Has edebiyatçı, iki ödüle de aday

AYFER GÜRDAL ÜNAL

Ama bu yazar her türlü takdiri hak eden biri, zaten ülkesinin en saygın çocuk edebiyatı ödülü Newberry'yi de iki kez kazanmış beş kişi arasında. Has edebiyatçı uzun sözün kısası. 

Oğul, Lois Lowry'nin Seçilmiş Kişi dörtlemesinin son kitabı. Dörtlemenin diğer kitapları Seçilmiş Kişi, Maviyi Toplamak ve Mesajcı. Tümü Arkadaş Kitabevi tarafından yayımlandı. 

Her sözden önce bu eseri dilimize kazandıran Esra Davutoğlu'nu kutlamak gerek. İyi bir iş çıkarmış. Kitabın önce İngilizcesini okuyan bir kişi olarak hiç rahatsız olmadan keyifl e Türkçesini de okudum. 

Oğul, üç bölümden oluşuyor.

Öncesi, Arada ve Ötesi. 

Topluluk 

İlk bölümde Topluluk ve topluluk içinde büyürken Doğum Annesi olarak seçilmiş Claire ile tanışıyoruz. Claire, suni döllenme ile edindiği çocuğu - toplulukta çocuğa Ürün denir - doğurduğunda 14 yaşındadır. Topluluğun kuralları gereği Claire üç ürün doğuracak, bu üç ürün, farklı bakıcı ailelere verilecektir. Ancak ilk doğumda bir terslik olur ve doğum annesi sertifikası geri alınan Claire'e Balık Üretim Çiftliği'nde yeni bir görev verirler. 

Claire bu yeni görev yerine taşınmadan sezaryenle doğurmak zorunda kaldığı çocuğun oğlan olduğunu ve adına No: 36 dendiğini bir şekilde öğrenir. Claire, bu bilgiyi öğrendiğini hiç fark ettirmeden Bebek Bakım Merkezi'nde boş vakitlerinde çalışmaya gönüllü olur. No: 36 ile vakit geçirdikçe çocuğa bağlandığını hisseden Claire, diğer bakıcıların baktıkları ürünlere hiç bir his duymamasını çok yadırgar, ancak sonra her türlü hissin ilaçlar aracılığı ile bastırıldığını anlar. Claire ise yeni bir işe atanınca, doğum sırasında kesilen ilaçların tekrar verilmesi unutulduğundan hisleri baskılanmamakta, dolayısıyla doğurduğu çocuğa bir bağlılık duyabilmektedir. 

Bu sırada Topluluk'un beklediği gelişmeyi gösteremeyen No: 36'nın bir yıl daha Bebek Bakım Merkezi'nde kalmasına, ikinci yılda da geceleri uyku bozukluğu gösterirse Başka Yer denen bilinmez ve geri dönülemeyen diyara gönderilmesine karar verilir. Claire hiçbir şey yapamadan Başka Yer'e gönderilen No: 36'yı Mesajcı romanının ana karakteri Jonas kurtarır. Bu noktadan itibaren Lowry, dörtlemenin tüm açık ilmeklerini kapatmak ve dörtlemeyi sonuca ulaştırmak için örgüsünü örmeye başlar. Distopik bir toplumda geçen roman, Claire'in oğluna sevgi duymaya başlaması ile bambaşka bir yöne evrilir. 

Arada 

Arada bölümünde No: 36 Başka Yer'e gönderilmiş, Claire ise onu bulabilmek için umutsuz bir çaba içine girmiştir. Bir kumsalda bulunup bir gemi kazasından hafızasını yitirmiş olarak kurtarılan Claire, hafızasını yavaş yavaş geri kazandıkça umutsuzca oğlunu bulmak ister Ancak oğlunu aramak için köyü tümüyle çevreleyen duvarı tırmanarak aşması şarttır. İmkânsızdır bu tırmanış. Claire ise kararlıdır. Duvarı tırmanmış tek kişi Einar'ı kendini eğitmeye ikna eder. Gün gelip tırmanış başladığında Claire'in karşısına şeytani varlık Takas Üstadı çıkar. Claire'in gençliğine karşılık oğlunun adını ve yerini söylemeyi teklif eder. Bu bölümde oğlanın adının Gabriel olduğunu öğreniriz. 

Ötesi 

Ötesi bölümünde Gabriel'in de doğuştan bir gücü olduğunu öğreniriz. Seçilmiş Kişi kitabında Jonas'ın doğuştan getirdiği gücü tüm anıların belleği olmaktı. Maviyi Toplamak kitabında Kira çok yetenekli bir nakışçıydı ve gelecek olayları nakşedebiliyordu, Mesajcı'nın kahramanı ise öteyi görebiliyordu. Oğul'da ise Gabriel'in doğuştan getirdiği yetenek çok kısa bir süre karşısındaki kişinin yerine geçebilmek ve onun tüm niyetini, hislerini, korkularını görebilmektir. Gabriel bu yeteneğini kullanarak ailesini bulabilecek mi? Annesi ile Takas Üstadı'nın yaptığı korkunç pazarlık nasıl sonlanacak? Takas Üstadı'na gençliğini sunan Claire'i ne bekliyor? Bundan sonrasını okumak gerek. Lowry bu kez masal tadında bir anlatı yaratmış. 

Tüm düğümler çözülüyor 

Oğul'un temaları sevgi, özveri, fedakârlık, sorumluluk ve kayıp. Bu kitapla dörtleme sona eriyor ve tüm düğümler çözülüyor. 

Sevginin kötülüğü yenecek tek güç olduğunun altı bir daha çiziliyor. Kimi eleştirmenler bu sonucu biraz naif bulsalar da bence çok yerinde ve Lowry'nin yetkin ve özgün anlatımı ile çok işlenmiş bu mesaj yine de yepyeni bir solukla yerini buluyor. 

Oğul'u ve dörtlemenin diğer kitaplarını bir set olarak 13 yaş üstü tüm ilkgençlik çağı okurlarına armağan edebilirsiniz. Heyecanlı bir öykü, güçlü bir sembolizm, güçlü bir toplum eleştirisi onları bekliyor olacak.

Bu yazıyı Şubat ayında okuyacaksınız. 

Çocuklar açısından çok zalim, çok acı, çok utanç duyduğumuz bir Ocak geçirdik. Şubat öyle olmasın. Nâzım'ın bir şiiri ile karşılayalım Şubat ayını.

Dünyayı Verelim Çocuklara

Dünyayı verelim çocuklara hiç değilse bir günlüğüne

allı pullu bir balon gibi verelim oynasınlar

oynasınlar türküler söyliyerek yıldızların arasında

dünyayı çocuklara verelim 

kocaman bir elma gibi verelim sıcacık bir ekmek somunu gibi

hiç değilse bir günlüğüne doysunlar

bir günlük de olsa öğrensin dünya arkadaşlığı

çocuklar dünyayı alacak elimizden ölümsüz ağaçlar dikecekler

[email protected]