelerden fidye istemek için kullanıyor" derken,  Avrupa Komisyonu'nun enerjiden sorumlu üyesi Günther Oettinger'in sözcüsü Nicole Bockstaller, Güney Gaz Koridoru'nun önemini vurguladı. Bockstaller, Güney Gaz Koridoru'nun, en az 10 milyar metreküplük doğalgazı Hazar Denizi'nden Avrupa'ya taşıyacak sağlam ve yeniden şekillendirilebilir taşıma sistemlerini tek bir projede birleştirmeyi hedeflediğini söyledi.

Gürcistan ve Türkiye üzerinden Avrupa pazarlarına gelecek gaz için iki muhtemel rota bulunduğunu belirten Bockstaller, rotalardan birinin Güneydoğu Avrupa üzerinden Avusturya, diğerinin ise Adriyatik Denizi üzerinden İtalya olduğunu ifade etti. Bockstaller, enerji çeşitliliğini sağlamak için Katar ve ABD'den LNG alımlarını arttırmayı planladıklarını kaydetti.