Ya sizin Reşat Nuri favorileriniz?

Reşat Nuri eserleri ile tanıştığımda on yaşındaydım. Yaz tatili ve aile ziyareti için bulunduğumuz Rize'de babam beni bir kırtasiye dükkânına götürmüştü; çok fazla seçeneğimin bulunmadığını hatırlıyorum; mevcut çocuk klasiklerini ve Kemalettin Tuğcu kitaplarını (yine bir klasik!) daha önce okumuştum. Kızılcık Dalları, adıyla mı ilgimi çekti yoksa okuldaki Türkçe derslerinden Güntekin adı mı tanıdık geldi bilmiyorum ama işte benim Reşat Nuri Güntekin külliyatına girişim böyle başladı.

Reşat Nuri'nin üzerinde konuşulan pek çok romanıvar: Çalıkuşu, DudaktanKalbeve Yaprak Dökümü ilk akla gelenler. Televizyon dizisi olarak da geçmiş yıllarda tekrar gündeme gelen bu eserlerin hikâyeleri (pek çok tartışmaya yol açacak şekilde günümüze uyarlanmışolsada) gençkuşaklarınkulaklarınadaçalınmış durumda. Ben bu yazıda popüler olanlardan çok, daha az bilinen ama bende daha fazla iz bırakmış Reşat Nuri eserlerine değinmek istiyorum. Bunlardan ilki Anadolu Notları. Yazarın romanlarında dikkatimizi çeken gözlem yeteneğini dolaysız okuyabileceğimiz denemeleri içeriyor bu eser. Memuriyeti dolayısıyla pek çok Anadolu şehrinde görev yapan Güntekin, temiz üslûbu ve ironik yaklaşımıyla bize Cumhuriyet kasabalarını, şehirlerini, insanlarını ve olaylarını anlatıyor. Bir aydının gözüyle o zamanın Anadolu'suna tanıklık ediyoruz biz de. Bu satırları yazarken, Ercan Kesal ve onun öyküleri aklıma geldi; sanki O da bugünümüzün Anadolu Notları'nı yazıyor.

Sevdiğim diğer bir Reşat Nuri eseri Değirmen. 1986'da AtıfYılmaz'ın başarılı birşekilde sinemaya uyarladığı bu roman, Birinci Dünya Savaşı'ndan hemen önce Sarıpınar'da ilçenin ileri gelen zenginlerinin ve memurlarının katıldığı bir eğlence gecesi ile başlar. Deprem oldu söylentisi ile insanlar birbirlerini ezerek kaçışırlar ve bu arada yaralananlar olur. Kısa sürede deprem söylentisi İstanbul'a, padişaha kadar ulaşır. Gazetelerde abartılı deprem haberleri yer alır.

Şehzadenin ilçeyi ziyarete geleceği haberi alındıktan sonra ilçe ileri gelenlerinin deprem olmuş gibi davranmaktan ve gerekirse ilçeyi daha fazla harap etmekten başka seçenekleri kalmaz.

Olağan İşler isimli kitap ise Reşat Nuri'nin kısa hikâyelerini ve Batılı yazarlardan çevirdiği bazı hikâyeleri içeriyor. Romanlarının dışındayazarınfarklıürünlerinemeraksalanlar için önerebileceğim, ironik, akıcı dili ve birbirinden güzel tasvirleri ile hızla okunabilecek bir kitap.

Eleştirmenler, yazarın edebi eserlerinde orta sınıf insanlarının bakış açısını ve toplumsal sorunlarını aktarsada siyasal bir dil kullanmadığını vurguluyorlar. Bu özelliğiyle sosyal gerçekçi romancılardan ayrıldığınada işaret ediyorlar.

Cumhuriyet döneminin en verimli, en çalışkan yazarlarından olan Güntekin, 1889'da doğmuş.

Askeri doktor olan babası Nuri Bey'in mesleği gereği pek çok il ve okulda okumuş. 1912'de Darülfünun Edebiyat Bölümü'nü bitirerek öğretmenliğe başlamış. Pek çok önemli okulda Türkçe ve Fransızca öğretmenliği ve idarecilik yaptıktan sonra 1927- 1939 arası eğitim müfettişi olarak çalışmış. Bir dönem milletvekilliği de yapan Güntekin, UNESCO Türkiye temsilciliği ve İstanbul Şehir Tiyatroları edebi heyeti üyeliği gibi görevlerdedebulunmuş.

Çocukluğundan itibaren edebiyat ve tiyatroya merak salan Güntekin, 1918'de yayınlanan Eski Ahbap öyküsü ile yazın dünyasına adım atmış. Geniş kitlelere ulaşmasını sağlayan Çalıkuşu romanından önce piyes, öykü, uyarlama ve tiyatro eleştirisi olarak sayısız eseri yayınlanmış.

Roman yazarlığının gölgesinde kalsa da yazar tiyatroya büyük emek vermiş ve tiyatro eserleri yoluyla barışın, farklı görüşleri anlamaya çalışmanınve ortak paydada buluşmanın önemini aktarmaya çalışmış. Reşat Nuri, pek çok şanssız ismin aksine, yaşamında geniş kitlelere ulaşabilmiş; ölümünden altmış yıl sonra bugün bile eserleri konuşulan, tartışılan bir yazar. Ben kendi favorilerimi yazdım. Peki sizin Reşat Nuri favorileriniz hangileri?

Reşat Nuri Güntekin'in kitaplarını halen İnkılap Yayınevi basıyor…